Στην «καρδιά» της κεντρικότερης συνοικίας των Αθηνών, στο Κολωνάκι, κατά την αρχαιότητα υπήρχαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ίσως με κηπευτικά. Αυτό δείχνουν τα αποτελέσματα των ανασκαφών που διενεργήθηκαν στην πλατεία Κολωνακίου για τη γραμμή 4 ( Άλσος Βεΐκου–Γουδή) του Μετρό.
Ο «Σταθμός Κολωνάκι» χωροθετείται επί της πλατείας Φιλικής Εταιρείας στη συμβολή των οδών Σκουφά, Πατριάρχου Ιωακείμ, Καψάλη, Κουμπάρη, και Κανάρη. Σύμφωνα με την προμελέτη, τμήμα των αποβαθρών θα διαμορφωθεί με την μέθοδο υπόγειας διάνοιξης σηράγγων με συμβατικά μηχανικά μέσα ενώ ο σταθμός και οι είσοδοι του θα κατασκευασθούν με την μέθοδο εκσκαφής και επανεπίχωσης (Cut&Cover).
Σχετικά με τις εργασίες που έχουν διενεργηθεί στη θέση, στην προμελέτη σημειώνονται τα εξής: Το Ανοιχτό Όρυγμα για την κατασκευή του «Σταθμού Κολωνάκι» καταλαμβάνει έκταση 2.066τ.μ. Η θέση βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του Λυκαβηττού, κοντά στον Ηριδανό και στην οδική αρτηρία που συνέδεε το άστυ με τα Μεσόγεια, περίπου 300μ. βόρεια της πύλης του βαλεριάνειου τείχους (έναντι της σημερινής οδού Μουρούζη, στη γραμμή της προϋπάρχουσας οδού από την Διοχάρους πύλη προς τα Μεσόγεια).
Απέχει περίπου 200μ. από το μεγάλο κτηριακό συγκρότημα της ύστερης αρχαιότητας που είχε αποκαλυφθεί στο βορειοανατολικό τμήμα του Εθνικού Κήπου, κοντά στην οδό Ηρώδου Αττικού κατά τις ανασκαφές για την κατασκευή του νέου κτηρίου της Προεδρικής Φρουράς και του ΜΣΑ.
Ο σχηματισμός της πλατείας Κολωνακίου ή πλατείας Φιλικής Εταιρείας εγκρίθηκε το 1864. Ως και το 1881,από την πλατεία διερχόταν ο δρόμος που ξεκινούσε από τη Μεσογείτικη Πόρτα ή πύλη της Μπουμπουνίστρας στη διασταύρωση Αμαλίας και Όθωνος και συνέχιζε ως το Μαρούσι.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 ο χώρος ισοπεδώθηκε, το 1901 η πλατεία οριοθετήθηκε, διαμορφώθηκε με κεντρικό κυκλικό πλάτωμα και πορείες διαγώνιες και εγκάρσιες, και φυτεύτηκε. Αναπλάσεις έγιναν το 1927/1929καιτελευταία το 2005 από τους αρχιτέκτονες Δημήτρη και Σουζάνα Αντωνακάκη.
Οι σωστικές ανασκαφές στη θέση «Σταθμός Κολωνάκι» έφεραν στο φως, μετά την αφαίρεση νεότερων επιχώσεων πάχους περίπου 1,20μ., δύο κυκλικές κατασκευές κτιστές με αργούς λίθους και ισχνό κονίαμα ως συνδετικό υλικό, εξωτερικής διαμέτρου περίπου 2,10-2,20μ. η μία και 1,70μ. η άλλη και μέγιστου σωζόμενου ύψους 0,81μ. και 0,60μ. αντίστοιχα. Το πάχος των τοιχωμάτων τους είναι 0,35-0,40μ.
Εδράζονται στον φυσικό βράχο και χρονολογούνται γύρω στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από νόμισμα 5 λεπτών του Γεωργίου Α΄. Σε απόσταση περίπου 1μ. από τις δύο κατασκευές εντοπίστηκε σχεδόν τετράγωνος ασβεστόλακκος πλευράς 4,20μ. και σωζόμενου ύψους 0,55-0,70μ.
Στο μεγαλύτερο τμήμα της ερευνηθείσας έκτασης, σε χώρο 1.035τ.μ., αποκαλύφθηκαν, μετά την αφαίρεση επιχώσεων πάχους περίπου 2μ., 26 παράλληλες σειρές επιμήκων λαξευμάτων στον φυσικό βράχο με κατεύθυνση Ανατολικά- Δυτικά. Τα λαξεύματα, αποτέλεσμα ενός ενιαίου συστήματος σχεδιασμού και χάραξης ακολουθούν τη φυσική κλίση του εδάφους (10%) και εκτείνονται σε όλο το πλάτος της ερευνηθείσας έκτασης(59μ.).
Έχουν μέσο πλάτος 0,50μ., βάθος 0,30-0,70μ. και είναι σχεδόν ορθογώνια με επίπεδο ή κοίλο πυθμένα. Απέχουν μεταξύ τους σταθερά διαστήματα περίπου 0,90μ. από κέντρο σε κέντρο. Περιείχαν καστανό χώμα με κομμάτια από τον εύκολα θρυμματιζόμενο βράχο, όστρακα κυρίως αβαφών αποθηκευτικών αγγείωντου3ου και 4ου αιώνα μ.Χ., τμήματα υστερορωμαϊκών λύχνων, αργυρό τετράδραχμο του 4ου αιώνα π.Χ. μολυβδίδα κλασικών χρόνων, χάλκινο νόμισμα του Κωνστάντιου Β΄ (337-361) κ.ά.
Η διάταξη των λαξευμάτων, η μεγάλη έκταση στην οποία εκτείνονται και η έλλειψη οικοδομικών λειψάνων που θα μπορούσαν να σχετίζονται με αυτά παραπέμπουν σε συστηματική καλλιέργεια. Δεν είναι εύκολο να πιστοποιηθεί το είδος της καλλιέργειας. Ωστόσο οι μικρές αποστάσεις ανάμεσα στις σειρές φύτευσης ίσως παραπέμπουν σε κηπευτικά.
Κάτι που φαίνεται λογικό, αφού κοντά υπήρχε ο Ηριδανός (ο οποίος πηγάζει από τον Λυκαβηττό). Επίσης, στην περιοχή δεν είχαν ανεγερθεί ιδιωτικές οικίες, εφόσον το κέντρο των Αθηνών ήταν γύρω από την Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά.
Eντός του Ανοιχτού Ορύγματος του σταθμού δεν έχουν διερευνηθεί ανασκαφικά ορισμένες περιοχές, καθώς πρέπει να γίνουν αντιστηρίξεις, να αφαιρεθούν καλώδια υψηλής τάσης κ.α.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης Αθηνών δεν είχε αντίρρηση για την έγκριση της προμελέτης από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για τον «Σταθμό Κολωνάκι», την αποδόμηση των κτιστών κατασκευών με αρχαιολογικό τρόπο και τη μη διατήρηση των λαξευμάτων στον φυσικό βράχο, υπό όρους.
