Κάθε χρόνο, από το 1977, με απόφαση του Διεθνές Συμβουλίου Μουσείων, η 18η Μαΐου, ορίστηκε ως ημέρα αφιερωμένη στα Μουσεία με ελεύθερη είσοδο. Μια ημέρα στην οποία έχουμε ως πολίτες, αφενός τη δυνατότητα να ξεναγηθούμε σε αυτούς τους σημαντικούς πόρους της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και αφετέρου να κατανοήσουμε την καθοριστική συμβολή τους στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ταυτότητας των λαών. Χαρακτηριστικό να σημειωθεί είναι το γεγονός, ότι έχει επιλέγει η επέτειος να συνδέεται και με μια διαφορετική θεματική ενότητα. Για φέτος, αναδεικνύονται ως τα « Μουσεία και κοινωνίες σε διαρκή αλλαγή» όπου μας υπενθυμίζει τον δυναμικό ρόλο των μουσείων ως ζωντανών οργανισμών που εξελίσσονται μαζί με τις κοινωνίες που τα περιβάλλουν.
Της Ιωάννας Μουμτζίδου*
Ωστόσο, πριν αποφασίσουμε να επισκεφτούμε ένα Μουσείο έχουμε αναλογιστεί ουσιαστικά, τι σημαίνει Μουσείο? Ποια είναι η προέλευση του και γιατί συστάθηκε? Ο κυρίαρχος ορισμός για το «Μουσείο» (γιατί με το πέρασμα των χρόνων συνεχίζονται να εμφανίζονται επίσημοι και πολλοί ορισμοί ), δίνεται από το ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) όπως ορίζει μεταξύ άλλων για το μουσείο «ως ένα ίδρυμα στην υπηρεσία της κοινωνίας, ανοιχτό στο κοινό, που συλλέγει, συντηρεί, ερμηνεύει και εκθέτει, προς όφελος του κοινού μέσα από διαδικασίες μελέτης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας». Βέβαια, αξίζει να υπογραμμιστεί ως σημείο αναφοράς ότι στα αρχαία ελληνικά η λέξη “Μουσείον”, αναφέρεται στο Τέμενος των Μουσών, τον χώρο δηλαδή όπου ασκείται η απόδοση λατρείας και τιμών στις προστάτιδες των Τεχνών, Μούσες, τις 9 κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. Πέρα όμως την ετυμολογία του, καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι ο ρόλος του ίδιου του Μουσείου αποτελείται από πολλές και διαφορετικές πτυχές. Από τη δημιουργία ως ένα χώρου για αποθήκευση και διαφύλαξη(ο άνθρωπος κατ’εξοχήν ανήσυχο ον και έχοντας το έμφυτο συναίσθημα, οτιδήποτε του κέντριζε το ενδιαφέρον και την περιέργεια, προσπαθούσε να το συλλέξει. Και με αυτό το συλλεκτικό του ενδιαφέρον οδηγήθηκε στην κατασκευή αυτού του σπουδαίου πολιτιστικού οργανισμού) στη συνέχεια πέρασε και ως χώρος, όπου στεγαζόταν οι άνθρωποι του πνεύματος για να οδηγηθούν στην έμπνευση.
Αναμφίβολα, φυσικά, το Μουσείο δεν φιλοξενεί μόνο έργα τέχνης. Προάγει την γνώση και τον πολιτισμό. Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει, ότι ζούμε σε μια εποχή όπου τα γεγονότα τρέχουν με καταιγιστικούς ρυθμούς. Κλιματική κρίση, τεχνητή νοημοσύνη, καθώς επίσης και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι που παραμονεύουν, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την ενεργοποίηση όλων εκείνων των μηχανισμών που θα συμβάλουν στην επίτευξη της σταθερότητας και συνοχής της κοινωνίας μας. Εδώ λοιπόν, έρχεται ο ρόλος του Μουσείου για να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό.Ως πολιτιστικοί αγωγοί για την διεθνή και εγχώρια αλληλοκατανόηση και καλλιέργεια πολιτιστικών διαλόγων.
Για όλους εμάς τους Έλληνες, το Μουσείο αποτελεί τον έναν από τους πολλούς διαύλους επικοινωνίας με τις ρίζες μας, με το ένδοξο παρελθόν μας. Μέσα στους κόλπους του, ανακαλύπτουμε τα κατάλοιπα της πολιτισμικού μας πλούτου αλλά πολύ περισσότερο αισθανόμαστε ότι λαμβάνουμε ερεθίσματα για να σκεφτούμε,να δράσουμε,να βελτιωθούμε. Εξαιτίας όμως των γρήγορων ρυθμών της κοινωνίας σε συνδυασμό με τους πολλαπλούς και αλληλοσυγκρουόμενους ρόλους που καλούμαστε να επιτελέσουμε οι σύγχρονοι άνθρωποι, «έχουμε χάσει», σε σημαντικό βαθμό, την επαφή με το Μουσείο Έχουμε, ελαχιστοποιήσει τον χρόνο που θα έπρεπε να του αφιερώνουμε. Για παράδειγμα, αντί , λοιπόν, να αποφασίσουμε ότι θα διαθέσουμε αυτή τη φορά τον ελεύθερο μας χρόνο σε μια επίσκεψη σε ένα Μουσείο, όπου υπάρχει η δυνατότητα και η παρακολούθηση κάποιου εκπαιδευτικού προγράμματος, αφήνουμε εντέλει τη σκέψη αυτή μετέωρη.
Το μουσείο είναι σημαντικό, ό,τι περιεχόμενο και αν έχει, συμπληρώνει το επίπεδο πολιτισμού του ανθρώπου. Από τη μια έχει στοιχεία του παρελθόντος που δημιούργησαν τον πολιτισμό του και τον ξεχώρισαν από τα άλλα όντα. Από την άλλη με βάση αυτά τα στοιχεία πατάει σταθερά στο έδαφος και σχεδιάζει με σιγουριά το μέλλον του. Με την είσοδο μας σε ένα Μουσείο, αυτό (Μουσείο)μας δίνει μια υπόσχεση, ότι δεν θα μας επιτρέψει να φύγουμε βαριεστημένοι και χωρίς κανένα όφελος από την ξενάγηση του σε αυτό.
Όπως είπε και βυζαντινολόγος – ιστορικός, η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, «το να μη βλέπουμε πίσω στην ιστορία είναι σαν να οδηγούμε ένα αυτοκίνητο χωρίς καθρέπτες!»
