Δεν θα ξεχάσω τη συζήτησή μας με έναν συνταξιούχο στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης την περίοδο που ήμουν υποψήφια στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Λόγω ηλικίας, μιλούσα αποκλειστικά για το brain gain και για τις ευκαιρίες που πρέπει να υπάρξουν ώστε οι νέοι μας, τα μυαλά αυτού του τόπου, να επιστρέψουν στην πατρίδα. Κάτι που φυσικά συνεχίζω να υπερασπίζομαι. Με πλησίασε τότε ο 70άρης κύριος και με ρώτησε: «Κι αν είσαι άνεργος μετά τα 50, δεν έχεις δικαίωμα στην εργασία;» αναφερόμενος σε εκείνους που δεν είναι αρκετά μεγάλοι για να συνταξιοδοτηθούν και η κοινωνία δεν τους θεωρεί πια νέους.
Tης Σοφίας Τουντούρη*
Αυτή η σκηνή ήρθε και πάλι στο μυαλό μου όταν ένας γνωστός μου, γύρω στα 50, μου είπε πρόσφατα πως δεν τον δέχονται καν στις συνεντεύξεις επειδή είναι πολύ «έμπειρος για την θέση».
Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ένας στους δύο προβαίνει σε δυσμενείς διακρίσεις με βάση την ηλικία, ενώ κρίνεται αναγκαία η καταπολέμηση της ύπουλης «μάστιγας» των ηλικιακών διακρίσεων, καθώς το φαινόμενο ενισχύεται και από στερεότυπα που αναπαράγονται στον δημόσιο λόγο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Την ίδια ώρα, 1 στους 3 Ευρωπαίους βιώνει ηλικιακό ρατσισμό, ενώ σύμφωνα με έρευνες η σημαντικότερη παράμετρό του αφορά στις γυναίκες, οι οποίες σχεδόν εξωθούνται εκτός αγοράς εργασίας λόγω ηλικίας και φύλου (gendered ageism). Η ίδια η αξία αυτών των ανθρώπων πλήττεται καθημερινά καθώς αξιολογούνται με μοναδικό κριτήριο την ηλικία τους. Αυτό, όπως προκύπτει, έχει σοβαρές συνέπειες και για την υγεία τους, αφού εκτιμάται ότι περίπου 6,3 εκατομμύρια περιπτώσεις κατάθλιψης παγκοσμίως αποδίδονται στις ηλικιακές διακρίσεις!
Αν και επικρατεί η αντίληψη ότι ο όρος αφορά μόνο στις μεγαλύτερες ηλικίες, στην πραγματικότητα επηρεάζει όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από την ηλικία τους και παρατηρείται έντονα και αντιστρόφως.
Ήμουν περίπου 22 ετών, νεαρή δημοσιογράφος και τελειόφοιτη τότε του τμήματος Δημοσιογραφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όταν από το ρεπορτάζ μου προέκυψε ένα μεγάλο αποκλειστικό θέμα που έφερε την υπογραφή μου στην εφημερίδα που τότε εργαζόμουν. Μέσα μου ένιωθα περήφανη για το πρώτο μου αποκλειστικό που είχε προκαλέσει έναν μικρό αναβρασμό στην τοπική κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Ο «πρωταγωνιστής» του σκανδάλου μου τηλεφώνησε και μου έκλεισε ραντεβού «για να τα συζητήσουμε από κοντά και να δώσει την απάντησή του στο ρεπορτάζ». Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον τρόπο που με κοίταξε όταν πήγα στο γραφείο του για να κάνουμε τη συνέντευξη. «Εσύ είσαι η δημοσιογράφος;» με ρώτησε απαξιωτικά και -δεν θα το πιστέψετε- μου ζήτησε μέχρι και την ταυτότητά μου για να πειστεί!!!! Και – δυστυχώς – έχω πολλά παρόμοια περιστατικά να διηγηθώ.
Παρά την ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου για την εξάλειψη των διακρίσεων και το γεγονός ότι τα Τμήματα Ανθρώπινου Δυναμικού σε Ευρώπη και Αμερική αποφεύγουν να ζητούν χρονολογία γέννησης στα βιογραφικά, ο ηλικιακός ρατσισμός δεν έχει εξαλειφθεί στην πράξη. Είναι εκεί και συντηρείται από στερεότυπα, όπως, για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας εμπνέουν σεβασμό και κύρος, οπότε επιλέγονται για υψηλόβαθμες θέσεις ευθύνης, ή ότι οι νεότεροι σε ηλικία είναι πιο συμβατοί με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Κακόβουλα σχόλια όπως «είσαι πολύ νέα για να έχεις άποψη» ή «αυτός είναι γέρος και εκείνη γεροντοκόρη» ή καλά κρυμμένες προσβολές «είσαι δραστήρια για την ηλικία σου» δίνουν και παίρνουν στην καθημερινότητα τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και στις κοινωνικές συναναστροφές.
Κατά τη γνώμη μου το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι σπάνια μιλάμε ανοιχτά για το ζήτημα του ηλικιακού ρατσισμού με τον κίνδυνο να θεωρηθεί ότι δεν υφίσταται ή – ακόμη χειρότερα – ότι πρόκειται για κάτι «φυσιολογικό». Όχι, δεν είναι φυσιολογικό να τοποθετείται κανείς στο περιθώριο εξαιτίας της ηλικίας του.
Επομένως, το ζήτημα δεν είναι να σταματήσουμε τον χρόνο, ούτε να «παριστάνουμε» τους μεγαλύτερους. To θέμα είναι να κατανοήσουμε πως όλες οι ηλικίες είναι απαραίτητες στη ζωή.
Όλοι αποτελούμε αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας μας και με λίγη προσπάθεια μπορούμε να τη δούμε να μεταβάλλεται προς το καλύτερο. Μια καλή αρχή θα ήταν να κρίνουμε τον κάθε άνθρωπο με βάση την προσωπικότητα και τις δεξιότητές του. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μεγαλύτερες γενιές διαθέτουν ωριμότητα, εμπειρία και γνώση και η καλύτερη αξιοποίηση των ικανοτήτων όλων είναι προς όφελος όλων.
Πέρα από το προφανές, ότι δηλαδή οι εμπειρότεροι γίνονται άριστοι mentors, στο χτίσιμο καλύτερων εργασιακών (και όχι μόνο σχέσεων) θα είχε λαμπρά αποτελέσματα η εφαρμογή του reverse mentoring στους οργανισμούς (όπως συμβαίνει στο εξωτερικό), μια μορφή δηλαδή αντίστροφης καθοδήγησης όπου οι νεότεροι λειτουργούν ως mentors στα μεγαλύτερης ηλικίας άτομα προβάλλοντας τη δική τους πιο…φρέσκια οπτική και ανταλλάσσοντας σκέψεις, ιδέες και δεξιότητες. Αυτό ξεκάθαρα αποτελεί μία win win επιλογή όπου όλες οι πλευρές βγαίνουν κερδισμένες, με αποτέλεσμα να υπάρχει σύγκλιση ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές και σε καμία περίπτωση αντιπαλότητα.
Θέλουμε να λέμε πως ζούμε σε μία συμπεριληπτική δημοκρατική κοινωνία. Τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε όλοι ενεργά γι’ αυτό. Με στόχο την εξάλειψη κάθε είδους διάκρισης, ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να βρούμε εφαρμόσιμες λύσεις χωρίς να ξεχνάμε ότι όλοι…μεγαλώνουμε και καλό θα ήταν να μην ερχόμαστε σε σύγκρουση με τον…μελλοντικό εαυτό μας !
* Η κ. Σοφία Τουντούρη είναι Δημοσιογράφος
