Απεικονίζουν τον Θεμιστοκλή και τον Διομήδη; Τον Περικλή και κάποιον συμπολεμιστή του, υπό τη μορφή Τυραννοκτόνων; Θα μπορούσε, αν και υπάρχουν αμφιβολίες. Οι φημισμένοι «Πολεμιστές του Ριάτσε» τα χάλκινα αγάλματα που ανασύρθηκαν από τον ιταλικό βυθό, εξετάζονται διαρκώς από επιστήμονες, προκειμένου να λυθεί το μυστήριο. Έργα αθηναϊκού εργαστηρίου, με μέταλλο και πηλό από το Άργος όπως έχουν δείξει έρευνες που έγιναν στο ελληνικό Κέντρο Λίθου. Νέα θεωρία, θέλει να είναι αγάλματα του Ερεχθέα και του Εύμολπου από τη Θράκη.
Τα δύο χάλκινα αγάλματα, εντοπίσθηκαν το 1972 στη θάλασσα του Ριάτσε της Καλαβρίας και εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο του. Πρόκειται για δύο ανδρικές μορφές με ύψος λίγο περισσότερο από δύο μέτρα, διαφορετικής ηλικίας, από τις οποίες η μία φοράει περικεφαλαία. Κρατούσαν δόρατα ή ξίφη, και ασπίδες, που δεν σώθηκαν. Οι ανδριάντες χρονολογούνται στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. (460- 450 π.Χ.) και από κάποιους μελετητές συνδέθηκαν με το εργαστήρι του Φειδία.
Οι ερμηνείες για την ταυτότητα των προσώπων, ποικίλλουν. Όλοι σχεδόν οι μελετητές επιχείρησαν να κάνουν την ταύτιση με βάση τις πληροφορίες που δίνει ο Παυσανίας και ο Πλίνιος για τα μεγάλα σύνολα ανδριάντων (συντάγματα, όπως τα έλεγαν οι αρχαίοι). Κάποιοι είπαν πως είναι ο Μιλτιάδης και ο Κόδρος (Δελφοί). Άλλοι «βλέπουν» ήρωες των Αχαιών στην Ολυμπία, ή επιγόνους του Θηβαϊκού κύκλου (Άργος).
Οι Τυραννοκτόνοι
Σύμφωνα με όσα είχε πει ο Χρύσανθος Χρήστου σε ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών, οι δύο άνδρες είναι ο Περικλής του Ξανθίππου, ο άνθρωπος του οποίου το όνομα έχει ταυτισθεί με τον Χρυσό Αιώνα της αρχαίας Αθήνας και ο Εφιάλτης Σοφωνίδης, ο αδιάφθορος Αθηναίος, πολέμιος της ολιγαρχίας και μαχητής της Δημοκρατίας. Η διαφορά ηλικίας και το γεγονός ότι ο ένας φοράει περικεφαλαία ενώ ο άλλος όχι, μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε καλύτερα τα δύο πρόσωπα. Οι αναφορές του Πλούταρχου στο σχήμα της κεφαλής του Περικλή (είχε δηλαδή πολύ μακρύ κρανίο, γι’ αυτό και στις προτομές εικονιζόταν πάντα με περικεφαλαία), έκαναν τον Χρ. Χρήστου να δεχτεί ότι η μορφή με την περικεφαλαία είναι ο Περικλής ο Ξανθίππου και η άλλη ανήκει στον Εφιάλτη του Σοφωνίδη, τον φτωχό και αδιάφθορο Αθηναίο, πολιτικό φίλο του Περικλή, που αγωνίστηκε κατά της αθηναϊκής ολιγαρχίας και πέτυχε το 462- 461 π.Χ. τον περιορισμό των εξουσιών του Αρείου Πάγου. Κάτι που οδήγησε στη δολοφονία του, το 461 π.Χ. Πιθανώς, μάλιστα, στο κεφάλι του ανδριάντα του Ριάτσε βασίζεται ο Κρησίλας, χρόνια αργότερα, για να κάνει το άγαλμα του Περικλή στην Ακρόπολη.
Ο Γερμανός καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης, Βίντσεζ Μπρίκμαν εργάστηκε με την Ουλρίκε Κοχ για να λύσει το μυστήριο.
Η παρουσίαση των ευρημάτων τους έγινε με αφορμή τα 50 χρόνια από την ανακάλυψη των αγαλμάτων. Εξετάζοντας πολύ προσεκτικά το άγαλμα του ενός πολεμιστή, Riace B, παρατήρησε πως είχε έναν παράξενα στραβό δείκτη στο αριστερό του χέρι.
«Ο λόγος πρέπει να είναι ότι κάποτε κρατούσε ένα τόξο σε αυτό το χέρι και ο δείκτης του έπιανε ένα εφεδρικό βέλος » εξήγησε ο αρχαιολόγος σύμφωνα με τους Times του Λονδίνου.
Ένας Θρακιώτης
Ωστόσο, οι Έλληνες πολεμιστές συνήθως δεν χρησιμοποιούσαν τόξα στη μάχη και έτσι ο αρχαιολόγος κατέληξε στο συμπέρασμα πως το συγκεκριμένο άγαλμα αναπαριστά έναν Θρακιώτη, και όχι έναν Έλληνα.
Ο Θραξ ηγεμόνας είναι, κατά τους Γερμανούς αρχαιολόγους, ο Εύμολπος, βασιλιάς της Θράκης και γιος του θεού Ποσειδώνα και της Χιόνης. Μάλιστα, η τελευταία ήταν εγγονή του βασιλιά Ερεχθέα της Αθήνας από τη κόρη του Ωρειθυία και τον Βορέα.
Η Χιόνη, όταν γέννησε τον Εύμολπτο τον πέταξε στην θάλασσα φοβούμενη τον πατέρα της. Ο Ποσειδώνας φρόντισε για το παιδί αλλά τελικά ο Εύμολπος σκοτώθηκε από τον προπάππου του, Ερεχθέα. Ο Μπρίκμαν εκτιμά πως ο Ερεχθέας είναι ο άλλος πολεμιστής.
«Ο Ευριπίδης έγραψε μια τραγωδία, που έχει χαθεί, για την μάχη των δύο. Αυτή ήταν κλειδί για την ελληνική μυθολογία. Και βρήκαμε μια αρχαία πηγή που περιγράφει ’’μεγάλες χάλκινες φιγούρες’’ αυτών των δύο πολεμιστών στην Ακρόπολη», είπε ο Μπρίκμαν σύμφωνα με τους Times.
Κατά άλλη θεωρία, τα αγάλματα παρουσιάζουν τον Θεμιστοκλή και τον Διομήδη. Ο Riccardo Partinico, ειδικός στην ανατομική αρχαιολογία, έχει αυτή την εκδοχή, ή την εκδοχή ότι παριστάνουν τον Θεμιστοκλή και τον Περικλή. Θεωρεί μάλιστα ότι είναι πιθανό ο Φειδίας να φιλοτέχνησε το άγαλμα του Θεμιστοκλή και ο μαθητής του Αλκαμένης το άγαλμα του Περικλή. Ο Θεμιστοκλής μοιάζει κάπως με τον Δία και παρουσιάζεται σε ηλικία 30- 35 ετών. Ο Περικλής «αναγνωρίζεται» από το κορινθιακό κράνος και το γεγονός ότι είναι δολιχοκέφαλος.
Ακόμα μια θεωρία, τους θέλει να είναι οι τραγικοί γιοι του Οιδίποδα, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης. Ο καθηγητής της ελληνικής και ρωμαϊκής Νομισματικής Daniele Castrizio έχει πει ότι τα αγάλματα αρχικά ήταν πέντε και όχι δύο. Αποτελούσαν μέρος συντάγματος αγαλμάτων στην οποία παρουσιαζόταν η κατάσταση λίγο πριν από τον αδελφοκτόνο πόλεμο ανάμεσα στον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη, στη Θήβα.
Ανασκαφές
Τα αγάλματα βρέθηκαν στις 16 Αυγούστου 1972, 200μ από την ακτή της Καλαβρίας. Τα εντόπισε ο φωτογράφος Στέφανο Μαριοτίνι, που κολυμπούσε με αναπνευστήρα. Προέρχονται από ναυάγιο, έχουν ύψος 1,98μ και βάρος 160 κιλά έκαστο.
Πολλοί πιστεύουν ότι οι περίφημοι «πολεμιστές του Ριάτσε» έχουν και άλλους «συντρόφους» στο βυθό της Καλαβρίας και ο δήμαρχος της πόλης ανακοίνωσε ότι ξεκινά υποβρύχια ανασκαφή. Οι έρευνες που έγιναν μέχρι τώρα, δεν εντόπισαν ίχνη κάποιου ναυαγίου. Παραμένει ασαφές πώς έφτασαν τα χάλκινα αγάλματα στην ακτή του Ριάτσε. Μία από τις πολλές θεωρίες είναι ότι ένα ρωμαϊκό πλοίο βυθίστηκε ενώ μετέφερε τα αγάλματα από την Ελλάδα.
Σε επίσημες δηλώσεις του το 1972, ο Μαριοτίνι έχει πει στους αστυνομικούς ότι είχε εντοπίσει “μια ομάδα” χάλκινων, προσθέτοντας ότι το ένα είχε “ανοιχτά χέρια και το ένα πόδι μπροστά από το άλλο” – περιγραφή που δεν αντιστοιχεί στα δύο χάλκινα που εμφανίζονται τώρα στο μουσείο της Καλαβρίας.
Επιπλέον, οι επιθεωρήσεις με σόναρ από ερευνητές σε αμερικανικό πλοίο το 2004 δείχνουν ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν σημαντικά μεταλλικά αντικείμενα κοντά στον τόπο της αρχικής ανακάλυψης.
