Εδώ και πολλές εβδομάδες, οι δρόμοι των ευρωπαϊκών πόλεων αντηχούν με την κραυγή των διαμαρτυριών των αγροτών. Από την Πύλη του Βρανδεμβούργου στη Γερμανία, τα Ιλίσια Πεδία του Παρισιού και σήμερα την Πλατεία Συντάγματος εδώ στην Αθήνα, οι αγρότες έχουν βγει στους δρόμους για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για μια σειρά θεμάτων, από τις φορολογικές ελαφρύνσεις για το ντίζελ έως τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Αυτές οι διαμαρτυρίες, που τώρα εξαπλώνονται από άκρη σε άκρη της Ευρώπης, υπογραμμίζουν μια κοινή απογοήτευση μεταξύ των Ευρωπαίων αγροτών για τις κλιμακούμενες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, το αυξανόμενο κόστος και την αντιληπτή έλλειψη κοινωνικής εκτίμησης.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή γεωργία είναι πολύπλευρες και απορρέουν από έναν συνδυασμό περιβαλλοντικής υποβάθμισης, οικονομικών πιέσεων και αδράνειας πολιτικής. Παρά το γεγονός ότι πολιτικές ηγεσίες και κυβερνήσεις αποκομμένες από την πραγματικότητα, εκφράζουν έκπληξη για την κλίμακα αυτών των διαμαρτυριών, τα προειδοποιητικά σημάδια είναι εμφανή εδώ και χρόνια. Και για μια ακόμη φορά η αντιμετώπιση που έχουν επιλέξει είναι να σκορπούν επιδοτήσεις για να κατευνάσουν τον ξεσηκωμό και να αποδίδουν ταμπέλες λαϊκισμού και ακροδεξιάς.
Στο επίκεντρο του αγροτικού προβλήματος, βρίσκεται η ένταση μεταξύ των επιταγών της σύγχρονης γεωργίας και της ανάγκης προστασίας των εύθραυστων οικοσυστημάτων του πλανήτη μας. Οι ευρωπαίοι αγρότες βρίσκονται παγιδευμένοι σε ένα πλέγμα κανονισμών και δυνάμεων της αγοράς που περιορίζουν όλο και περισσότερο την αυτονομία τους και την ικανότητά τους να έχουν ένα δίκαιο εισόδημα. Την ίδια στιγμή, όπως γίνεται σε όλα τα κομβικά θέματα της εποχής μας, οι κυβερνήσεις και οι ομάδες γεωργικών συμφερόντων έχουν επιλέξει να αναβάλουν λύσεις, επιλέγοντας βραχυπρόθεσμα μπαλώματα, που αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τα υποκείμενα διαρθρωτικά ζητήματα.
Κλασικό παράδειγμα τέτοιων τραγικών επιλογών, τι άλλο, μια ακόμη παταγώδης αποτυχία της τραγικής για την Ευρώπη γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι διαδοχικοί γύροι μεταρρυθμίσεων που δήθεν αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ανησυχιών, στην πραγματικότητα, δεν κατάφεραν να επιφέρουν ουσιαστικές αλλαγές. Η απουσία σοβαρών διαρθρωτικών προτάσεων και μεταρρυθμίσεων, απαλλαγμένων από τον εξτρεμισμό της πράσινης ουτοπίας, τόσο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όσο και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αλλά και η αδυναμία διαμόρφωσης γεωργικής στρατηγικής από τις ευρωπαϊκές χώρες, με κλασσικό παράδειγμα τη χώρα μας, έχει διαιωνίσει τον εγκλωβισμό σε ένα μη βιώσιμο γεωργικό σύστημα, διαβρώνοντας, δικαιολογημένα, περαιτέρω την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων αγροτών, αλλά και των πολιτών στην ικανότητα των Βρυξελλών, να εκπληρώσουν το ρόλο τους και την αποστολή τους. Ταυτόχρονα, η διοχέτευση δισεκατομμυρίων ευρώ στο κυρίαρχο αγροδιατροφικό καθεστώς, έχει θέσε έχει βάλει φρένο σε ανατρεπτικές καινοτομίες με πιθανώς μεγαλύτερες δυνατότητες μετασχηματισμού.
Για παράδειγμα, η οδηγία του 2009 για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων, η οποία ήδη όριζε ότι τα φυτοφάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο ως έσχατη λύση, δεν ακολουθήθηκε σχεδόν καθόλου από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και την αγροχημική βιομηχανία. Η επακόλουθη έλλειψη βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα για να αποτρέψει την προσπάθεια για αυστηρότερο κανονισμό για τα φυτοφάρμακα, διαιωνίζοντας έναν κύκλο περιβαλλοντικής υποβάθμισης και κινδύνων για τη δημόσια υγεία.
Μέχρι στιγμής, η απάντηση των εθνικών πολιτικών στις διαμαρτυρίες των αγροτών χαρακτηρίστηκε από βραχυπρόθεσμες παραχωρήσεις και πολιτικές σκοπιμότητες, παρά από μακροπρόθεσμο όραμα και ηγεσία.
Δίνοντας προτεραιότητα στα οικονομικά συμφέροντα έναντι της αγροτικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επιδεινωθεί η κατάσταση και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή γεωργία.
Όπως συμβαίνει σε όλα τα καυτά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, για παράδειγμα μεταναστευτικό, η κλασσική συνταγή των ελλειμματικών πολιτικών ηγεσιών και κυβερνήσεων, για να δικαιολογήσουν την πολιτική ανικανότητα και την αδράνεια τους, είναι να ανασύρουν το μπαμπούλα της ανόδου του λαϊκισμού και των ακροδεξιών κομμάτων, τα οποία, όπως λένε, τροφοδοτούν, αντι-περιβαλλοντικά, και αντιευρωπαϊκά και συναισθήματα.
Εάν πραγματικά ήθελαν να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα και την αναταραχή, θα προχωρούσαν, με γνώμονα και κατευθυντήριο μοχλό την κοινή λογική, σε μια μετάβαση, σε πιο βιώσιμες και φυτικές μεθόδους παραγωγής, που είναι και περιβαλλοντικά ορθή και οικονομικά βιώσιμη.
Σύμφωνα με στοιχεία έγκυρων μελετών, τα γεωργικά εισοδήματα θα μπορούσαν πραγματικά να βελτιωθούν, με την υιοθέτηση της κατανάλωσης και της παραγωγής, φυτικής προέλευσης προϊόντων. Επίσης, μέσω μεγάλης κλίμακας έργων αποκατάστασης της φύσης, θα δημιουργούνταν η δυνατότητα αναζωογόνησης της αγροτικής οικονομίας, με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Βέβαια, η υλοποίηση τέτοιου είδους πολιτικών, απαιτεί τολμηρή ηγεσία και αποφασιστική δράση. Πρέπει να γίνουν δύσκολες επιλογές σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας.
Τη στιγμή που κάποιοι προωθούν την προσχώρηση της Ουκρανίας, στην ΕΕ, είναι επιτακτική ανάγκη να εξεταστούν οι ευρύτερες επιπτώσεις για το ευρωπαϊκό σύστημα τροφίμων και τη δίκαιη κατανομή των βαρών και των ευθυνών.
Οι επερχόμενες εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο, είναι μια καλή ευκαιρία, επαναπροσδιορισμού της συζήτησης, γύρω από τη γεωργία και την πολιτική τροφίμων. Αντί κάποιοι να διαιωνίζουν διχαστικές αφηγήσεις και βραχυπρόθεσμες διορθώσεις, οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να αγκαλιάσουν μια πιο ολιστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση στη χάραξη πολιτικής. Αυτό απαιτεί δέσμευση για τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων, βασισμένη στις τελευταίες επιστημονικές έρευνες και καθοδηγούμενη από τις αρχές της βιωσιμότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Με δεδομένες τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και η χώρα μας, δεν υπάρχει περιθώριο για εφησυχασμό και παραμύθια ανύπαρκτων και ακραίων μεταρρυθμίσεων. Το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας κρέμεται από μια κλωστή, και οι αποφάσεις που λαμβάνουμε σήμερα θα διαμορφώσουν τον κόσμο που αφήνουμε για τις μελλοντικές γενιές. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι βέβαιο ότι πολύ σύντομα ο κύκλος δυσαρέσκειας και αναταραχής στους αυτοκινητόδρομους και τις γεωργικές εκτάσεις της Ευρώπης, θα εξελιχθεί σε μαζικό ξεσηκωμό που θα πάρει διστάσεις επανάστασης.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των, πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
