Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, το βραχιολάκι, που φτιάχνουμε τον Μάρτη από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν. Τα θύματα στην τραγωδία στα Τέμπη όμως δεν πρόλαβαν να φτιάξουν κανένα τέτοιο βραχιολάκι γιατί ο Μάρτης δεν είχε καλά καλά μπει. Όχι ότι ένα τέτοιο βραχιόλι θα τους έσωζε καθώς τα πρόσωπα τους δεν κάηκαν από τον ήλιο αλλά αντίθετα κάηκαν ολόκληρα τα σώματα τους από την φωτιά που ακολούθησε από την σύγκρουση των τρένων!
Της Σύλιας Θεοδοσοπούλου *
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω την σημασία της ψυχολογικής υποστήριξης των τραυματισμένων και των οικείων των θυμάτων αφού τα σχόλια πως «η ψυχολογική βοήθεια δεν είναι απαραίτητη σε αυτές τις περιπτώσεις» βρίθουν. Με βάση αυτό, είναι σημαντικό να αναφέρω προκαταβολικά πως κάθε άνθρωπος βιώνει την θλίψη με διαφορετικό τρόπο και δεν είναι απαραίτητο ότι μια ψυχοπαθολογία θα εμφανιστεί. Ωστόσο, νιώθω υποχρεωμένη να αναφέρω πως η απώλεια έχει αναγνωριστεί ήδη από το 1962 ως πιθανή πηγή ψυχοπαθολογίας (Colin M. Parkes, 1962) την οποία εμείς οι ψυχολόγοι καλούμαστε -ειδικά στην συγκεκριμένη περίπτωση- να αποτρέψουμε και να διαχειριστούμε αν υπάρξει.
Πρώτος ο Freud το 1917 είχε μελετήσει την απώλεια σε ένα μικρό κείμενο του με τίτλο «Πένθος και μελαγχολία». Εκεί είχε φανεί πως το πένθος έχει πολλές ομοιότητες και διαφορές με την κατάθλιψη ωστόσο μια τέτοια τραυματική απώλεια μπορεί ενδεχομένως σε κάποιους ανθρώπους να ξεκινήσει μια ψυχοπαθολογία. Αυτή μπορεί να εμφανιστεί ως Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) αλλά δεν σημαίνει ότι θα περιοριστεί εκεί. Λόγω του μεγέθους τις τραγικής απώλειας πιθανώς μπορεί να εμφανιστεί και ως μείζων κατάθλιψη και ως μια επιμένουσα, οδυνηρή και καθηλωτική θλίψη.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν διαφορετικοί όροι στα διαγνωστικά μας εγχειρίδια (ICD, DCM) για να δηλώσουν μια τέτοιου είδους τραυματική και καθηλωτική απώλεια. Απώλεια τέτοια που να επιβάλει ψυχοθεραπευτική θεραπεία. Οι ερευνητές Maercker και Znoj το 2010 αποκάλεσαν την Τραυματική Απώλεια σαν το μικρότερο αδελφάκι της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες και έτσι πρέπει και να αντιμετωπιστεί στην συγκεκριμένη περίπτωση: ως Τραύμα.
Η διαρκής αποσβόλωση και η διαρκής καθήλωση δηλώνουν μια παθολογική πλευρά της θλίψης που αυτή τη στιγμή έχει θολά όρια με την τυπική θλίψη για τον γενικό πληθυσμό. Αυτός είναι και ο λόγος που εμείς οι ψυχολόγοι καλούμαστε να βρεθούμε στο πλάι των τραυματισμένων και των οικογενειών των θυμάτων έτσι ώστε να λάβουν την στήριξη που αρμόζει.
Γνωρίζουμε και καταλαβαίνουμε βαθιά ότι με τέτοια απώλεια έχει την ένταση και το βάρος του σοβαρού σωματικού τραύματος για τους συγγενείς των θυμάτων. Καταλαβαίνουμε ότι για την πλειοψηφία θα υπάρξει αρχικά άρνηση και θυμός. Ωστόσο, θα ήθελα να υπογραμμίσω μέσω αυτού του κειμένου, τον λόγο που είναι υψίστης σημασίας να υπάρξει ψυχολογική παρακολούθηση.
Τέλος θα μιλήσω στους συγγενείς των θυμάτων και στους τραυματίες:
Είμαστε στο πλάι σας, ειδικά μια τέτοια δύσκολη στιγμή. Τα λόγια μοιάζουν ανίκανα να περιγράψουν τα συναισθήματα οργής και θλίψης που υπάρχουν. Είθε ο χρόνος να απαλύνει τις πληγές σας όσο εμείς φροντίζουμε για να μην «χάσουμε» και εσάς -έστω ψυχικά.
Βιβλιογραφία
Boelen, P. A., Olff, M., & Smid, G. E. (2019). Traumatic loss: Mental health consequences and implications for treatment and prevention. European journal of psychotraumatology, 10(1), 1591331.
Djelantik, A. M. J., Smid, G. E., Kleber, R. J., & Boelen, P. A. (2017). Early indicators of problematic grief trajectories following bereavement. European Journal of Psychotraumatology, 8(sup6), 1423825.
Lichtenthal, W. G., Maciejewski, P. K., Demirjian, C. C., Roberts, K. E., First, M. B., Kissane, D. W., … & Prigerson, H. G. (2018). Evidence of the clinical utility of a prolonged grief disorder diagnosis. World Psychiatry, 17(3), 364.
Maercker, A., & Znoj, H. (2010). The younger sibling of PTSD: Similarities and differences between complicated grief and posttraumatic stress disorder. European journal of psychotraumatology, 1(1), 5558.
* Η Σύλια Θεοδοσοπούλου είναι Παιδοψυχολόγος (MSc, BSc) Πανεπιστημιακή Υπότροφος University College London (UCL)
