*Του Κώστα Κωτούλα
Πριν ούτε μία εβδομάδα, η NASA σε συνέντευξη τύπου ανακοίνωσε ότι έχουν εντοπιστεί στοιχεία που πιθανώς να σχετίζονται με την ύπαρξη μικροοργανισμών στον Άρη: ο Άρης μπορεί να φιλοξενεί ζωή.
Πφφφφφφφ… Σιγά το νέο.
Οι φίλοι της Επιστημονικής Φαντασίας το ξέραμε, εδώ και δεκαετίες (άσε που και όλος ο πλανήτης κάπως το είχε υποψιαστεί).
Και στη γνώση μας αυτή συνέβαλε τα μέγιστα ο Ray Bradbury.
Μακρινός απόγονος μάγισσας καταδικασμένης σε απαγχονισμό στις δίκες του Σάλεμ (αξίζει τον κόπο να ψάξει κανείς τους απογόνους της Mary Perkins Bradbury) και με αναγνώσματα και επιρροές – ήδη από την παιδική του ηλικία – από τους μεγάλους προδρόμους του Φανταστικού, ήταν ψιλοαναμενόμενο ότι κάποιον τρόπο θα έβρισκε να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια που ο φυσικός κόσμος μας θέτει.
Ξεκίνησε να δημοσιεύει ιστορίες του σε Fanzines από τα 18 του. Μάλιστα, στα 18 του κυκλοφόρησε και το δικό του Fanzine, το Futuria Fantasia, το οποίο, αν και δημοσίευσε μόνο τέσσερα τεύχη, κατάφερε να φιλοξενήσει τον Forest Ackerman και τον Robert Heinlein! Το 1939, στα 19 του, συμμετείχε στο πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Επιστημονικής Φαντασίας στη Νέα Υόρκη (και συνέχισε να συμμετέχει σε τέτοια συνέδρια μέχρι και το 2009).
Μέχρι τα 24 του, είχε ήδη ως αποκλειστική του απασχόληση τη συγγραφή. Την πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Dark Carnival κυκλοφόρησε το 1947 από τις εκδόσεις Arkham House των August Derleth και Donald Wandrei.
Οι λίγο έως πολύ μεγαλύτεροι ηλικιακά συγγραφείς – Ιερά Τέρατα του Φανταστικού που στάθηκαν δίπλα στον Bradbury στα πρώτα του βήματα δείχνουν το πώς η κοινότητα του Φανταστικού αντιμετώπιζε τον νεαρό Ray και το τι περίμενε από αυτόν.
Και δεν τους διέψευσε. Από την παιδική του ηλικία μέχρι τα βαθιά του γεράματα, ο Bradbury έγραφε συνέχεια. Φέρει την ευθύνη για πάνω από πεντακόσια δημοσιευμένα έργα, από διηγήματα και σύντομες ιστορίες, μέχρι μυθιστορήματα και σενάρια. Θα έδινε πολλή δουλειά στους Πυραγούς…
Δεν έχει νόημα να επιχειρήσουμε καν μια σύνοψη του έργου του. Στο βασικό πυρήνα του έργου του Bradbury δε βρίσκονται μόνο τα ίδια τα κείμενα, αλλά και η μετα-πληροφορία σχετικά με τα κείμενα: η αγάπη για τα βιβλία, η αγάπη για το Φανταστικό, η καταξίωση της Λογοτεχνίας του Φανταστικού ως κάτι πέρα από την υπο-κουλτούρα.
Ωστόσο, θα σταθούμε σε κάποια εμβληματικά από τα έργα του Bradbury.
Το The Martian Chronicles (κυκλοφορεί στα Ελληνικά ως «Τα Χρονικά του Άρη»), του 1950 καταγράφει, μέσα από 28 σύντομες ιστορίες, τον εποικισμό του Άρη από Γήινους. Από την μετακίνηση πληθυσμού στο νέο πλανήτη, μέχρι τη σταδιακή απομάκρυνση από τη Γη και τη σταδιακή διαμόρφωση ενός νέου πληθυσμού, των Αρειανών. Μέσα από τις ιστορίες του, ο Bradbury αντιπαραβάλλει τις προσδοκίες με τη διάψευσή τους, την αναζήτηση του νέου με τη ρήξη με το παλιό, την κορεσμένη Γη με τον παρθένο Άρη. Και αποτυπώνει τη μοναξιά της απόστασης: από το μητρικό πλανήτη, από την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής που οι άποικοι άφησαν πίσω, αλλά και την απόσταση από το ένα σημείο συγκέντρωσης ζωής στο άλλο, πάνω σε έναν πλανήτη που τώρα εποικίζεται και την απόσταση από το ένα χρονικό σημείο στο άλλο, που είναι πιο φανερή όταν η σκέψη του συγγραφέα και οι ζωές των πρωταγωνιστών φεύγουν από τα στενά όρια της γήινης καθημερινότητας. Στην πλήρη έκδοσή τους, τα Χρονικά του Άρη περιλαμβάνουν άλλες 22 σύντομες ιστορίες, πέρα από τις 28 της αρχικής έκδοσης.
Το The Illustrated Man του 1951 περιλαμβάνει δεκαοκτώ σύντομες ιστορίες πάνω στην αλληλεπίδραση της τεχνολογίας και των χρηστών της -ημών των ανθρώπων. Κεντρικό πρόσωπο στη συλλογή είναι ένας άνθρωπος με τατουάζ στο σώμα του, καθένα εκ των οποίων αναπαριστά μια ιστορία -παροντική, παρελθοντική ή μελλοντική- και τα οποία του τα έχει κάνει μια γυναίκα που ταξιδεύει μέσα στο χρόνο. Αν και μέσα από τις ιστορίες μπορεί να εξάγει κανείς κάποια ίχνη τεχνοφοβίας, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ο Bradbury κυρίως θέλει να αναδείξει την αξία της τεχνολογίας αν αυτή εξελίσσεται παράλληλα με την εξέλιξη του ανθρώπου και των κοινωνικών δομών. Δε φοβάται την τεχνολογία, είναι επιφυλακτικός έναντι της ασυμμετρίας – περιέγραφε τον εαυτό του ως ενεργούντα αποτρεπτικά όχι προβλεπτικά σε σχέση με το μέλλον. Ορισμένες από τις ιστορίες του The Illustrated Man διασκευάστηκαν στην ομώνυμη ταινία του 1969.
Στους 451 βαθμούς Φαρενάιτ (232 και 7/9 βαθμούς Κελσίου) αναφλέγεται το χαρτί. Αυτή τη θερμοκρασία έδωσε το 1953 ο Bradbury ως τίτλο σε αυτό που θεωρείται ίσως το καλύτερό του έργο: Fahrenheit 451. Στα Ελληνικά έχει κυκλοφορήσει είτε ως Φαρενάιτ 451 είτε, σε άλλη έκδοση, ως Φαρενάιτ 451 – Κάψτε τα βιβλία. Στο μέλλον τα βιβλία απαγορεύονται και οι Firemen (η ελληνική απόδοση ως «Πυραγοί» μου άρεσε πολύ περισσότερο από το «Πυροσβέστες») έχουν ως αποστολή να καίνε τα βιβλία. Όχι όμως μόνο αυτό, αλλά και οι κάτοχοι βιβλίων τιμωρούνται ως παραβάτες. Σε συνέντευξή του το 1994, ο Bradbury ανέφερε ότι ο κόσμος που περιγράφει στο βιβλίο του είναι πιο κοντινός στο 1994 παρά στο 1952: υπάρχει πλέον η Πολιτική Ορθότητα! Το βιβλίο γυρίστηκε σε ταινία το 1966 από τον Φρανσουά Τρυφώ. Η ταινία με το χρόνο κερδίζει σταθερά την αγάπη του κοινού. Αντίθετα, μάλλον αρνητικό είναι το κοινό για τη μεταφορά σε τηλεοπτική ταινία του 2018. Στον τάφο του Bradbury αναγράφεται (μαζί με το ονοματεπώνυμο και τις χρονολογίες γέννησης και θανάτου) το ότι συνέγραψε το Fahrenheit 451.
Το Something Wicked This Way Comes του 1962 (στα Ελληνικά «Κάτι κολασμένο έρχεται προς τα ‘δω») αναφέρεται σε μία επίσκεψη περιοδεύοντος λούνα-παρκ σε κάποια πόλη των μεσοδυτικών ΗΠΑ (την οποία ο Bradbury τη χρησιμοποιεί και σε άλλα έργα του, ως αναφορά στην πόλη στην οποία πέρασε τα παιδικά του χρόνια). Εκεί ο επικεφαλής έρχεται σε αντιπαράθεση με δύο παιδιά, τα οποία παρεμποδίζουν την προσπάθειά του να αποκτήσει τον έλεγχο της πόλης και των κατοίκων της. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τη Disney, με μάλλον θετική αποδοχή.
Στην ίδια πόλη με το Somtehing Wicked… διαδραματίζεται και το Dandelion Wine του 1957 (στα Ελληνικά κυκλοφορεί ως «Κρασί από Πικραλίδα». Μέσα από τα μάτια του 12χρονου πρωταγωνιστή ο Bradbury παρουσιάζει τις αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια. Θεωρείται -και δικαίως- το πιο προσωπικό από τα βιβλία του Bradbury, με βαθιά λυρικό τόνο, σε σημείο που ενόχλησε και ορισμένους. Το 2006 κυκλοφόρησε η συνέχεια του Κρασιού από Πικραλίδα, το Farewell Summer, που διαδραματίζεται στην ίδια πόλη, με τον πρωταγωνιστή δύο χρόνια μεγαλύτερο. Προς τιμήν του Ray Bradbury, οι αστροναύτες του Apollo 15 ονόμασαν έναν σεληνιακό κρατήρα Dandelion Crater.
Στα ογδοηκοστά του γενέθλια, ο Bradbury έστειλε προς τους αναγνώστες του το μήνυμα «η μεγάλη απόλαυση στη ζωή μου υπήρξε το να ξυπνάω κάθε πρωί και να σπεύδω στη γραφομηχανή γιατί μου κατέβηκε κάποια νέα ιδέα. Το συναίσθημα που έχω καθημερινά είναι πάνω-κάτω το ίδιο που είχα όταν ήμουν δώδεκα. Σε κάθε περίπτωση, εδώ είμαι, ογδόντα χρονών, αισθανόμενος το ίδιο, πλήρης με μία έντονη αίσθηση χαράς και ευχαρίστησης για τη ζωή που μου έχει επιτραπεί να ζήσω. Έχω ωραία σχέδια για τα άλλα δέκα – είκοσι χρόνια και ελπίζω να τα παρακολουθήσετε από κοντά».
