Η γεωπολιτική δεν είναι ένα απλό πράγμα. Συνήθως έχει δύο ταχύτητες. Η πρώτη ταχύτητα είναι πολύ αργή, και σε αυτή την περίπτωση οι γεωπολιτικές αλλαγές δεν είναι εύκολες ή γρήγορες. Ο κανόνας αυτής της πρώτης ταχύτητας είναι και ο λόγος που μέρος της δύναμης της γεωπολιτικής. Όταν οι κανόνες αλλάζουν σπάνια, είναι πολύ εύκολο να σχεδιάσεις τάσεις για το απώτερο μέλλον. Την ίδια στιγμή υπάρχει και μια άλλη ταχύτητα στην γεωπολιτική. Οι δυνάμεις της γεωγραφίας μπορεί να είναι ασταμάτητες και αναπόφευκτες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα τους είναι και επικείμενα. Οι πολιτικές δυνάμεις δεν αντιστέκονται σε αυτές τις δυνάμεις απλώς επιθετικά, αλλά συχνά παθολογικά.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Ωστόσο, οι ηγέτες αντιστέκονται στις δυνάμεις της γεωπολιτικής με κίνδυνο. Η πίεση αυξάνεται μέχρι την αναπόφευκτη απελευθέρωση. Όσο μεγαλύτερη είναι η καθυστέρηση, τόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση, τόσο μεγαλύτερη είναι η επακόλουθη έκρηξη. Σε τέτοιες στιγμές απελευθερώνονται πραγματικά επικές δυνάμεις: η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η ασιατική οικονομική κρίση, οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, είναι παραδείγματα τέτοιων εκρηκτικών γεγονότων.
Την προηγούμενη εβδομάδα έγραψα για την κρίση στη Βενεζουέλα, καλώντας να σκεφτούμε ως Έλληνες το μέλλον της πατρίδας μας κοιτώντας προσεκτικά μέσα από αυτή την κρίση. Πραγματικά μπορούμε να διδαχθούμε πολλά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι παραπάνω ταχύτητες της γεωπολιτικής παίρνουν την εκδίκησή τους από το διεφθαρμένο, δολοφονικό, καθεστώς Τσάβες – Μαδούρο. Παρόλα αυτά είναι καλό να κάνει κανείς και μια ευρύτερη, ψυχρά ρεαλιστική, γεωπολιτική ανάλυση των εξελίξεων μέσα από την κρίση στη Βενεζουέλα.
Ο δικτάτορας Μαδούρο, συνεχίζει να ελέγχει την εξουσία, με το στρατό στο μεγαλύτερο μέρος να συνεχίζει να τον στηρίζει, και ο στρατός, κακά τα ψέματα, είναι η μόνη δύναμη που μετράει σε αυτό το δικτατορικό καθεστώς. Την ίδια στιγμή η αντιπολίτευση δεν έχει κάνει καμία ουσιαστική πρόοδο. Η στήριξη γύρω από τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Γκουαϊδό, δεν είναι τόσο συμπαγής, και το μόνο στοιχείο που έχει δραματικά αλλάξει είναι ότι σχεδόν το σύνολο των δυτικών χωρών έχουν πλέον ζητήσει την αποχώρηση Μαδούρο. Όλα αυτά όμως λεκτικά, με καμία από αυτές τις χώρες να μην δείχνει διάθεση να προχωρήσει σε κάτι χειροπιαστό για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.
Βέβαια, υπάρχει μια δύναμη η οποία κάνει κάτι περισσότερο από το να εκφράζει την ανησυχία της και αυτή είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό από μόνο του χρήζει της απαιτούμενης προσοχής και ανάλυσης. Οι κυρώσεις που επέβαλε η Ουάσιγκτον, στον πετρελαϊκό τομέα της Βενεζουέλας, μπορεί να συνεχίζουν να επιτρέπουν την πώληση πετρελαίου, αλλά είναι βέβαιο ότι τα χρήματα από αυτές τις πωλήσεις δεν πρόκειται να φτάσουν στο καθεστώς Μαδούρο.
Περίπου το 32% των εξαγωγών πετρελαίου της Βενεζουέλας καταλήγουν στις ΗΠΑ, αλλά ακόμα και αυτό δεν είναι ενδεικτικό του πόσο εξαρτημένη είναι η χώρα στην αμερικανική αγορά. Το υπόλοιπο των εξαγωγών πετρελαίου καταλήγουν στη Ρωσία και την Κίνα. Όπως είχα αναφέρει και στο προηγούμενο άρθρο τα χρήματα από τις εξαγωγές αυτές δεν καταλήγουν στο καθεστώς Μαδούρο, αλλά στη Μόσχα και το Πεκίνο, για τα δισεκατομμύρια που η Βενεζουέλα έχει δανειστεί όλα αυτά τα χρόνια από τις δυο χώρες.
Σαν αποτέλεσμα το μοναδικό κέρδος για τη Βενεζουέλα προέρχεται από τις εξαγωγές πετρελαίου στις ΗΠΑ και χωρίς τα χρήματα από αυτές σε πολύ λίγο διάστημα η ήδη επικρατούσα τραγική κατάσταση στη χώρα, θα εξελιχθεί σε απόλυτη καταστροφή. Και είναι πολύ πιθανό λόγω των αμερικανικών κυρώσεων ακόμα και το πετρέλαιο που παίρνουν Ρωσία και Κίνα, να τους ξεμείνει άχρηστο γιατί δεν έχουν τρόπο να το διυλίσουν.
Η κρίση της Βενεζουέλας θα έχει επιπτώσεις σε ολόκληρη τη Βόρεια Αμερική. Αυτή τη στιγμή η περισσότερη παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ, προέρχεται από σχιστόλιθους και πρόκειται για ένα εξαιρετικά καθαρό πετρέλαιο, που είναι πολύ εύκολο να διυλιστεί. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η πετρελαϊκή βιομηχανία των ΗΠΑ, είχε διαγνώσει ότι η παγκόσμια ροή αργού πετρελαίου θα γίνει βαρύτερη και βρώμικη, με αποτέλεσμα να επενδύσει δισεκατομμύρια σε τεχνολογία τέτοια ώστε να μπορεί να εισάγει κακής ποιότητας αργό πετρέλαιο και να το μετατρέπει σε εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα για την εσωτερική αγορά και για εξαγωγή. Μια από τις βασικές πηγές τέτοιου πετρελαίου ήταν αυτό της Βενεζουέλας, το οποίο η Αμερική αγόραζε φθηνά, και μεταπουλούσε, ως προϊόντα, πολύ ακριβά. Τώρα με την κρίση αυτό αλλάζει.
Με δεδομένο ότι το πετρέλαιο από τους σχιστόλιθους που κυριαρχεί στην αγορά των ΗΠΑ, είναι εξαιρετικά καθαρό, νέα διυλιστήρια κατασκευάζονται και τα παλιά επεκτείνονται ή κλείνουν. Αυτό είναι μια ακριβή διαδικασία, αλλά ακόμη οι ΗΠΑ χρειάζονται το αποκαλούμενο βρώμικο πετρέλαιο τύπου Βενεζουέλας, για να κινούν το σύστημα διύλισης στο εσωτερικό, εξάγοντας το καθαρό.
Οι τρείς περιοχές από όπου οι ΗΠΑ, εισάγουν το λεγόμενο βρώμικο πετρέλαιο, έχουν πρόβλημα. Η πρώτη είναι το Μεξικό. Η ραγδαία πτώση στην παραγωγή πετρελαίου στο Μεξικό έχει περιορίσει την εισαγωγή του στις ΗΠΑ στο ελάχιστο, και ο νεοεκλεγμένος Πρόεδρος της χώρας έχει ανακοινώσει ότι θα επιβραδύνει τις μεταρρυθμίσεις τις προηγούμενης κυβέρνησης στον τομέα της ενέργειας, οι οποίες θα οδηγούσαν σε αύξηση της παραγωγής. Η δεύτερη περιοχή προέλευσης είναι η Αλμπέρτα του Καναδά, και εκεί η αντιμετώπιση του προβλήματος άμμου της πίσσας είναι εξαιρετικά δαπανηρή. Και η τρίτη περιοχή είναι η Βενεζουέλα. Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στο καθεστώς Μαδούρο, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε εξαφάνιση του πετρελαίου της Βενεζουέλας από την αμερικανική αγορά.
Αυτό βραχυπρόθεσμα, δεν είναι καλό νέο, διότι θα αναγκάσει τα διυλιστήρια των ΗΠΑ, να αναζητήσουν αργό πετρέλαιο σε άλλες μακρινές περιοχές, και ειδικά στη Μέση Ανατολή, με το Ιρανικό και Ρωσικό αργό πετρέλαιο να αποτελούν επίσης ελκυστική λύση.
Μακροπρόθεσμα, βέβαια, αυτά δεν είναι καλά νέα για όλους εκτός ΗΠΑ. Η κρίση στη Βενεζουέλα, στον Καναδά και το Μεξικό, θα αναγκάσει τα διυλιστήρια στις ΗΠΑ να τρέξουν με φρενήρη ρυθμό, τη μετάβαση στο πετρέλαιο από σχιστόλιθους. Όταν αυτό γίνει, και οι σοβαρές αναλύσεις το προσδιορίζουν σε δύο με τέσσερα χρόνια, η Ουάσιγκτον, πέρα από το ότι δεν θα έχει κανένα ενδιαφέρον να προστατεύσει τη ροή πετρελαίου του Περσικού Κόλπου, δεν θα έχει κανένα ενδιαφέρον για προστασία της ροής πετρελαίου σε καμία περιοχή του κόσμου.
Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, οι ΗΠΑ είναι η μόνη δύναμη που διαθέτει Πολεμικό Ναυτικό παγκόσμιας εμβέλειας, και η δέσμευση της Αμερικής στη διασφάλιση του διεθνούς εμπορίου, της διεθνούς ασφάλειας, και της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου, μέσω αυτού του Ναυτικού, είναι το μόνο που διατηρεί λειτουργικό το σύστημα. Το αποτέλεσμα μιας αποχώρησης των ΗΠΑ από αυτή την αποστολή, θα είναι μια πετρελαϊκή και ενεργειακή κρίση, που το διεθνές σύστημα, με μοναδική εξαίρεση τις Ηνωμένες Πολιτείες που θα είναι μια αυτάρκης απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο αγορά, έχει να βιώσει από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μιλάμε για γεωπολιτικές εξελίξεις, που θα συνταράξουν τον πλανήτη και το διεθνές σύστημα συθέμελα. Και όλα αυτά όχι σε δεκαετίες, αλλά μέσα στην επόμενη πενταετία. Με μια Ευρώπη για κλάματα, και μια Ελλάδα που συνταράσσεται γύρω από την προσπάθεια διάσωσης της κοινοβουλευτικής ομάδας του Καμμένου, και ξεπουλά σε τιμή ευκαιρίας με στόχο την παραμονή στην εξουσία, το εθνικό συμφέρον.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
