Δεν κινδυνεύει να τον χτυπήσει κεραυνός μονάχα ο ναός του Ολυμπίου Διός, αλλά και κάποια σύγχρονα κτίσματα (φυλάκια, εργοταξιακοί οικίσκοι κ.α.) και, κυρίως, οι επισκέπτες. Το υπουργείο Πολιτισμού θα εγκαταστήσει ειδικό σύστημα αντικεραυνικής προστασίας, με έμφαση τόσο στο μνημείο (που μάλιστα έχει μεταλλικό ικρίωμα σε κίονες) όσο και στους ανθρώπους που εργάζονται και που επισκέπτονται το Ολυμπιείο. Έναν χώρο που έχει χτυπηθεί αρκετές φορές κατά τους τελευταίους δύο αιώνες (οπότε και διαθέτουμε στοιχεία) από κεραυνούς. Η σχετική μελέτη εξετάστηκε χθες από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Λόγω της εξαιρετικής σημασίας του μνημείου, οι μελετητές πρότειναν τα μέτρα που θα ληφθούν να είναι αυτά που προβλέπονται σε στάθμη προστασίας Ι, που είναι και η πιο αυστηρή. Για τις υπόλοιπες κατασκευές του χώρου (εργοταξιακοί οικίσκοι, κτίσματα εισόδου κλπ.) ο σχεδιασμός θα γίνει για στάθμη προστασίας ΙV με δεδομένο ότι είναι κτίσματα πολύ χαμηλού ύψους και, συνήθως, κάτω από δέντρα.
Ακίδες Franklin, θα τοποθετηθούν σε κάθε κάθετο σωλήνα της σκαλωσιάς που περιβάλλει τους εννέα κίονες, για να λειτουργήσουν ως συλλεκτήρες, ενώ επίσης θα εγκατασταθούν τουλάχιστον 7 αγωγοί καθόδου που θα συνδεθούν μεταξύ τους κατά μήκος ενός οριζόντιου σωλήνα κοντά στο επίπεδο της γης. Από τον οριζόντιο αγωγό θα αναχωρούν προς την γη 17 αγωγοί καθένας από τους οποίους θα καταλήγει σε μία κάθετη ράβδο γείωσης μήκους 1,2m.
Στο πωλητήριο, το εκδοτήριο και την Αποθήκη θα τοποθετηθούν συλλεκτήριο σύστημα, αγωγοί καθόδου και σύστημα γείωσης. Τα τρία προαναφερόμενα κτίρια είναι μεταλλικά και ο μεταλλικός σκελετός μπορεί να θεωρηθεί σαν φυσικό στοιχείο τόσο για το συλλεκτήριο σύστημα όσο και για τους αγωγούς καθόδου.
Τέλος, στο κοινό σύστημα γείωσης (στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου) θα συνδεθούν ισοδυναμικά οι μεταλλικές περιφράξεις.
Κάθε ένα από τα 4 μεταλλικά φυλάκια θα γειωθεί σε δύο σημεία. Για τα ξύλινα φυλάκια θα κατασκευαστεί συλλεκτήριο σύστημα κατά μήκος των κορφιάδων και περιμετρικά στην στέγη. Σε τέσσερα σημεία θα γειωθεί και κάθε εργοταξιακός οικίσκος, ενώ οι οικίσκοι που γειτνιάζουν θα έχουν κοινό σύστημα γείωσης.
Στο αντικείμενο της μελέτης δεν περιλαμβάνεται η προστασία επισκεπτών από κεραυνικό πλήγμα. Για την μελλοντική κάλυψη της ανάγκης προστασίας και των επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου, προτείνονται τα κάτωθι:
α) Κατασκευή στεγάστρου (ενός η περισσότερων) σε σημείο που θα επιλεγεί (πχ κοντά στην περίφραξη) διαστάσεων 20-25m2 και χαμηλού ύψους 2,5-3m, στο οποίο θα μπορούν να καταφεύγουν οι επισκέπτες σε περίπτωση κεραυνικής δραστηριότητας στον χώρο.
Εναλλακτικά, θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένας στεγασμένος διάδρομος, πλάτους 2m περίπου, περιμετρικά του χώρου όπου θα κινούνται με ασφάλεια οι επισκέπτες σε περίπτωση κακοκαιρίας, και θα έχουν αφενός μεν ορατότητα στο μνημείο αφετέρου ο χώρος αυτός θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με εκθεσιακό υλικό.
Το στέγαστρο (ή ο διάδρομος) μπορεί να είναι ξύλινα ή μεταλλικά και θα μπορούσαν να έχουν φυτεμένο δώμα και θα πρέπει να φέρουν:
Αντικεραυνική προστασία με κλωβό σύμφωνα με το ισχύον πρότυπο,
Προστασία από βηματικές τάσεις (με την χρήση κατάλληλου δαπέδου όπως πχ ξύλινο δάπεδο, δάπεδο μπετόν μέσα στο οποίο θα έχει τοποθετηθεί πλέγμα δάριγκ, επίστρωση με υλικό μεγάλης ειδικής αντίστασης κλπ).
β) Στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχουν δέντρα που μπορεί να βρίσκουν καταφύγιο οι επισκέπτες σε περίπτωση βροχής, οπότε προτείνεται:
να υπάρχει ενημέρωση στην είσοδο ότι η παραμονή κάτω από τα δέντρα είναι επικίνδυνη σε περίπτωση έντονων καιρικών φαινομένων η κατασκευή ισοδυναμικής επιφάνειας η μονωτικής επιφάνειας στον χώρο κάτω από τα δέντρα, με δεδομένο ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η ανάπτυξη επικίνδυνων βηματικών τάσεων σε περίπτωση άμεσου κεραυνικού πλήγματος.
Επίσης, η μελέτη εκφράζει την αναγκαιότητα για την προστασία των επισκεπτών, με κατασκευή α) είτε στεγάστρου/ων είτε στεγασμένου διαδρόμου, τα οποία θα φέρουν αντικεραυνική προστασία με κλωβό σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα και προστασία από βηματικές τάσεις, β) ισοδυναμικής ή μονωτικής επιφάνειας στον χώρο κάτω από τα δέντρα και ταυτόχρονη ενημέρωση των επισκεπτών.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, σχετικά με τις προτάσεις για προστασία των επισκεπτών από κεραυνικό πλήγμα η ΕΦΑΠΑ διατύπωσε τα εξής: με δεδομένο ότι η δεύτερη πρόταση (διάδρομος) είναι εξαρχής απορριπτέα καθώς θα συνιστούσε μείζονα επέμβαση, κρίνεται ότι μπορεί να επιλεγεί από την υπηρεσία μας η χωροθέτηση δύο στεγάστρων προστασίας σε κατάλληλα σημεία του αρχαιολογικού χώρου και, εν συνεχεία, να εκπονηθεί σχετική αρχιτεκτονική μελέτη, η οποία θα αποσταλεί προς έγκριση από τις συναρμόδιες υπηρεσίες.
Η μελέτη εκπονήθηκε από την εταιρεία «ΕΛΕΜΚΟ» και συντάχθηκε από την Μαρία Κλαμπανά, Ηλεκτρολόγο Μηχανικό
Ο αδριάνειος Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, κορινθιακού ρυθμού, κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο, ήταν από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου. Είχε μήκος 110,35μ., πλ. 43,68μ., δύο σειρές από 20 κίονες στις μακρές πλευρές και τρεις σειρές από 8 κίονες στις στενές, ύψους 17μ. Δέσποζε στο μέσο ενός μεγάλου ορθογωνίου περιβόλου με πρόπυλο στα βόρεια. Ο σηκός στέγαζε δύο υπερμεγέθη χρυσελεφάντινα αγάλματα του Δία και του αυτοκράτορα Αδριανού που λατρεύονταν εδώ ως σύμβωμοι, ενώ πλήθος αγαλμάτων και αναθημάτων κοσμούσαν τον περίβολο.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο «Γεωθερμική» η ανέγερση του μεγάλου ναού άρχισε από τον Πεισίστρατο τον Νεώτερο το 515 π.Χ. στη θέση παλαιότερου ναού των αρχών του 6ου, έφθασε ως το κρηπίδωμα και διακόπηκε με την κατάλυση της τυραννίδας. Ο υστεροαρχαϊκός ναός ήταν πώρινος, δωρικού ρυθμού, κολοσσιαίων διαστάσεων. Μέρος των οικοδομικών του υλικών χρησιμοποιήθηκε αργότερα για την κατασκευή του ανατολικού βραχίονα του Θεμιστόκλειου τείχους.
Η οικοδόμηση του ναού συνεχίσθηκε από τον Βασιλέα της Συρίας Αντίοχο τον Δ΄ τον Επιφανή, με τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Κοσσούτιο, το 175 π.Χ., στις ίδιες διαστάσεις και αναλογίες με τον αρχαϊκό αλλά από μάρμαρο, σε Κορινθιακό ρυθμό, αργότερα από τον Αύγουστο και αποπερατώθηκε τελικά από τον Φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος και τον εγκαινίασε το 131-132 μ.Χ.
Η ερείπωση άρχισε τον 5ο αι. μ.Χ. και συνεχίσθηκε στους επόμενους αιώνες από φυσικά αίτια ή ανθρώπινες επεμβάσεις. Στην ΝΑ περιοχή του περιβόλου υπήρχε τζαμί υπαίθριου τύπου κατά την περίοδο της Τορκοκρατίας και επάνω στο επιστύλιο των κιόνων της ΝΑ γωνίας του ναού μεσαιωνικό κτίσμα ίσως παρατηρητήριο. Από τους 104 κίονες του ναού σώζονταν μέχρι το 1852 δεκαέξι. Ο ένας γκρεμίστηκε από μία φοβερή καταιγίδα εκείνης της χρονιάς.
Ένας Φινλανδός περιηγητής που βρέθηκε εκείνη την εποχή στην Αθήνα, ο Bίλχελμ Λάγκους (1821 – 1909), σχολιάζει:
«Eπέλεξα το δρόμο που περνάει από τα ερείπια του ναού του Διός. Oι φήμες ήταν αληθινές. H φοβερή καταιγίδα δεν είχε καταστρέψει μόνο σύγχρονα κτήρια. Eίχε ρημάξει και ένα από τα ομορφότερα μνημεία του Xρυσού Aιώνα των Aθηνών. Ένας από τους τεράστιους στύλους που ανήκει σε έναν από τους μεγαλύτερους ναούς των θεών των Eλλήνων, το ναό του Oλυμπίου Διός, έχει σκύψει το περήφανο κεφάλι του. Aυτή τη στιγμή πλήθος κόσμου κατακλύζει το χώρο και οι δημοσιογράφοι έχουν ορμήσει σαν όρνια· άλλος ζωγραφίζει, άλλος κάνει μετρήσεις, άλλος κρατάει σημειώσεις.
Tο θλιβερό νέο θα φτάσει σίγουρα σε κάθε γωνιά του κόσμου. H αξία ενός ήρωα γίνεται κατανοητή μόνο αφού εκείνος πέσει· το ίδιο ισχύει και γι’ αυτούς εδώ τους στύλους. Δυστυχώς είχαμε τη ευκαιρία να εξετάσουμε έναν από αυτούς και να διαπιστώσουμε πόσο απλή, αλλά συγχρόνως ανθεκτική ήταν η κατασκευή τους. Άλλωστε είχαν αντέξει στις μπόρες για περισσότερο από δύο χιλιετίες… Mέχρι χτες το βράδυ 16 στύλοι έστεκαν όρθιοι, ανάμεσά τους κι ένας που πάνω στο κιονόκρανό του υπήρχε ακόμα το κατάλυμα όπου κατά το Mεσαίωνα ασκήτευσε ένας στυλίτης. O μεσαίος από τους τρεις στύλους στα δυτικά έχει πέσει τόσο όμορφα, λες και κάποιος έχει τοποθετήσει τους σπονδύλους του στη σειρά τον ένα μετά τον άλλο».
(Μπιορν Φορσέν, Ο Βίλχελμ Λάγκους στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Στο Μπιορν Φορσέν-Βασίλης Καρδάσης, Αγαπητή μισητή μου Αθήνα! Στιγμιότυπα από τη ζωή του Φινλανδού ελληνιστή Βίλχελμ Λάγκους, Εστία 2009)
Ο Κάρεϋ, ο σπουδαίος ζωγράφος που έχει αποτυπώσει και τη ζωφόρο του Παρθενώνα σε σχέδια, αποτύπωσε σε πρόχειρο σκίτσο και το Ολυμπιείο. Τότε, υπήρχε ακόμη ένας κίονας στη δυτική πλευρά του ναού, ο οποίος διακρίνεται στο αριστερό άκρο του σχεδίου του. Σύμφωνα με μία εκδοχή, αυτόν τον 17ο κίονα ανατίναξε στα 1759 ο τότε τούρκος κυβερνήτης των Αθηνών Μουσταφά Αγάς Τζισδαράκης για να χρησιμοποιήσει το υλικό της ως ασβέστη στην ανέγερση του ομώνυμου τζαμιού στο Μοναστηράκι, στη ΒΔ γωνία της Βιβλιοθήκης του Αδριανού. Τα χρόνια εκείνα η πρακτική αυτή δεν ήταν ασυνήθιστη. Ο κόσμος τότε πίστευε ότι κάτω από τις αρχαίες κολώνες κρύβονταν συμφορές, που απελευθερώνονταν όταν αυτές έπεφταν. Έτσι, όταν αργότερα την ίδια χρονιά ξέσπασε πανούκλα στην Αθήνα, η κατηγόρια έπεσε στον βανδαλισμό του Τζισδαράκη. Εκείνος έχασε τη θέση του και πλήρωσε μεγάλο πρόστιμο.
Αγγελική Κώττη
