Το πυρ, η φωτιά.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Λέξη τόσο παλιά, όσο και ο πολιτισμός μας, αφού την συναντάμε στις πινακίδες της Γραμμικής Β” γραφής. Το μυκηναϊκό pu-ka-wo ακουγόταν κάπως σαν πυρκαγιά και αποτέλεσε τη βάση για λέξεις όπως η γερμανική φωτιά Feuer, την αγγλική fire κ.λ.π.
Ανοίγουμε πυρ, λοιπόν, με πυροεκφράσεις και πυρολέξεις ή αλλιώς διάπυρες, γεμάτες φωτιά. Αυτές είναι πολλές και δηλώνουν την καθοριστική σημασία της φωτιάς για την ζωή του ανθρώπου και τον πολιτισμό του.
Πολλές εκτάσεις στην Αυστραλία έγιναν παρανάλωμα του πυρός, καταστράφηκαν ολοσχερώς. Αλλά και στις φωτιές στη χώρα μας σχεδόν κάθε καλοκαίρι βλέπουμε έντρομοι το θέαμα και είμαστε πυρ και μανία με την αβελτηρία των υπευθύνων, αλλά και την έλλειψη υπευθυνότητας των πολιτών, οι οποίοι εν πολλοίς ευθύνονται για κάποιες από τις ζημιές.
Θα πουν μερικοί ότι οι φωτιές είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην χώρα μας ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν ο άνεμος φυσά ανεξέλεγκτα. Είναι αλήθεια, όπως αλήθεια είναι ότι οι φωτιές είναι ένα από τα τρία κακά που βρίσκουν τον άνθρωπο. Τα άλλα δύο εμπεριέχονται στο πυρ, γυνή και θάλασσα.
Οι πυροσβέστες μπήκαν στην γραμμή του πυρός και με αυτοθυσία εργάσθηκαν για την κατάσβεσή τους. Μερικοί αγωνίζονταν εν μέσω δύο πυρών, δεν ήξεραν σε ποιο από τα πύρινα μέτωπα να εστιάσουν την προσοχή τους.
Πυραγοί και αξιωματικοί δίνουν πάντα με αυταπάρνηση την μάχη με τις φλόγες μαζί με πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα. Οι συνθήκες είναι αντίξοες, γιατί τα πυρακτωμένα δάση αναδύουν πύρα, υπερβολική θερμότητα που κόβει την ανάσα.
Εάν οι φωτιές οφείλονται σε εμπρησμό, ίσως στους εμπρηστές αξίζει ηθικώς το πυρ το εξώτερο, το αιώνιο πυρ ή αλλιώς άσβεστο πυρ. Οι τρεις παραπάνω έμπυρες εκφράσεις είναι ισοδύναμες με την Κόλαση, που – επί της γης – είναι οι τύψεις συνειδήσεως.
Εκτός από το γνωστό και μη εξαιρετέο καταστροφικό πυρ, αξίζει να αναφερθεί κανείς και στο υγρό πυρ ή αλλιώς ελληνικό πυρ των Βυζαντινών, μια επινόηση του μηχανικού Καλλίνικου από την Συρία με το οποίο έβαζαν φωτιά στα εχθρικά καράβια των Αράβων.
Υπάρχουν, όμως, και αρκετές παράγωγες και σύνθετες λέξεις γεμάτες φωτιά.
Πυρακτώνουμε, βάζουμε φωτιά στη γραφίδα μας, και ξεκινάμε. Για την πυρά μας (πυρά αρχικά ήταν η νεκρική φωτιά για την θυσία προς τιμήν των νεκρών) χρειάζεται φυσικά πυρείο ένα σπίρτο ή ξύλο που το ανάβουμε, ώστε να οδηγήσουμε το πυρίφλεκτο υλικό στην πύρωση.
Το πυρ εκτός από καταστροφικά αποτελέσματα δημιουργεί συνθήκες για μια ευχάριστη συντροφιά γύρω από τον πύραυνο, την σημερινή ψησταριά. Είναι γεγονός ότι ο αρχαιοελληνικός πύραυνος λειτουργούσε και ως θερμάστρα τις κρύες νύχτες του χειμώνα.
Το πυρ ακόμη προσφέρεται για πυρομαντεία, μελέτη του μέλλοντος, με βάση τη φωτιά. Μάς φέρνει στο νου και τον ποντιακό χορό πυρρίχιο, στον οποίο οι πολεμιστές μιμούνται τις κινήσεις των πολεμιστών στη μάχη.
Πολλή φωτιά για σήμερα! Μπορεί να κατηγορηθούμε ότι είμαστε πυρομανείς, έχουμε μανία με την φωτιά. Από την άλλη, επειδή σεβόμαστε τους πυροφοβικούς, έχουμε έτοιμους τους πυροσβεστήρες για παν ενδεχόμενο.
Οι πυράκανθοι με τα κόκκινα μπαλάκια μάς περιμένουν στην βεράντα. Κάποιοι για ομορφιά ανάβουν στις αυλές πυρσούς, συνήθεια επικίνδυνη κατά την άποψή μας.
Παύσατε πυρ για σήμερα η εντολή που παίρνουμε από εσάς, για να σταματήσουμε την πολυλογία. Όσοι κουραστήκατε μπορείτε με έναν πύραυλο να ταξιδέψετε μεταφορικά στο φεγγάρι.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
