«Αντίκρισα στη μέση του σπιτιού την αδελφή μου ανάσκελα, γυμνή από τη μέση και κάτω. Το φουστάνι της ήταν γυρισμένο προς τα πάνω και σκέπαζε το σχισμένο και κομματιασμένο στήθος της, το πρόσωπό της ήταν παραμορφωμένο, όλο το σώμα της κατακομματιασμένο. Μα το χειρότερο και φρικαλεότερο θέαμα ήταν, όταν από τη στάση του σώματός της κατάλαβα ότι οι Γερμανοί είχαν βιάσει το άψυχο κορμί της. Δίπλα της βρισκόταν το τεσσάρων μηνών κοριτσάκι της λογχισμένο, με σπασμένο το κεφαλάκι του, και στο στόμα του είχε τη ρώγα του στήθους της μάνας του που είχαν κόψει εκείνοι οι κανίβαλοι.» Μαρτυρία από επιζώντα της σφαγής του Διστόμου.
Του Γιώργου Σταμάτη*
Η σφαγή του Διστόμου αποτελεί ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα της ναζιστικής θηριωδίας. Στις 10 Ιουνίου 1944, λίγους μήνες πριν την απελευθέρωση της χώρας μας από τη ναζιστική κατοχή, έμελε να γραφεί μια από τις πιο μαύρες σελίδες του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, αφανίζοντας σχεδόν ένα ολόκληρο χωριό. Η ανελέητη σφαγή διαπράχθηκε από το 2ο λόχο του 8ου Συντάγματος της 4ης Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των SS, υπό τη διοίκηση του υπολοχαγού Χανς Ζάμπελ. Οι ναζί επιτέθηκαν στο Δίστομο, ως αντίποινα για ενέδρα ανταρτών του ΕΛΑΣ στο χωριό Στείρι, κοντά στον Ελικώνα. Η μάχη του Στειρίου ήταν σκληρή και οι Γερμανοί αναγκάστηκαν σε οπισθοχώρηση. Γι’ αυτό επέστρεψαν στο Δίστομο, σ’ ένα χωριό από το οποίο δεν είχαν δεχθεί κάποια πρόκληση, για να εκδικηθούν σκοτώνοντας άμαχους πολίτες. Οι αντάρτες δε βρίσκονταν μέσα στο χωριό, όμως οι Γερμανοί προέβησαν σε μαζικές εκτελέσεις πρωτοφανούς αγριότητας. Σκότωναν κάθε άνθρωπο που βρισκόταν στο δρόμο τους, χωρίς διάκριση ηλικίας ή φύλου. Έτσι, βίαζαν και εκτελούσαν κορίτσια, γυναίκες ακόμη και έγκυες, βασάνιζαν και θανάτωναν τα παιδιά και τα βρέφη, ενώ αποκεφάλισαν τον ιερέα του χωριού. Το μακελειό δε σταμάτησε, παρά μόνο όταν έπεσε το σκοτάδι και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λειβαδιά, αφού πρώτα πυρπόλησαν ολοσχερώς το χωριό, ενώ ολοκλήρωσαν το μακάβριο έργο τους, κρεμώντας στα δένδρα τα πτώματα των αμάχων.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία οι νεκροί του μαρτυρικού χωριού έφτασαν τους 228, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και οι 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων. Σύμφωνα όμως με τη μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Ελβετού George Wehrly ο οποίος έφτασε στο χωριό λίγες μέρες μετά τη σφαγή, αναφέρεται ότι οι νεκροί στην ευρύτερη περιοχή έφτασαν τους 600.
Μετά το τέλος της σφαγής, που κατά τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ έχει χαρακτηριστεί ως «μία από τις χειρότερες ωμότητες ολόκληρου του πολέμου», ο λοχαγός των SS Φριτς Λάουτενμπαχ, συνέταξε ψευδή αναφορά. Στην έκθεση του ανέφερε ότι οι άνδρες του δέχθηκαν επίθεση «με όλμους, αυτόματα όπλα και τουφέκια από τη μεριά του Διστόμου». Την ίδια στιγμή, ο Τζορτζ Κοχ, πράκτορας της μυστικής υπηρεσίας που συνόδευε το τάγμα, υπέβαλε χωριστή αναφορά, στην οποία βεβαίωνε ότι τα γερμανικά στρατεύματα έπεσαν σε ενέδρα πολλά μίλια έξω από το Δίστομο.
Η διεθνοποίηση της σφαγής μέσω του BBC και καταγγελιών ανθρωπιστικών οργανώσεων προκάλεσε σφοδρή κατακραυγή. Μετά τον πόλεμο, ο Χανς Ζάμπελ συνελήφθη στο Παρίσι, εκδόθηκε στην Ελλάδα, αλλά το 1949 επανεκδόθηκε στη Γερμανία, με πρόσχημα να δικαστεί για άλλη υπόθεση, με αποτέλεσμα να μείνει ατιμώρητος για τα εγκλήματα του και να κυκλοφορεί ελεύθερος.
Η μνήμη της ναζιστικής θηριωδίας της σφαγής του Διστόμου διασώθηκε από τους ελάχιστους επιζήσαντες και τους απογόνους τους, με τη συζήτηση στη δημόσια σφαίρα να ενισχύεται μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας. Πιο συγκεκριμένα, το 1976 ιδρύθηκε ο Σύλλογος Μελέτης και Προβολής των Προβλημάτων και Γενικού Εκπολιτισμού της περιφέρειας Διστόμου, όπου καθιέρωσε ως τοπική αργία την 10η Ιουνίου. Επιπλέον, στην περιοχή έχουν διοργανωθεί συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις μνήμης του ειδεχθούς αυτού εγκλήματος και ανάλογων εγκλημάτων του ναζισμού. Γιατί η Ιστορία του Διστόμου ενώνεται με τη συλλογική μνήμη για το Ολοκαύτωμα και όλες τις ναζιστικές θηριωδίες, ως ένα ισχυρό μάθημα για τη διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Η διατήρηση του στυγερού αυτού εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας στη συλλογική μας μνήμη, αποτελεί χρέος όλων μας για να τιμήσουμε τους συμπατριώτες μας που βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν με τόσο απάνθρωπο τρόπο. Έχουμε όμως παράλληλα και ύψιστο χρέος προς την ανθρωπότητα να αναδεικνύουμε το θέμα διεθνώς, γιατί η ιστορική μνήμη είναι το πιο ισχυρό όπλο για την αποτροπή της επανάληψης ανάλογων εγκλημάτων. Έχουμε καθήκον να περάσουμε την ιστορική γνώση της σφαγής του Διστόμου και στις επόμενες γενιές, γιατί η ουσιαστική επίγνωση των απάνθρωπων αυτών εγκλημάτων και θηριωδιών μας υπενθυμίζει, ότι μόνο μέσω της μνήμης μπορούμε να θωρακίσουμε τις αξίες της ειρηνικής συνύπαρξης, της δικαιοσύνης και του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ.
