Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου η 3η Μαΐου, η οποία καθιερώθηκε το 1993 από την ΟΥΝΕΣΚΟ, ως φόρος τιμής στους δημοσιογράφους που έχασαν τη ζωή τους υπηρετώντας την αλήθεια. Μια επέτειος που κάθε χρόνο μας υπενθυμίζει το πόσο σημαντική είναι η ελευθερία της ενημέρωσης και η μεγάλη της συμβολή και στήριξη στη δημοκρατία, σε μια περίοδο που και η ελευθερία του Τύπου υποχωρεί διεθνώς και η δημοκρατία βρίσκεται υπό απειλή.
Του Σωτήρη Τριανταφύλλου*
Η φετινή έκθεση των «Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα» για την ελευθερία του Τύπου παρουσιάζει νέα μεγάλη υστέρηση διεθνώς. Η οργάνωση, μάλιστα, χαρακτηρίζει την κατάσταση για πρώτη φορά «δύσκολη», μετά από 10 χρόνια συνεχούς υστέρησης στον παγκόσμιο δείκτη ελευθερίας του Τύπου, η οποία οφείλεται σε μια σειρά από λόγους, όπως η οικονομική κρίση, οι πολεμικές συρράξεις, η ανάδειξη ακραίων ηγετών σε όλο τον κόσμο, τα οικονομικά συμφέροντα, η ιδιοκτησία των Μέσων, οι τεχνολογικές εξελίξεις, η κυριαρχία των πλατφορμών.
Η εφετινή έκθεση, ωστόσο, εστιάζει σε τρία σημεία που ευθύνονται κυρίως για την υστέρηση των τελευταίων ετών. Αυτά είναι η οικονομική πίεση που δέχονται τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο, η υπερσυγκέντρωση στην ιδιοκτησία των Μέσων και η κυριαρχία των πλατφορμών και των τεχνολογικών γιγάντων (Google, η Apple, το Facebook, Amazon, Microsoft) που δημιουργεί οικονομική πίεση, αλλά παράγει και παραπληροφόρηση. Όλα αυτά μετά από μια μακρόχρονη οικονομική κρίση που χτύπησε με ένταση πολλές χώρες, όπως η Ελλάδα, δημιουργούν σκηνικό ασφυξίας στα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα πολλά να κλείνουν, άλλα να αναγκάζονται να προχωρήσουν σε περικοπές προσωπικού και τους δημοσιογράφους να εργάζονται σε ένα δύσκολο περιβάλλον.
Τα παραπάνω ισχύουν και για τη χώρα μας η οποία σημείωσε πρόοδο, από την θέση 107 το 2023 βρίσκεται στη θέση 89 το 2025. Για την Ελλάδα, η έκθεση εστιάζει στον κομβικό ρόλο που έχει παίξει η οικονομική κρίση (πριν από αυτή η Ελλάδα βρισκόταν στην 35η θέση της παγκόσμιας κατάταξης), αλλά και το σημαντικό ρόλο που παίζει η υπερσυκγέντρωση στην ιδιοκτησία των Μέσων και η ενασχόληση των ιδιοκτητών της και με άλλους τομείς της οικονομίας, καθώς και οι σχέσεις τους με την πολιτική εξουσία, ένα διαχρονικό πρόβλημα του ελληνικού μηντιακού συστήματος.
Είναι προφανές ότι η κατάσταση στην ελευθερία του Τύπου και η διεθνής υστέρηση που παρατηρείται, αλλά και οι λόγοι στους οποίους οφείλεται αυτή η πτώση, έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη δημοκρατία και συνδέονται άμεσα με το έλλειμα που παρατηρείται σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια.
* Ο Δρ. Σωτήριος Τριανταφύλλου είναι Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών – Διδακτικό προσωπικό Πανεπιστημίου Πελοποννήσου – Μέλος ΣΕΠ Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
