Σημεία και τέρατα γίνονται πάντοτε, σύμφωνα με την άποψη μερικών. Γι’ αυτό βρίσκουμε την ευκαιρία να τερατολεξιλογήσουμε, να γράψουμε πράγματα για τὸ τέρας, τοῦ τέρατος, που ήταν ένα σημείο σπάνιο, ένα ασύνηθες φαινόμενο, κάποιο θαύμα στο οποίο οι άνθρωποι έβλεπαν συνήθως το δάκτυλο του θεού. Τόδε ἔφηνε τέρας Ζεύς, διαβάζουμε στη ραψωδία Β της Ιλιάδας και καταλαβαίνουμε ότι γίνεται λόγος για κάποιο θεϊκό σημάδι, που, κατά τους ανθρώπους, παρουσιάσθηκε τον ουρανό ή στον ορίζοντα και καλούνταν οι κοινοί θνητοί να το ερμηνεύσουν. Όλα αυτά τα παράξενα σημεία τα ερμήνευαν οι τερασκόποι.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Τα περίεργα του λόγου ήταν κι αυτά τέρατα. Η έκφραση: «Τέρας λέγεις καί θαυμαστόν», (=λες περίεργο πράγμα) ήταν μια φράση συνηθισμένη στο λόγο, για να δηλωθούν όλα εκείνα που προκαλούσαν την προσοχή και την περιέργεια των συνομιλητών. Την συναντάμε, μεταξύ άλλων, και στο κείμενο Ἱππίας Μείζων 283C του Πλάτωνος, όπου οι συνομιλητές συζητούν το θέμα του ωραίου. Σε μας έμειναν οι τερατολογίες, λέξη που την χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε την έκπληξή μας ή την αποστροφή μας προς τα ψέματα ή τις υπερβολές που λέει κανείς.
Πόσα τέρατα έμειναν στον νεοελληνικό μας λόγο;
Ξεκινώντας από τους ζωντανούς οργανισμούς που γεννιούνται με αφύσικο τρόπο, ένα γατάκι με τέσσερα μάτια για παράδειγμα – σωστή τερατογένεση ή τερατογονία – και συνεχίζοντας με τα εξωπραγματικά τέρατα των ταινιών και παιδικών βιβλίων, τα τέρατα δεν έχουν τελειωμό.
Λέμε ότι τα τέρατα δεν τελειώνουν, γιατί τα βλέπουμε μπροστά μας στα ιερά τέρατα της τέχνης, του θεάτρου ή του κινηματογράφου.
Τέρατα υπάρχουν και στην ασχήμια της ζωής μας, στα δύσμορφα όντα, τα τέρατα τα αποκρουστικά. Εξαίρεση αποτελεί το θρυλικό τέρας στην Πεντάμορφη και το Τέρας, γιατί ήταν τέρας συμπαθητικό.
Τέρατα χαρακτηρίζονται και όλα εκείνα τα ανθρωποειδή, τα κακά και μοχθηρά, που τερατουργούν ασυστόλως.
Τέρατα ή τερατουργήματα βλέπουμε στην Αθήνα μας και στην επαρχία σε εκείνα τα τεράστια κτίρια χωρίς καμιά αισθητική. Το τεράστιο έχει κάτι από την ασχήμια του τέρατος, γιατί υπερβαίνει τις ανθρώπινες διαστάσεις και το μέτρο.
Τέρας και τεράστιο παραπέμπουν στην ετυμολογία του λεκτικού μας τύπου. Τέρας από το ομηρικό πέλωρ, που έγινε τέλωρ. Κι έτσι, όπως το ασυνήθιστο τέρας το βρίσκουμε στο έξω από τις διαστάσεις μας τεράστιο, κατά τον ίδιο τρόπο συναντάμε το ομηρικό πέλωρ στο πελώριο.
Τερατώδη πράγματα σας αποκαλύψαμε!
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
