Έτσι, χωρίς λόγο ήμερα θυμηθήκαμε την άμιλλα, την ευγενή άμιλλα.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Τι είναι, όμως, η άμιλλα; Η άμιλλα είναι ο συναγωνισμός που δεν περιέχει αντιπαλότητα. Δεν είμαστε βέβαιοι για την ετυμολογία της. Οι ειδικοί λένε ότι μπορεί να είναι συγγενής με το επίρρημα ἅμα, που σημαίνει μαζί, ταυτόχρονα.
Ένας αγώνας που γίνεται την ίδια στιγμή με κάποιον άλλον, που δεν τον βλέπουμε ως αντίπαλο, αλλά ως συναγωνιστή, συνεργάτη, για να δούμε εάν μπορούμε να εκπληρώσουμε τον κοινό μας στόχο.
Είναι ένα ιδανικό η άμιλλα που προσπαθούμε να εμπνεύσουμε στα παιδιά μας, στους μαθητές μας, τους συναδέλφους μας. Επιδιώκουμε να διακατεχόμαστε από άμιλλα στον χώρο εργασίας, για να κατακτήσουμε μια κορυφή!
Η ινδοευρωπαϊκή της ρίζα είναι ἅμ-ιλ-ja. Το ἅμ – είναι το ἅμα που εξηγήσαμε προηγουμένως, το -ιλ- είναι επίθημα, το οποίο χρησιμοποιείται, για να δημιουργήσουμε τον λεκτικό τύπο. Αν προχωρήσουμε λίγο την ετυμολογία, μπορούμε να παραθέσουμε εδώ και μια άποψη που έχει προταθεί για το δεύτερο συνθετικό το ἴλη (=στρατιωτική μονάδα). Αυτό ίσως εξηγεί την αγωνιστική διάθεση που κρύβει μέσα της η λέξη, αλλά από τους γλωσσολόγους δεν κρίνεται ικανοποιητική η ερμηνεία σχετικά με το β’ συνθετικό και γι’ αυτό τα λεξικά δεν την υιοθετούν.
Πολύ παλιά η ἅμιλλα, τῆς ἁμίλλης. Την πρωτοσυναντάμε στον Ίβυκο, τον λυρικό ποιητή του 6ου αιώνα π. Χ., που καταγόταν από το Ρήγιο της Μεγάλης Ελλάδας και έγραψε ωραιότατα ερωτικά ποιήματα.
Στα αρχαία ελληνικά κείμενα, βέβαια, έχει γενικά την έννοια του αγώνα υπεροχής, υπερισχύσεως. Έτσι, όταν στον Ηρόδοτο συναντάμε την φράση «νεῶν ἅμιλλαν … ἰδέσθαι», καταλαβαίνουμε ότι σημαίνει να δούμε τον συναγωνισμό των πλοίων στην ναυμαχία.
Εκτός από το ρήμα ἁμιλλῶμαι (=αγωνίζομαι, προσπαθώ, σπεύδω), που φθάνει ίδιο και απαράλλαχτο ως τις ημέρες μας, οι αρχαίοι μας είχαν και το ἁμίλλημα (=αγώνας), το ἁμιλλητέον (=εκείνο για το οποίο πρέπει κάποιος να αγωνισθεί) τον ἁμιλλητῆρα (=ανταγωνιστή) κ. ά.
Εμείς έχουμε άμιλλα που καμία σχέση δεν έχει με τον ομόηχο υδατάνθρακα άμυλο. Το λέμε αυτό, γιατί κάποτε στις Πανελλαδικές Εξετάσεις που είχαν βάλει στην Έκθεση θέμα σχετικό με την άμιλλα, μερικοί μαθητές μπερδεύτηκαν και έγραψαν για τις ευεργετικές επιδράσεις του αμύλου στον ανθρώπινο οργανισμό. Το λάθος είναι εφάμιλλο με αυτό Υπουργού που μπέρδεψε τους υδατάνθρακες με τους υδρογονάνθρακες. Χρειάζεται απαράμιλλη αυτοκυριαρχία, για να ακούσει κανείς κάτι τέτοιο και να μην γελάσει.
Την ευγενή άμιλλα με την οποία ξεκινήσαμε την έχουν και οι φίλοι μας οι Γάλλοι, που την λένε noble émulation.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
