Μία λέξη επίκαιρη που δεινοπαθεί ορθογραφικά τις τελευταίες ημέρες και γίνεται εσφαλμένα ορκομωσία.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Λέξη ελληνιστική, ἡ ὁρκωμοσία, άρχισε να χρησιμοποιείται στα χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν η ελληνική έγινε επίσημη γλώσσα όλων των ελληνιστικών βασιλείων, κάτι σαν την αγγλική σήμερα. Τότε οι λέξεις απλοποιήθηκαν λίγο και μερικές από δυο γίναν μια, κάπως σαν τη δική μας τη σημερινή, που αποτελεί συγχώνευση σε μία λέξη της φράσης ὅρκον ὀμόσαι (=να δώσει κανείς όρκο, να ορκιστεί, αφού το ὀμόσαι είναι απαρέμφατο αορίστου του ὄμνυμι ή ὀμνύω).
Με την ορκωμοσία δίνει κανείς όρκο, σε επίσημη τελετή, όταν αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας, καλή ώρα, τελειώνει τις σπουδές του, ξεκινά μια νέα υπηρεσία.
Στην αρχαιότητα υπήρχε και μια άλλη, παρόμοια στο άκουσμα λέξη, τὰ ὁρκωμόσια, που δεν ήταν αυτή καθ΄ εαυτή η τελετή, αλλά οι ένορκες διαβεβαιώσεις. Μια αρχαιοελληνική ορκωμοσία περιελάμβανε και τα ὅρκια, τη σχετική θυσία, αφού εξάλλου η δέσμευση ήταν δέσμευση απέναντι στο Θεό. Στην όλη τελετή συνέβαλε και ο ὁρκωτής, κυρίως σε ένα δικαστήριο, ο οποίος ήταν ο τελετάρχης των όρκων και συμβούλευε αυτόν που ορκιζόταν να πει τα ὁρκωμοτικά, τα λόγια που χρησιμοποιεί κανείς όταν ορκίζεται.
Όποιος δεσμευόταν με τον όρκο γινόταν ὁρκωτός, λέξη που ζει μέχρι σήμερα στους ορκωτούς λογιστές.
Φυσικά, η ορκωμοσία συνδέεται με τον ὅρκον, λεκτικό τύπο πολύ παλιό, ομηρικό. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα του, στη ραψωδία Β, κάνει λόγο για ὅρκον δεινόν (=όρκο φοβερό) στα νερά της Στυγός (ρ. Β 755). Τα ύδατα της πηγής Στυγός λέγεται ότι πήγαζαν απευθείας από τα Τάρταρα. Πρέπει να βρίσκονταν στον ποταμό Κράθη, στο Χελμό της Αρκαδίας. Στα νερά αυτά ορκίζονταν όλοι οι θεοί, ακόμα και ο Ήλιος. Ήταν ο φοβερότερος από όλους τους όρκους που μπορούσε να δώσει θεός ή θνητός.
Η ινδοευρωπαϊκή ρίζα του όρκου είναι η *swork-os, από την οποία φυσικά προκύπτει το γερμανικό schwören (ορκίζομαι), το αγγλικό swear, το ολλανδικό zweren.
Ὁ Ὅρκος ως κύριο όνομα, προσωποποιημένος δηλαδή, ήταν γιος της Έριδος και υπηρέτης του Δία. Τιμωρούσε τους ψευδορκούντες, αυτούς που ορκίζονταν ψεύτικα, καθώς και τους επιόρκους, όσους καταπατούσαν τους όρκους. Ήταν δε τόσο σημαντική η τήρηση του όρκου, ώστε αρκετές λέξεις δημιουργήθηκαν με βάση αυτόν. Δύο χαρακτηριστικές ήταν ὁ ὁρκόδεσμος (= δεσμός που καθοριζόταν από τον όρκο) και τὸ ὁρκοσκοπικόν (=έγγραφο για όρκο που είχε δοθεί).
Η τήρηση των όρκων καλείται ευορκία, την οποία ευχόμαστε στη νέα κυβέρνηση, γιατί διαφορετικά η ορκωμοσία στο όνομα της ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος, που κανονικά δεν επιτρέπεται, θα μείνει σε επίπεδο συμβολισμών.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
