Η Ευρώπη ψυχορραγεί, ταλαιπωρημένη από έναν πόλεμο στη γειτονιά της χωρίς καμία λύση στον ορίζοντα, διψασμένη για ηγεσία πρόθυμη να αντιμετωπίσει τις κύριες προκλήσεις που βρίσκονται ενώπιον των πολιτών, και όλο και περισσότερο εξελίσσεται στον ασθενή της Δύσης. Με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που διεξάγονται σήμερα, οι ψηφοφόροι στα είκοσι επτά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν την ευκαιρία να δώσουν το εναρκτήριο λάκτισμα στη διαμόρφωση μιας ισχυρότερης Ευρώπης που, με τη σειρά της, αλλά και ένα μήνυμα στην αποκομμένη από την πραγματικότητα πολιτική ελίτ και στην κατά γενική ομολογία αποτυχημένη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Μένει να δούμε εάν οι πολίτες της Ευρώπης, θα αδράξουν αυτή τη σημαντική ευκαιρία.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Για πάρα πολλά χρόνια, η ευθυγράμμιση συμφερόντων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης, χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή πορεία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ακολούθησε μια πορεία που εξαρτάται πλήρως από την αμερικανική στρατιωτική υποστήριξη. Ειδικά μετά τη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, ακολούθησε μια πολιτική κυρώσεων, με ελάχιστη αναγνώριση των επιπτώσεών της στους απλούς πολίτες. Ταυτόχρονα, οι ευρωπαϊκές πολιτικές διαδικασίες αποδίδουν ελάχιστη σημασία και οι πολιτικές ελίτ επιδεικνύουν ελάχιστη όρεξη, για δημόσια συζήτηση στρατηγικών ζητημάτων.
Οι απλοί Ευρωπαίοι πολίτες, δείχνουν να συνειδητοποιούν ότι κάτι δεν πάει καλά. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την πλειοψηφία των δημοσκοπήσεων, οι ψηφοφόροι σε χώρες πυλώνες της ΕΕ, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, σε αντίθεση με τους κυρίαρχους Ευρωπαίους πολιτικούς, τάσσονται υπέρ μιας διευθέτησης μέσω διαπραγματεύσεων στην Ουκρανία, πιστεύουν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να είναι πιο υπεύθυνη για την άμυνά της και ευνοούν μια πιο ισορροπημένη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ομοίως, το 69% των πολιτών της ΕΕ αντιτίθεται στην αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία.
Ωστόσο, αυτές οι απόψεις των πολιτών, δεν αντικατοπτρίζονται στο επίπεδο της ευρωπαϊκής πολιτικής. Αντίθετα, όλο και περισσότερο, η ασθένεια της Ευρώπης επιδεινώνεται. Το χάσμα πολιτών και πολιτικών ελίτ, επιβεβαιώνεται, για παράδειγμα, από το γεγονός, ότι ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, δήλωσε ότι η Ουκρανία θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει ορισμένους γαλλικούς πυραύλους για να χτυπήσει στόχους εντός της Ρωσίας. Και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ έχει φέρει τον οργανισμό κοντά στο να περάσει τις δικές του κόκκινες γραμμές ενάντια στην άμεση εμπλοκή στη σύγκρουση.
Αν και στα χαρτιά, η πολιτική στην Ευρώπη εξακολουθεί να είναι εθνική, τα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών απολαμβάνουν τεράστια δύναμη. Αυτή η διάσταση έχει προκαλέσει παράλυση στον ορισμό του διεθνούς ρόλου της Ευρώπης. Ενώ οι ευρωπαϊκές ελίτ επικαλούνται ότι επιδιώκουν, μια Ευρώπη, ως μια ενοποιημένη πολιτική οντότητα, στην πράξη εννοούν ότι προτιμούν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να είναι απομονωμένα από τη λαϊκή δυσαρέσκεια.
Τι σημαίνει αυτό τα τελευταία χρόνια; Η εμπλοκή στη σύγκρουση στην Ουκρανία έχει υιοθετηθεί ως καθοριστική στιγμή της ευρωπαϊκής πολιτικής, αλλά με ελάχιστη ή καθόλου συναίνεση από τους Ευρωπαίους πολίτες. Η πράσινη ατζέντα που προτιμούν οι ευρωπαϊκές ελίτ, έχει προωθηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χωρίς και πάλι τη συναίνεση των Ευρωπαίων πολιτών. ουσιαστικά το κυβερνών σώμα της Ευρώπης. Έρευνες για το δήθεν κράτος δικαίου, έχουν ξεκινήσει εναντίον της Ουγγαρίας και, παλαιότερα, της συντηρητικής πολωνικής κυβέρνησης, πολιτικοποιώντας τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, στα μέτρα των πολιτικών ελίτ.
Συνέπεια όλων αυτών των τάσεων ήταν μια Ευρωπαϊκή ‘Ήπειρος στα πρόθυρα της οικονομικής παρακμής, με πολιτικοποιημένους θεσμούς φθίνουσας αξιοπιστίας, ένα κοινωνικό μοντέλο κατεστραμμένο από την ανεξέλεγκτη παράνομη μετανάστευση και ένα πολιτικό μοντέλο μεγάλης αστάθειας.
Η Ευρώπη δεν έχει πολύ χρόνο για να αρχίσει να αλλάζει πορεία. Έχοντας υποστεί τις συνέπειες μιας καταστροφικής μεταναστευτικής πολιτικής και έχοντας αναλάβει το κύριο βάρος μιας αποτυχημένης πολιτικής ενεργειακών κυρώσεων, τα αποθέματα της Ευρώπης εξαντλούνται. Λείπει επίσης το θεσμικό πλαίσιο για την επίλυση αυτών των ανησυχιών. Σε αντίθεση με τα περισσότερα κοινοβούλια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν προτείνει νέους νόμους, αλλά με βάση τη Βυζαντινή δομή της ΕΕ, ψηφίζει για τις πολιτικές που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο. Δεδομένου ότι η σύνθεση της Επιτροπής ψηφίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι επιπτώσεις της στη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής είναι έμμεσες αλλά πραγματικές.
Η δυνατότητα αλλαγής κατεύθυνσης θα εξαρτηθεί, από το αποτέλεσμα των σημερινών εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και την ελπίδα ότι τα συντηρητικά κόμματα, που βρίσκονται πιο κοντά στις ευαισθησίες των Ευρωπαίων πολιτών, μπορούν να ενωθούν και να σχηματίσουν μια πιο συντηρητική και πιο ευαίσθητη σε αυτές τις ανησυχίες, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι μέχρι το άνοιγμα της σημερινής κάλπης τάσεις, δείχνουν ότι μια σοβαρή μετατόπιση προς τα δεξιά σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι το πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών. Η συρραφή των αντίστοιχων κομμάτων και των ευρωπαϊκών κομματικών ομάδων είναι άλλο θέμα. Εκτός από το ΕΛΚ, οι δεξιές κομματικές ομάδες της Ευρώπης, οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) και η Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID), κυριαρχούνται αντίστοιχα από το Fratelli d’Italia της Τζόρτζια Μελόνι και το Rassemblement National (RN) της Μαρίν Λεπέν. Η ID διέγραψε πρόσφατα το γερμανικό κόμμα AfD από τις τάξεις του. Οι εγχώριες πολιτικές ανάγκες θα μπορούσαν να εμποδίσουν τη δημιουργία συμμαχιών μεταξύ των δεξιών κομμάτων. Στην Ουγγαρία, το κόμμα Fidesz του, Βίκτορ Όρμπαν, δεν είναι συνδεδεμένο με καμία κομματική ομάδα και έχει εκφράσει την πρόθεσή του να ενταχθεί στο ECR. Μένει να δούμε, τα αποτελέσματα των εκλογών για να φανεί, ποιοι συνδυασμοί είναι δυνατοί.
Στο δια ταύτα, όσο η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερική υποστήριξη, μπορεί να είναι ευσεβής πόθος να περιμένουμε από τους περισσότερους Ευρωπαίους πολιτικούς να αποκλίνουν από τη διατλαντική συναίνεση. Ένας πραγματικός μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής πολιτικής προς την αναζήτηση μιας ειρηνικής λύσης απαιτεί αλλαγή ηγεσίας καθώς και την ανάπτυξη μιας ισχυρότερης εγχώριας αμυντικής ικανότητας.
Ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί στις εκλογές, η ευρωπαϊκή ικανότητα να επιδιώξει τους δικούς της στόχους εξωτερικής, αλλά ακόμη και οικονομικής πολιτικής, είναι εξαιρετικά αμφίβολη. Το λυπηρό γεγονός της κατάστασης είναι, ότι η ευρωπαϊκή συζήτηση σχετικά με τον διεθνή ρόλο της Ευρώπης, είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένη, με ελάχιστο προβληματισμό, για στρατηγικά ζητήματα γύρω από τον πόλεμο και την ειρήνη. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη έχει αδειάσει τα ταμεία της για να υποστηρίξει τη στρατιωτική προσπάθεια της Ουκρανίας χωρίς κανένα σχέδιο σχετικά με την έκβαση της σύγκρουσης. Όταν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μιλούν σκληρά, το κάνουν με βάση την αντιληπτή αμερικανική υποστήριξη και όχι με βάση τη γεωπολιτική ισχύ της ίδιας της Ευρώπης.
Επί του παρόντος, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί επιδιώκουν πρόθυμα την αποσύνδεση από τη ρωσική ενέργεια ή τις κινεζικές αγορές, λόγω της πίεσης από την Ουάσιγκτον, που το απαιτεί στο όνομα της δυτικής ασφάλειας.
Με άλλα λόγια, είναι πλέον επιτακτική ανάγκη, η Ευρώπη να καθορίσει τα δικά της συμφέροντα και να έχει τις απαραίτητες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες για να τα πραγματοποιήσει.
Η σημερινή κυβερνητική ελίτ στην Ουάσιγκτον, ανησυχεί ότι η μετατόπιση προς τα δεξιά, στην Ευρώπη, θα επιφέρει, για παράδειγμα, μια επανεξέταση του πολέμου στην Ουκρανία. Παρόλα αυτά, είναι δύσκολο για μια οικονομικά αποδυναμωμένη, στρατιωτικά υπανάπτυκτη και κοινωνικά διχασμένη Ευρώπη να αναπτύξει ένα πλαίσιο ισχυρής αυτοάμυνας. Ο πόλεμος έχει κοστίσει στην Ευρώπη περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι στιγμής, συν ένα ανείπωτο κόστος, καθώς οι τιμές της ενέργειας έχουν αυξηθεί και οι επιχειρήσεις και το εμπόριο έχουν στερέψει.
Στην περίπτωση επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ, στο Λευκό Οίκο, μετά τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, η προβληματική θέση της Ευρώπης στη δυτική συμμαχία σύντομα θα βρεθεί στο επίκεντρο. Ο ρόλος της Αμερικής στην Ευρώπη, μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την ισχυρή παρουσία κυρίαρχων δυνάμεων στην Ευρώπη.
Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί, μόνο εάν, οι Ευρωπαίοι πολίτες, αντικαταστήσουν την επικρατούσα μέχρι σήμερα ελίτ, με κυρίαρχες δυνάμεις που σκοπεύουν να καθορίσουν και να υλοποιήσουν μια πορεία που έχει νόημα για την Ευρώπη. Μια πορεία βασισμένη σε ισχυρά έθνη, μια αλληλένδετη οικονομία, στρατηγική λήψη αποφάσεων και έναν αποκατεστημένο πολιτιστικό δεσμό.
Το αποτέλεσμα των σημερινών ευρωεκλογών, θα καθορίσει εάν θα επικρατήσουν οι πολιτικές δυνάμεις που μπορούν, αλλά κυρίως επιθυμούν να στέψουν την Ευρώπη, προς αυτή την κατεύθυνση.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
