Πτώση της επιρροής των μέσων ενημέρωσης στην κοινωνία και τους πολίτες με ταυτόχρονη άνοδο των πλατφορμών, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των παραγωγών περιεχομένου και των influencers, καταγράφει η ετήσια έρευνα του Reuters Institute for the Study of Journalism, του εργαστηρίου δημοσιογραφίας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης Digital News Report για το 2025. Πρόκειται για την κορυφαία παγκόσμια έρευνα, η οποία διεξάγεται κάθε χρόνο από το κορυφαίο πανεπιστήμιο και δείχνει τις τάσεις που επικρατούν στη μηντιακή βιομηχανία.
Του Σωτήρη Τριανταφύλλου*
Η εφετινή έρευνα του 2025 που περιέχει ευρήματα για το 2024 και του πρώτους μήνες του 2025 περιέχει ανησυχητικά ευρήματα για τη δημοσιογραφία, τα συστημικά μέσα ενημέρωσης και την ίδια τη δημοκρατία.
Καταρχάς διαπιστώνεται μείωση στην επιρροή των συστημικών (παραδοσιακών) ΜΜΕ. Σε πολλές χώρες τα social media ξεπέρασαν την τηλεόραση ως κύρια πηγή ειδήσεων, κάτι που στην Ελλάδα συμβαίνει εδώ και χρόνια και προσφάτως συνέβη και στις ΗΠΑ, όπου στη δεύτερη θητεία Τραμπ η έρευνα διαπιστώνει αύξηση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, απομάκρυνση των πολιτών από τα μέσα ενημέρωσης και στροφή σε παραγωγούς περιεχομένου και influencers, κάτι που αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία, αφού μπορεί να οδηγήσει σε παραπληροφόρηση και εκλογές ακραίων ηγετών, όπως συνέβη στη Ρουμανία. Η έρευνα του 2025 έδειξε ότι σε κάποιες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία κ.α., είναι πια πολύ μεγάλη η επιρροή των influencers και των social media, με το Tik Tok να παραμένει το ταχύτερα αναπτυσσόμενο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Η έρευνα επιβεβαιώνει την άνοδο της επιρροής και των πλατφορμών και της πίεσης που ασκούν στη δημοσιογραφία.
Ταυτόχρονα με τα παραπάνω ευρήματα, η παραπληροφόρηση παραμένει ένα από τα μεγάλα προβλήματα. Μια παραπληροφόρηση που όπως δείχνει και η έρευνα οφείλεται στην αύξηση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των πλατφορμών, στους influencers, αλλά και στην τεχνητή νοημοσύνη, τη χρήση της οποίας, στα ΜΜΕ, όμως, οι πολίτες την εκλαμβάνουν πια ως πηγή ειδήσεων με τις απόψεις για την επίδρασή της στα ΜΜΕ και τη δημοσιογραφία να είναι μοιρασμένες.
Για την Ελλάδα, η έρευνα έδειξε πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στα ΜΜΕ, τη χαμηλότερη από τις 48 χώρες της έρευνας, στην οποία το ελληνικό μηντιακό τοπίο περιγράφεται ως εξής: «Η ελληνική αγορά μέσων ενημέρωσης χαρακτηρίζεται κατακερματισμό ψηφιακών μέσων, υψηλή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για πρόσβαση στις ειδήσεις, τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις ειδήσεις μεταξύ των 48 χωρών της έρευνας λόγω της πολιτικής πόλωσης, ενώ υπάρχουν και ανησυχίες για αθέμιτη επιρροή από πολιτικούς και ισχυρούς επιχειρηματίες».
Η έρευνα διεξήχθη στην Ελλάδα την περίοδο των μεγάλων διαδηλώσεων για τα Τέμπη, με αποτέλεσμα να έχουν επηρεαστεί τα ευρήματά της. Εξ αυτού του λόγου προκύπτει μείωση της εμπιστοσύνης σε κάποια ΜΜΕ όπως στη δημόσια τηλεόραση το δελτίο ειδήσεων της οποίας παραμένει παρ’ όλα αυτά πρώτο σε εμπιστοσύνη.
Η έρευνα έδειξε και εφέτος ότι τα social media αποτελούν την πρώτη πηγή ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι τα περιφερειακά/τοπικά μέσα ενημέρωσης απολαμβάνουν της μεγαλύτερης εμπιστοσύνης των πολιτών στη χώρα μας.
Τέλος ένα από τα ανησυχητικά ευρήματα της έρευνας για την Ελλάδα σε σχέση και με τα συνολικά ευρήματα, είναι η άνοδος της επιρροής των influencers, πολλοί εκ των οποίων, όπως αναφέρεται στην έρευνα, ανήκουν στο χώρο της ακροδεξιάς και της Χρυσής Αυγής.
* Ο Δρ. Σωτήριος Τριανταφύλλου είναι Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών – Διδακτικό προσωπικό Πανεπιστημίου Πελοποννήσου – Μέλος ΣΕΠ Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
