Δυο ρήματα συνώνυμα, με μια διαφορά, όμως, ταυτόχρονα στη σημασία τους. Σκέφτομαι, λοιπόν, και στοχάζομαι για σήμερα. Πολλή πνευματική εργασία έχουμε να κάνουμε, σκέψη και στοχασμό την ίδια στιγμή.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Σκέπτομαι ήταν ο αρχικός τύπος, που είναι πολύ παλιός, ομηρικός. Σημαίνει βλέπω ολόγυρα, παρατηρώ με προσοχή, ερευνώ ως κατάσκοπος, κοιτάζω. Η προτροπή «σκέψαι» για τους αρχαίους μας ήταν ισοδύναμη με την «πρόσεξε, παρατήρησε προσεκτικά γύρω σου». Αργότερα η λέξη απέκτησε την έννοια του εξετάζω όχι με τα κανονικά μου μάτια, αλλά με τα μάτια του νου, δηλαδή συλλογίζομαι.
Η ινδοευρωπαϊκή ρίζα του σκέπτομαι είναι το *spec-. Αυτή με τη σειρά της δίνει το λατινικό specio, βλέπω, παρατηρώ. Έτσι έχουμε το γαλλικό espèce (δείγμα, είδος), το αγγλικό species (είδος, δείγμα), τον κατάσκοπο στα αγγλικά spy, γιατί βλέπει μυστικά, και άλλα πολλά.
Σκέφτομαι, όταν σχεδιάζω, επινοώ, φαντάζομαι, σκαρφίζομαι, αναπολώ, αναλογίζομαι τις συνέπειες, νοσταλγώ.
Το σκέφτομαι υπάρχει στα νέα ελληνικά, στον σκοπό που παρατηρεί προσεκτικά από τη σκοπιά του, στο σκόπελο, το βράχο που μοιάζει να παρατηρεί μέσα από τη θάλασσα και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τους περαστικούς. Το βλέπουμε ακόμη σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, στο περίφημο άγαλμα, την Αθηνά τη Σκεπτομένη, στη σύσκεψη, τη διάσκεψη, την περίσκεψη, αλλά και τις απερίσκεπτες φλυαρίες των ευρωσκεπτικιστών. Το συναντάμε στο σκέπτεσθαι των διανοουμένων ανθρώπων και σε κάθε εσκεμμένη και μη εσκεμμένη ενέργεια.
Το στοχάζομαι, από την άλλη, περιέγραφε την προσπάθεια κάποιου να σημαδεύσει ένα στόχο, να στοχεύσει. Ο στόχος μπορεί να μην είναι πάντοτε κυριολεκτικός, ενδέχεται να είναι μεταφορικός, δηλαδή, πνευματικός. Σε αυτήν την περίπτωση ο στοχασμός του στοχαστή έχει μέσα λίγη από ονειροπόληση.
Από το στοχάζομαι μπορεί να προκύψουν βαθυστόχαστες παρατηρήσεις ή αστόχαστες κουβέντες. Στη δεύτερη περίπτωση ξαστοχούμε, χάνουμε το στόχο της στοχοπροσήλωσής μας. Κάποτε η στόχευση αποτυγχάνει. Ξεφεύγουμε από τη στοχοθεσία μας.
Μερικοί από εμάς βρισκόμαστε στο στόχαστρο δυσμενών κρίσεων και παρατηρήσεων. Τότε λέμε ότι μας έχουν στοχοποιήσει.
Οι μεγάλοι στοχαστές σταματούν εδώ. Δε θα σκεφτούμε άλλο ούτε θα στοχαστούμε, απλώς θα αναστοχαστούμε τα όσα έγιναν τη μέρα που πέρασε.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
