Μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού θυμηθήκαμε το νάμα, το τρεχούμενο νερό, και την πηγή, για να ξεδιψάσουμε.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο τραγικός Αισχύλος από την Ελευσίνα, που έζησε τον 6ο και 5ο αιώνα, πρωτοχρησιμοποιεί τη λέξη στην τραγωδία του Χοηφόροι. Οι Χοηφόροι, στην πραγματικότητα, αποτελούν το δεύτερο μέρος της τριλογίας με τίτλο «Ορέστεια». Εκεί, στην Έξοδο, ο Ορέστης, αφού έχει φθάσει στο σπίτι του πατέρα του στο Άργος, έχει σκοτώσει τη μητέρα του και τον εραστή της, συνομιλεί με το χορό. Σε κάποιο σημείο λέει: Ἄναξ Ἄπολλον, αἵδε πληθύουσι δή, / κἀξ ὀμμάτων στάζουσι νᾶμα δυσφιλές (στ. 1057 – 1058). Απόλλωνα σωτήρα! πόσο αυτές πληθαίνουν και στάζουν απ᾽ τα μάτια τους μισητό αίμα! Προφανώς ο Ορέστης βασανίζεται από τις φοβερές Ερινύες, τις οποίες τις βλέπει να στάζουν από τα μάτια τους νᾶμα δυσφιλές, μισητό νάμα, που εδώ είναι άλλο υγρό μεταφορικά, το αίμα.
Παράγεται από το θέμα του ρήματος νάω, που σημαίνει ρέω, κυλώ. Οι αρχαίοι μας με το νᾶμα άκουγαν πολλά πράγματα. Υγρά, ποτάμια, βρύσες, με άλλα λόγια εννοούσαν όλα όσα έρρεαν. Νᾶμα δακρύων, νᾶμα πυρός, αλλά και βακχικόν νᾶμα, που ήταν το κρασί. Αυτή η έννοια πέρασε στα μεσαιωνικά ελληνικά κι έτσι το νᾶμα πολύ νωρίς δήλωνε το κρασί της Θείας Μετάληψης.
Στα παλιά ελληνικά υπήρχε το ναματίζω (=ποτίζω), το ναμάτιον, το ποταμάκι, δηλαδή, η βρυσούλα ή το νεράκι και ο ναματώδης τόπος, ο τόπος με τις πολλές πηγές.
Τι ωραία! Δροσιστήκαμε λίγο και πάμε στα άλλα τα δικά μας τα νέα ελληνικά, να δούμε πόσο ναματώδη, υγρά και δροσερά είναι.
Με το νάμα κυρίως εννοούμε το κρασί της Θείας Ευχαριστίας, αλλά και κάθε τρεχούμενο νερό.
Η λέξη, όμως, κυρίως χρησιμοποιείται μεταφορικά στον πληθυντικό, για να δηλώσει όλα αυτά που διαθέτουν αναζωογονητική δύναμη. Νάματα πίστεως, νάματα σοφίας, νάματα θρησκείας, νάματα γνώσης, νάματα παράδοσης, ιστορίας, μουσικής και άλλα πολλά και αναζωογονητικά.
Συνώνυμο για το νάμα: ρείθρο, πηγή, κρουνός, κεφαλάρι, γάργαρο τρεχούμενο νερό.
Συνώνυμο για τα νάματα: διδάγματα, διδαχές.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
