Τι φόρεσε ο Τραμπ στην κηδεία του Πάπα; Γιατί η Μελόνι δεν έβαλε πέπλο/ βέλο; Η Φον ντερ Λάιεν φορούσε κοστούμι, δεν ήξερε το πρωτόκολλο; Αυτά και παρόμοια κουτσομπολίστικα (λάιφστάιλ κατά τη μητρική μας) απασχόλησαν τα κανάλια και τις ιστοσελίδες τις τελευταίες ημέρες, οπότε η ανθρωπότητα αποχαιρέτισε τον Πάπα των φτωχών. Γιατί τον αποκάλεσαν έτσι; Τι ακριβώς έκανε ο εκδημήσας Φραγκίσκος ώστε να είναι τόσο πολύ αγαπητός; Τι σκεφτόταν για την Χριστιανοσύνη; Για το μέλλον της εκκλησίας;
Τι λέτε τώρα; Ποιος δημοσιογράφος των πάνελ δεν θα ακολουθήσει την πεπατημένη; Τα «βαριά» σού λέει, είναι για τις εφημερίδες, εμείς, ό,τι αρπάξουμε δεξιά και αριστερά. Εκπομπές ινφοτέινμεντ είμαστε (μεγάλη εφεύρεση για αγράμματους). Τι φόρεσε ο πάσα εις (και το βλαχαδερό Τραμπ ανάμεσα σε αυτούς) τι δεν φόρεσε η πρωθυπουργός της Ιταλίας (και η Μπριζίτ, έχω να καταγγείλω) τι είπε η Μελάνια στο αυτί του συζύγου της, του ενδεδυμένου με κοστούμι μπλε προς ραφ- να κι εγώ, η κόρη του υφαντουργού. Ας μην πούμε για τα λάθη, τα οποία θα σχολιάσουμε στο τέλος, καθότι αναγκαστικά αναρτούμε σήμερα έκτακτη στήλη με όσα ακούσαμε, διότι γκώσαμε που λένε.
Εντάξει, το βασικό γεγονός ήταν ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου- αιωνία του η μνήμη. Η υπογράφουσα τον σεβόταν, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι ανά την υφήλιο που πιστεύουν σε άλλες θρησκείες ή δόγματα (βαφτίστηκα ορθόδοξη κατά τη βρεφική μου ηλικία ήδη και η ορθοδοξία είναι η κουλτούρα μου). Επομένως, φυσικά, αγνοώ το τελετουργικό των Καθολικών για ανάλογες τελετές. Όταν όμως πρέπει να βγεις στην τηλεόραση, διαβάζεις δυο πράγματα. Κυρίως εφόσον είσαι άσχετος.
Πολύ σημαντική η επιλογή του Φραγκίσκου να ταφεί στην Σάντα Μαρία Ματζόρε, όπου προσευχόταν συχνά. Γιατί όμως; Τι το ξεχωριστό είχε αυτή η εκκλησία;
Η Βασιλική της «Αγίας Μαρίας της Μείζονος» (της Παναγίας) είναι μία από τις τέσσερις παπικές βασιλικές και η μεγαλύτερη στη Ρώμη που είναι αφιερωμένη στην Παρθένο Μαρία. Ο ναός διατηρεί τον πυρήνα της αρχικής του κατασκευής, κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. παρά τις αρκετές κατασκευαστικές προσθήκες και τις ζημιές από τον σεισμό τού 1348. Η οικοδόμηση των ναών στη Ρώμη την περίοδο αυτή, όπως για παράδειγμα η Σάντα Μαρία Ματζόρε, εμπνέεται από την ιδέα της πόλης ως κέντρου του χριστιανικού κόσμου.
Αρχισε να κτίζεται μετά τη Σύνοδο της Εφέσου το 431, η οποία διακήρυξε την Παναγία ως Θεοτόκο. Ο Σίξτος Γ΄ την έκτισε σε ανάμνηση της απόφασης αυτής. Η ατμόσφαιρα που δημιούργησε τη Σύνοδο, επηρέασε και τα ψηφιδωτά τού εσωτερικού, καθώς «είναι σαφές, πως οι σχεδιαστές της διακόσμησης ανήκουν σε μία περίοδο πυκνών συζητήσεων για τη φύση και τη σχέση της Παρθένου με τον σαρκωθέντα Χριστό». Είναι η μοναδική βασιλική στη Ρώμη που διατηρεί ακόμα την πρωτοχριστιανική της δομή, αν και με πολλές μεταγενέστερες προσθήκες.
Πάντα είχα μεγάλη αφοσίωση στη Σάντα Μαρία Ματζόρε, ακόμα και πριν γίνω Πάπας», είχε δηλώσει στο βιβλίο του El Sucesor («Ο Διάδοχος») το 2024 ο Πάπας Φραγκίσκος. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, το 2020, επέστρεψε εκεί για να προσευχηθεί για το τέλος της κρίσης, σε μια Ρώμη όπου απαγορευόταν η κυκλοφορία.
Στη νότια πτέρυγα της βασιλικής βρίσκεται μια βυζαντινή εικόνα της Παναγίας, στο παρεκκλήσι του Παύλου, όπου ένα βάζο με χρυσά τριαντάφυλλα – δωρεά του Πάπα το 2023 – κοσμεί το σημείο μαζί με κηροπήγια κάτω από την εικόνα και ήταν πάρα πολύ αγαπημένη του εκλιπόντος.
Το όνομα της φορητής εικόνας, Salus Populi Romani , η οποία σήμερα έχει ενσωματωθεί σε μεγάλο μπαρόκ βωμό, σημαίνει «Υγεία [ή Σωτηρία] του Ρωμαϊκού Λαού». Ο θρύλος λέει ότι η εικόνα δημιουργήθηκε από τον Άγιο Λουκά τον Ευαγγελιστή και μεταφέρθηκε από την Αγία Ελένη τον 4ο αιώνα στη Ρώμη, όπου τής πιστώθηκε η θαυματουργική απελευθέρωση της πόλης από την πανούκλα τον 6ο αιώνα. Μοιάζει με την Παναγία την Οδηγήτρια. Η Μαρία κοιτάζει κατά μέτωπο με μπλε μανδύα με αστέρια στον ώμο και καλύπτρα στο κεφάλι. Το παιδί ευλογεί τον θεατή με το δεξί του χέρι και κρατά ένα ευαγγέλιο στο αριστερό.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, η εικόνα έφτασε στη Ρώμη όχι κατά τον 4ο αιώνα, αλλά το 590 μ.Χ. επί Πάπα Γρηγορίου του Α’ Την έστεψαν δυο Πάπες, ο Γρηγόριος XVI και ο Χίος ΧΙΙ. Η εικόνα καθαρίστηκε και αποκαταστάθηκε από το Μουσείο Βατικανού και στη συνέχεια έγινε Ποντιφική Λειτουργία στις 28 Ιανουαρίου 2018.
Η εικόνα είναι μία από τις σημαντικότερες που υπάρχουν στον κόσμο, καθώς ανήκει στις ελάχιστες εκείνες οι οποίες διέφυγαν την καταστροφή λόγω της εικονομαχίας. Λέγεται ότι έφτασε από την Κρήτη το έτος 590 Η μεγαλόνησος ήταν τότε υπό παπική κυριαρχία και λογικό είναι οι αγιογράφοι να αποστείλουν στον Πάπα ένα τόσο θεσπέσιο έργο. Σήμερα, η σπανιότητά της σε σχέση με την περίοδο και η μοναδικότητά της, την έχουν καταστήσει αναντικατάστατη.
Φαίνεται να έχει φιλοτεχνηθεί από Κρητικό ζωγράφο. Εχει ύψος πέντε πόδια και πλάτος τρία και ένα τέταρτο πόδια (117 × 79 cm). Είναι ζωγραφισμένη σε χοντρό κέδρο. Τα χρυσά στέμματα που τη συνόδευαν διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους, έχουν αφαιρεθεί σήμερα και φυλάσσονται στο θησαυροφυλάκιο της βασιλικής του Αγίου Πέτρου. Ο τύπος της, υποδηλώνει ότι δεν πρόκειται για μεσαιωνική δημιουργία, αλλά μάλλον για μια παλαιοχριστιανική ιδέα που χρονολογείται από την αρχαιότητα.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό που σώθηκε; Επειδή, στους ζοφερούς χρόνους της Εικονομαχίας η καταδίκη των εικόνων και εν γένει των ανθρωπομορφικών παραστάσεων, ανέκοψε προς στιγμήν την πορεία της βυζαντινής ζωγραφικής. Ο εικονογραφικός κύκλος αντικαταστάθηκε με διακοσμητικά μοτίβα, ιδίως από το ζωικό και φυτικό κόσμο. Η Εικονομαχία δεν δημιούργησε νέα τέχνη, αλλά κυρίως επανέφερε τον πρωτοχριστιανικό διάκοσμο των ναών.
Όλα έληξαν οριστικά με την Σύνοδο του 843 μ.Χ. , στην Κωνσταντινούπολη, όταν βασίλευε η Αγία Θεοδώρα. Η Σύνοδος αποφάσισε την αναστήλωση των αγίων εικόνων και θέσπισε την Κυριακή της Ορθοδοξίας. Αν ήταν στην Κρήτη, το πιο πιθανό θα ήταν να είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια της διαμάχης, παρότι οι Καθολικοί ήταν εικονολάτρες. Επειδή όμως προφανώς είχε φιλοτεχνηθεί από ορθόδοξους, αν βρισκόταν σε ορθόδοξο ναό ή μοναστήρι δεν γνωρίζουμε τι τύχη θα είχε σήμερα.
Πρώτο λάθος στις αναμεταδόσεις. Το επισήμανε ο φίλος μου Σωτήρης, φιλόλογος ολκής: κηδεύθηκε στο Βατικανό, ετάφη στη Σάντα Μαρία Ματζόρε. Όχι κηδεύθηκε στη Σάντα Μαρία Ματζόρε, όσο και αν εσχάτως επικρατεί. Κηδεύω σημαίνει ―αρχαϊκά και αρχικά― φροντίζω. Εξ ου και κηδεμόνας. Για τον νεκρό, τον “φροντίζουμε μετά θάνατον” όσο μπορούμε καλύτερα και σύμφωνα με τις τελευταίες του επιθυμίες, αυτόν, αυτή για το οποίον πενθούμε για την απώλειά του.
Κηδεύθηκε ύστερα από λαϊκό προσκύνημα. Σωστό. Αλλά οι πιστοί δεν συνέχισαν με λαϊκό προσκύνημα στον τάφο του. Προσκύνημα έκαναν οι άνθρωποι, το «λαϊκό» είναι γενικευμένο προσκύνημα σε σορό επιφανούς προσώπου, σύμφωνα με το λεξικό. Αν όχι, όχι.
Η Ιωάννα, τα πήρε κρανίο με την περηφάνεια των καναλιών γιατί ακούστηκε στο Χριστός Ανέστη στα ελληνικά. Κούνια που μας κούναγε όλους. Το είπαν οι Ουνίτες, όχι κάποιοι ορθόδοξοι. Οι Ουνίτες, είναι, δε, Ελληνόρυθμοι καθολικοί, που έχουν πλήρη κοινωνία με την Εκκλησία της Ρώμης και τον Πάπα, αλλά διατηρούν τις λειτουργικές παραδόσεις και το εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αναγνωρίζουν όλα τα δόγματα και τη θεολογία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ενώ τιμούν όλους τους ορθοδόξους αγίους, εκτός όσων αναγνωρίστηκαν από τους ορθοδόξους μετά τη Σύνοδο Φεράρας-Φλωρεντίας (1439).
Με τον όρο Ουνία, λοιπόν, εννοείται από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας «το θρησκευτικό και πολιτικό σχήμα, που δημιουργήθηκε από τους ιθύνοντες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, για τον εκδυτικισμό της μη λατινικής Ανατολής, την πνευματικοπολιτική δηλαδή υποταγή της στην εξουσία του Πάπα» Η Ουνία θεωρείται αιρετική για τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό από τους θεματοφύλακές του οι οποίοι επιμένουν πως όλα γίνονται ώστε να προσελκύσουν Ελληνες στο δόγμα τους.
Εντάξει, έχουν περάσει αιώνες από το Σχίσμα. Αλλά να ξέρουμε και την ιστορική αλήθεια. Και, τέλος, πάντων, ούτε το Χριστός Ανέστη ξέρουν μερικοί; Ετσι το ψέλνουμε; Δεν προσέξατε καμία αλλαγή; Μικρή μεν, δηλωτική πάντως.
Η Ελεν τα μάζεψε και μού τα είπε νεράκι:
Καθηγητής Πανεπιστημίου έφα. «Μεγάλη αυθορμητησιά». Αυθορμήτως με έκλεισαν από τον κόσμον έξω…
Δημοσιογράφος: έχει γίνει κόρευση της πλατείας. Το αρχαίο ρήμα κορέννυμι δεν έχει τέτοιο ουσιαστικό. Κορεσμός, λέμε. Αν ακούς βέβαια.
Καθηγητής Πανεπιστημίου και πάλι: «Ελπίζουμε ο καινούργιος πάπας να έχει το προοδευτικό στίγμα του προηγούμενου». Αμα ήταν προοδευτικό, γιατί ήταν στίγμα; Τατουάζ το κάναμε;
Καλά, μη νομίζετε πως στα δικά μας είμαστε καλύτεροι. «Προεξέχοντος του αρχιερέα» όπως άκουσα σε κεντρικό δελτίο ειδήσεων. Ο αείμνηστος Βαγγέλης Μπίστικας είχε γράψει κάποτε, στην «Καθημερινή»: «εσύ πουλάκι μου να προσέχεις αυτά που προεξέχουν». Τριάντα χρόνια πριν και βάλε. Πόσο μπροστά ήταν!
Πόσο μπροστά ήταν και η δημοσιογραφία τότε!
Aν θέλετε να μάθετε περισσότερα, δείτε την εξαιρετική ταινία Οι Δύο Πάπες (πρωτότυπος τίτλος: The Two Popes). Είναι βιογραφική – δραματική, συμπαραγωγής Ιταλίας, Αμερικής και Βρετανίας, του 2019, σε σκηνοθεσία Φερνάντο Μεϊρέγιες και σε σενάριο Άντονι ΜακΚάρτεν, το οποίο βασίστηκε σε θεατρικό έργο (The Pope) του τελευταίου, που ανέβηκε, το 2019, στο Royal & Derngate. Ένας απίστευτος Αντονι Χόπκινς, ένας θαυμάσιος Τζόναθαν Πράις, σε ένα έργα τέχνης που θα σας δείξει πολλά.
