Μέσα στις πολύ δύσκολες μέρες που διανύουμε, η επιστροφή στην Ελλάδα θραυσμάτων από τον γλυπτικό διάκοσμο του Παρθενώνα, είναι παρήγορη. Αύριο, ανήμερα στην επέτειο θανάτου της Μελίνας Μερκούρη (6 Μαρτίου 1994) η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακροπόλεως Νικόλαος Σταμπολίδης μεταβαίνουν στη Ρώμη για την παραλαβή τους από τα Μουσεία του Βατικανό.
Στην ελληνική αποστολή μετέχει ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος π. Εμμανουήλ Παπαμικρούλης, Συνεργάτης της Συνοδικής Επιτροπής Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η υπογραφή των απαραίτητων συμφωνιών θα γίνει στις 7 Μαρτίου και στις 8 τα θραύσματα θα μεταφερθούν στο Μουσείο Ακρόπολης.
Η επιστροφή γίνεται με απόφαση του Πάπα Φραγκίσκου, η οποία είχε από το Βατικανό τον περασμένο Δεκέμβριο. Στη χώρα μας θα επιστραφούν θραύσματα από το αέτωμα, την ζωφόρο και μια μετόπη του Παρθενώνα -τα οποία φυλάσσονταν, από τον 19ο αιώνα, στις πολύτιμες συλλογές των Μουσείων του Βατικανού. Στην απόφαση έπαιξε ρόλο και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Υστερα από παράκληση της Αυτού Παναγιότητος, η Αυτού Αγιότης ο Πάπας Φραγκίσκος ευαρεστήθηκε να επιστρέψει δια της εκκλησιαστικής Αρχής της Ελλάδας τα θραύσματα από τα παρθενώνια Γλυπτά, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση. Στη «δωρεά» του Πάπα Φραγκίσκου, η οποία γίνεται προς τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, τονίζεται ο πνευματικός και φιλάδελφος χαρακτήρας της παπικής χειρονομίας προς την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Ο αδόκητος θάνατος του Πάπα Βενέδικτου και οι σχετικές τελετουργίες, οδήγησαν στο να καθυστερήσει λίγο η επιστροφή.
Η Αγία Έδρα ανακοίνωσε από το Βατικανό πως ο Πάπας Φραγκίσκος αποφάσισε να δωρίσει στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμο Β’, τα τρία θραύσματα του Παρθενώνα, που επί αιώνες φυλάσσονταν με προσεκτικά στις Παπικές Συλλογές και στα Μουσεία του Βατικανού (Musei Vaticani) και εκτίθενται σε εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Η δωρεά προς τον Αρχιεπίσκοπο εξηγείται, διότι με αυτό τον τρόπο κλείνει ο «δρόμος» και για άλλες επιστροφές από τα συγκεκριμένα Μουσεία.
Τα τρία αυτά θραύσματα έφτασαν στη Ρώμη τον 19ο αιώνα με άγνωστο τρόπο. Το πρώτο είναι το κεφάλι ενός αλόγου από το δυτικό αέτωμα, το δεύτερο είναι το κεφάλι ενός άνδρα που κρατάει ένα δίσκο και το τρίτο ανάγλυφο, απεικονίζει ένα γενειοφόρο ανδρικό κεφάλι. Συγκεντρώθηκαν στις συλλογές του Gregorian Profane Museum, που ανέθεσε ο Πάπας Γρηγόριος XVI. Εχουν δημιουργηθεί σε πεντελικό μάρμαρο, όπως και ολόκληρος ο θρυλικός Παρθενώνας. Σμιλεύτηκαν από το εργαστήριο του Φειδία μεταξύ 447 και 432 π.Χ. κατ’ εντολήν του Περικλή και διατηρούν την αρχαία και αρχική τους λαμπρότητα.
Το πρώτο είναι ένα κεφάλι αλόγου που προήλθε από το δυτικό αέτωμα του ναού και θα ήταν μέρος ενός από τα τέσσερα άλογα στην τετράδα που οδηγούσε η θεά Αθηνά, κατά τη διαμάχη με τον Ποσειδώνα για την κυριαρχία της Αττικής.
Δεύτερο, είναι το κεφάλι ενός σκαφηφόρου άνδρα (κρατά ένα δίσκο, πιθανότατα με αναθήματα στη θεά) και είναι μέλος της πανηγυρικής πομπής για την εορτή των Παναθηναίων, ήταν στη ζωφόρο. Βρισκόταν κατά πάσα πιθανότητα στο μέρος της ζωοφόρου που κάλυπτε εξωτερικά τον χώρο όπου βρισκόταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς.
Τέλος το τρίτο ανάγλυφο, είναι ένα γενειοφόρο ανδρικό κεφάλι το οποίο φαίνεται να ανήκε σε μία από τις μετόπες που ήταν τοποθετημένες στη νότια πλευρά του ίδιου ναού, όπου απεικονιζόταν η Κενταυρομαχία, ο αγώνας των Κενταύρων κατά των Λαπιθών.
Η κεφαλή του σκαφηφόρου νέου από τη ζωφόρο είχε έρθει ξανά το 2008 και είχε παραμείνει για έκθεση επί κάποιο χρονικό διάστημα. Το εξαιρετικό αυτό γλυπτό, διαστάσεων 24Χ25 εκ., είχε πάρει τότε τη θέση του στη χαμένη λίθο V της βόρειας ζωφόρου, στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης. Είναι μοναδικής αξίας καθώς δεν σώζεται άλλο. Το κεφάλι ανήκε σε έναν ιματιοφόρο άνδρα που κουβαλούσε σκάφη (πιθανόν έναν αργυρό ή χάλκινο δίσκο) γεμάτη με γλυκίσματα και κηρήθρες- προσφορές στη θεά Αθηνά για τη γιορτή των Παναθηναίων. Ο λίθος απεικόνιζε ιματιοφόρους νέους, οι οποίοι ακολουθούν έναν τελετάρχη και μεταφέρουν σκεύος, ο κάθε ένας στον αριστερό του ώμο. Στην επιφάνεια του αναγλύφου έχει διασωθεί το κεφάλι του τρίτου σκαφηφόρου σε όψη τριών τετάρτων προς τα αριστερά του θεατή, καθώς και τμήμα της σκάφης που κρατούσε. Εχει επίσης, διασωθεί το δεξιό άκρο του λίθου που εφάπτεται στον επόμενο λίθο VI της ίδιας πλευράς της ζωφόρου, με την παράσταση των υδριαφόρων νέων. Το αριστερό άκρο του λίθου, στο οποίο διατηρούνται ένα μέρος του ενδύματος του τελετάρχη και ο πρώτος σκαφηφόρος, βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Όλα τα υπόλοιπα, φαίνεται πως καταστράφηκαν μετά την έκρηξη Βενετού Μοροζίνι το 1687.
Στη συνέχεια βρέθηκε στα χέρια του εμπόρου αρχαιοτήτων Φραντσέσκο Αλεσαντρόνι, ο οποίος και το πούλησε το 1803 στον Πάπα, για να καταλήξει στο Μuseo Gregoriano Εtrusco της πόλης του Βατικανού, το οποίο λειτουργεί από το 1937. Το μαρμάρινο θραύσμα αγοράστηκε από το Βατικανό μαζί με την κεφαλή- θραύσμα από τη μετόπη. Άλλη εκδοχή θέλει τα δύο θραύσματα να είχαν αγοραστεί από τον R. Fagan, πρόξενο της Αγγλίας στη Σικελία και τα Ιόνια Νησιά. Είναι ο ίδιος που είχε αγοράσει και τι θραύσμα το οποίο μάς έστειλε το Παλέρμο. Αν υιοθετήσουμε αυτή την εκδοχή, τότε φαίνεται πως το 1804 η σύζυγός του, δώρισε τα δύο προαναφερόμενα γλυπτά στον Πάπα για να εκτεθούν στη συνέχεια στο Μuseo Gregoriano Etrusco της Πόλης του Βατικανού το οποίο ιδρύθηκε από τον Πάπα Γρηγόριο ΧVΙ (1831-1846).
Τα τρία θραύσματα αναμένονται με ανυπομονησία στην Αθήνα, και σίγουρα θα υπάρξει λαμπρή τελετή.
