Για τι άλλο εκτός από νίκη μπορούμε να μιλάμε σήμερα;
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ἡ νίκη, τῆς νίκης η αρχική μας λέξη δηλώνει το θρίαμβο σε μια μάχη, κυριολεκτική ή μεταφορική ή σε έναν αθλητικό αγώνα. Μια νίκη μπορεί στα παλιότερα ελληνικά να είναι νίκη πολέμου, νίκη παγκρατίου, νίκη τῶν ἡδονῶν, αλλά και στα πιο κοντινά ελληνικά μας νίκη της Νέας Δημοκρατίας, νίκη σαρωτική, ηρωική, ένδοξη, ανέλπιστη για τους αντιπάλους, ιστορική, λαμπρή, εθνική, της λογικής ή της κακίας, καθοριστική, ολοκληρωτική, εύκολη, καθαρή, νίκη με μεγάλη διαφορά κ. ά.
Η νίκη μπορεί ακόμα να αφορά τη διπλωματία, να είναι διπλωματική νίκη, τα δικαστήρια, τους κανόνες της ηθικής και να είναι μια ηθική νίκη.
Ἡ Νίκη στην αρχαιότητα ήταν θεά, κόρη της Στυγός και του Πάλλαντος και είχε αδέλφια της το Κράτος, το Ζήλο και τη Βία. Απεικονίζεται με φτερά, αν και στο βράχο της Ακρόπολης υπάρχει ιωνικός ναός αφιερωμένος στην Ἄπτερον Νίκη, γιατί το άγαλμα της συγκεκριμένης θεότητας δεν είχε φτερά, για να μη φύγει ποτέ από την πόλη. Η λατρεία της θεάς αυτής πολύ γρήγορα ταυτίστηκε με τη λατρεία της θεάς Αθηνάς. Ο βασιλιάς Ευμένης ο Β’, του ελληνιστικού βασιλείου της Περγάμου, που λεγόταν αλλιώς Σωτήρ, (βασίλευσε μεταξύ των ετών 197 π.Χ. – 158 π.Χ.) θεσμοθέτησε τα Νικαφόρια προς τιμήν της. Και πώς να μην το κάνει; Τόσες νίκες κατήγαγε ο βασιλιάς αυτός. Έχτισε μάλιστα και το Βωμό του Διός στην Πέργαμο που βρίσκεται σήμερα στο Βερολίνο.
Η ευσέβεια των αρχαίων Ελλήνων τους έκανε να έχουν μικρά εικονίδια της θεάς Νίκης, για να τους φέρει τη νίκη σε πολεμικές ή αγωνιστικές προσπάθειες. Αυτά ήταν τα νικάρια, αν και η λέξη χρησιμοποιούνταν και για την περιγραφή μιας νίκης μικρής σημασίας. Για ανάλογες περιπτώσεις είχαν επίσης τα νικίδια, αγαλματάκια της θεάς.
Όταν επιτύχω τη νίκη, νικώ, είμαι νικητής και μου τραγουδούν τα επινίκια ή νικητήριους ύμνους. Είμαι γεμάτος από νίκη ή αλλιώς νικήεις, όπως έλεγαν οι αρχαίοι μας.
Έχουμε ακόμη την καδμεία νίκη ή πύρρειο νίκη. Κι οι δυο αυτές είναι μεν νίκες, αλλά με τόσες απώλειες που καλύτερα να μην είχαν γίνει. Η πρώτη λέγεται έτσι, επειδή οι απόγονοι του Κάδμου, Θηβαίοι, νίκησαν τους Αργείους τη μυκηναϊκή εποχή, αλλά έχασαν πάρα πολλά δικά τους παλληκάρια. Με τη δεύτερη, ο βασιλιάς της Ηπείρου, Πύρρος, το 279 π.Χ., νίκησε τους Ρωμαίους, αλλά έχασε τους καλύτερους αξιωματικούς του και ανέβαλε τα σχέδιά του να προχωρήσει προς τη Ρώμη.
Μια νίκη μπορεί να κρίνεται στα σημεία ή στις λεπτομέρειες όπως λέμε. Όταν ενθαρρύνουμε κάποιον του ευχόμαστε «στο καλό και με την νίκη» ή του σχηματίζουμε με τα δάχτυλά μας το σήμα της νίκης, το λατινικό κεφαλαίο V (=victoria).
Νίκη έχει μέσα της η φιλονικία, η υπερνίκηση, η κατανίκηση, ο ανίκητος, ο Νικήτας και ο Νικηφόρος.
Αντώνυμα της νίκης είναι η ήττα, η πτώση, η συντριβή, η αποτυχία.
Οι αρχαίοι μας είχαν ακόμη το θεό που οδηγούσε στη νίκη το νικαγωγέα, αλλά και το έπαθλο για τη νίκη, το νίκαθρον, που ανήκει στον κύριο Μητσοτάκη.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
