Η κρίση με της Τουρκία δεν είναι παροδική και χρονικά ορισμένη. Η έξαρση του τουρκικού αναθεωρητισμού είναι απόρροια συστημικών αλλαγών που έχουν συντελεστεί στο διεθνές σύστημα τα τελευταία χρόνια. Τρεις παράγοντες μπορούν εξηγήσουν την τουρκική στάση έναντι της Ελλάδας.
Η σταδιακή απαγκίστρωση των ΗΠΑ, η εσωστρέφεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εξομάλυνση των ρωσοτουρκικών σχέσεων επιτρέπουν στην τουρκική ηγεσία να συμπεριφέρεται με επιθετικό τρόπο στην περιοχή. Η ερντογανική Τουρκία δεν είναι πλέον ένας πιστός σύμμαχος της Δύσης που εξυπηρετεί τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα. Αυτή είναι όμως η μισή αλήθεια.
Του Μάνου Καραγιάννη*
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η γειτονική χώρα βιώνει μια διαδικασία επανα-ισλαμικοποίησης από τη βάση έως την κορυφή. Η δυτικόστροφη κεμαλική κοινωνία που έβλεπε τον εαυτό της ως αναπόσταστο κομμάτι του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι έχει συρρικνωθεί και δίνει μάχες οπισθοφυλακής σε λίγες μεγάλες πόλεις (π.χ. Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη). Η άνοδος της συντηρητικής και βαθιάς θρησκευόμενης Τουρκίας της Ανατολίας είναι ένα ανομολόγητο γεγονός κορυφαίας σημασίας. Η παλιά καταπιεσμένη ισλαμική Τουρκία οραματίζεται την επιστροφή στο ένδοξο οθωμανικό παρελθόν. Ο Ταγίπ Ερντογάν και το κόμμα του έχουν εκμεταλλευτεί αυτό το πλειοψηφικό ρεύμα για να παραμείνουν στην εξουσία. Η τουρκική ηγεσία επενδύει συστηματικά στον αντιαμερικανισμό, αντιχριστιανισμό και αντισημιτισμό, διότι έτσι τρέφονται τα χαμηλά ένστικτα της νέας τουρκικής κοινωνίας.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία που ξέραμε δεν υπάρχει πια. Η δημόσια συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά έχει εστιάσει στον περίφημο «διάλογο» που ίσως οδηγήσει σε προσφυγή στην Χάγη. Το επιχείρημα ότι όλες οι χώρες συζητούν, έστω κάτω από δύσκολες συνθήκες, είναι όντως ακράδαντο. Μόνο που ο διάλογος οποιασδήποτε μορφής δεν μπορεί να συνιστά στρατηγική απέναντι σε μια χώρα που καθημερινά απομακρύνεται από τις δυτικές αξίες και το διεθνές δίκαιο. Είναι καιρός να δούμε την αλήθεια κατάματα.
Οι τουρκικές διεκδικήσεις δεν αφορούν μόνο τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο (δηλαδή υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ), αλλά την ίδια την κυριαρχία μας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Οι συχνές δηλώσεις αξιωματούχων που αμφισβητούν ανοικτά την ελληνικότητα κατοικημένων νησιών καταδεικνύει τις πραγματικές τουρκικές προθέσεις. Το ίδιο συμβαίνει με την αναμόχλευση του ζητήματος της αποστρατικοποίησης• η Άγκυρα προετοιμάζει το έδαφος για αλλαγή συνόρων.
Υπό αυτές τις συνθήκες, καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί πραγματικά να ελπίζει σε ουσιαστική βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η συνεχώς προβαλλόμενη φενάκη της εφικτής επίλυσης των διμερών διαφορών αγνοεί τις τεκτονικές αλλαγές μέσα και έξω από την Τουρκία. Η Ελλάδα πρέπει να οικοδομήσει μια νέα στρατηγική αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής, χωρίς αμφιθυμία και ανασφάλεια. Η Τουρκία δεν είναι Ιταλία ή Αίγυπτος για να προσδοκούμε ότι μια μέρα απλά θα επιλύσουμε τις διαφορές μας με πολιτισμένο τρόπο. Η γειτονική χώρα θα αλλάξει συμπεριφορά μόνο αν αναγκαστεί να πληρώσει δυσανάλογο κόστος για τις επιλογές της. Η Αθήνα πρέπει να «αγοράσει χρόνο» για να εμβαθύνει τις νέες συμμαχίες της (π.χ. Γαλλία, Ισραήλ, ΗΑΕ) και να βελτιώσει σημαντικά το στρατιωτικό ισοζύγιο δυνάμεων στο Αιγαίο. Ας κάνουμε λοιπόν διάλογο για τον διάλογο.
* Ο Μάνος Καραγιάννης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Μπορείτε να τον βρείτε στο twitter @E_Karagiannis
