*του Κώστα Κωτούλα
Στις 8 Φεβρουαρίου 1828, στη Νάνδη της Γαλλίας γεννήθηκε ο Ιούλιος Βερν. Παιδί ευκατάστατης οικογένειας εκπαιδεύθηκε κατά τις επιταγές της εποχής και προοριζόταν να γίνει δικηγόρος, ακολουθώντας το επάγγελμα του πατέρα του.
Ωστόσο, το Παρίσι, στο οποίο ο Βερν πήγε προκειμένου να ολοκληρώσει τις σπουδές του στη νομική, αποδείχθηκε υπερβολικά περίπλοκο, φορτωμένο με σκέψεις, ιδέες, πρόσωπα και ιστορία για να καταφέρει να κρατήσει τον Ιούλιο στις γραμμές που οι δικοί του είχαν διαμορφώσει. Ο Βερν ξεκίνησε να γράφει σε ένα εικονογραφημένο περιοδικό λογοτεχνίας (ίσως να μπορούσε κανείς να δει στα Ευρωπαϊκά περιοδικά του 19ου αιώνα τον πρόδρομο του κινήματος των Αμερικάνικων περιοδικών Pulp Fiction), στο Musée des familles. Οι γνώσεις του Βερν στον τομέα της γεωγραφίας, στην οποία από μικρός έδειχνε ιδιαίτερη έφεση, τον βοήθησαν να αρχίσει να γράφει σύντομες ιστορίες εκεί.
Ο πατέρας του εξακολουθούσε να πιστεύει ότι το επάγγελμα του δικηγόρου ήταν αυτό που θα εξασφάλιζε στον Βερν μια άνετη διαβίωση. Όμως ο ίδιος θεωρούσε ότι η συγγραφή ήταν η μόνη και αδιαμφισβήτητη επιλογή. Και από το 1862 (όταν και κυκλοφόρησε το «Πέντε Εβδομάδες στο Αερόστατο»), ο Βερν θα έχει, μέχρι και το θάνατό του, τη συγγραφή ως κεντρική προτεραιότητα στη ζωή του.
Βέβαια η συγγραφή δε θα του εξασφάλιζε αμέσως τα προς το ζην. Για το λόγο αυτό, ο Βερν έφτασε στο σημείο να μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στη συγγραφή, την οικογένεια που είχε δημιουργήσει και την εργασία του ως μεσίτης ασφαλειών.
Και, το σημαντικότερο, εξακολούθησε τη συνήθεια που είχε από το ξεκίνημα της συγγραφικής του δραστηριότητας: την έρευνα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Και αυτό είναι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του Ιουλίου Βερν. Λίγο-πολύ όσοι έχουν διαβάσει Βερν τον θυμούνται για την καλπάζουσα φαντασία του, για το πόσο μπροστά από την εποχή του ταξίδευε, για το ότι ίσως να ήταν και ο πρώτος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας.
Αυτά είναι σχεδόν απολύτως ακριβή, όμως με έναν διεστραμμένο τρόπο. Ο Βερν συνέγραψε επιστημονική φαντασία. Όμως, επινοώντας στην πραγματικότητα ένα νέο είδος μυθιστορήματος, έγραφε περισσότερο επιστημονική και λιγότερο φαντασία. Θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς ότι ο Βερν περιόριζε τη φαντασία του στο κομμάτι της πλοκής, στην «περιπέτεια» των έργων του και ήταν ακριβής στο επιστημονικό κομμάτι. Όμως, ίσως θα ήταν ακριβέστερο να πούμε ότι και στο επιστημονικό μέρος, ο Βερν άφηνε την φαντασία του ελεύθερη. Η φαντασία του Βερν κάλπαζε και τον έφερνε μπροστά από την εποχή του. Όχι σε κάποιο άλλο, παράλληλο, φανταστικό ή ουτοπικό σύμπαν, αλλά ένα βήμα μπροστά από τις εξελίξεις. Τις προέβλεπε, έβλεπε προς τα πού κινούνταν η ανθρώπινη διάνοια και έκανε, μέσα από τα βιβλία του, πρώτος το βήμα αυτό. Όπως θα έλεγε κάποια στιγμή στο μακρινό (για τον Ιούλιο Βερν) 1965 ο Dr. Fritz Fassbender στον Michael James, «σας ακολούθησα, αλλά έφτασα πρώτος γιατί σας ακολούθησα πολύ γρήγορα». Ακριβώς έτσι, πολύ γρήγορα, ακολουθούσε κι ο Βερν τις εξελίξεις, μέσα από την έρευνα που διαρκώς διεξήγαγε, ώστε να μπορεί να φτάνει πρώτος. Κατά τον τρόπο αυτό, ο Βερν ήταν ανάμεσα στους πρώτους συγγραφείς λογοτεχνίας που πραγματικά έδωσαν στην έρευνα του αντικειμένου του κάθε βιβλίου του τη βαρύτητα που της αξίζει.
Είναι χαρακτηριστική και η απαξίωση του Βερν προς τον -λίγο νεώτερό του- H. G. Wells, στου οποίου τη Φανταστική Λογοτεχνία καταλόγιζε μεγάλη δόση φαντασίας. Την είχαμε δει σε παλιότερη παρουσίαση του μεγάλου Άγγλου Χρονοταξιδευτή.
Η φαντασία του Βερν περιοριζόταν στην περιπέτεια στα έργα του. Τα επιστημονικά στοιχεία που χρησιμοποιούσε ήταν απολύτως ακριβή. Και υπό αυτή την έννοια δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορούσε να καταταγεί ανάμεσα στους συγγραφείς Επιστημονικής Φαντασίας,
Η έρευνα και η εντυπωσιακή ακρίβεια (στην καταγραφή ή την πρόβλεψη) στις περιγραφές του Βερν αναδεικνύουν τη μεγάλη του αγάπη για τον κόσμο και την εποχή του. Στην πραγματικότητα, αποδεικνύουν ότι ο Βερν θαύμαζε την εποχή του, ανυπομονούσε να δει την επόμενη μέρα του κόσμου, το ποιο θα ήταν το επόμενο θαυμαστό βήμα της ανθρωπότητας, ποια θα ήταν η επόμενη κατάκτηση, η επόμενη ανακάλυψη, η επόμενη εφεύρεση. Και τα βιβλία του ακριβώς αυτήν την ανυπομονησία και την αχόρταγη λαχτάρα να περάσει στο χαρτί την εικόνα όλου του κόσμου αντικατοπτρίζουν. Ακόμα και η δεύτερη περίοδος του συγγραφικού του βίου, η περίοδος της απαισιοδοξίας, δε μπορεί να υπερκεράσει το θαυμασμό με τον οποίο αντιμετωπίζει τις εξελίξεις και την αγάπη του για τον κόσμο, ακόμα κι αν αυτά σκιάζονται από το φόβο για το αύριο.
Τα περισσότερα από τα έργα του κατατάσσονται στον κύκλο των «αξιοσημείωτων ταξιδιών» (Voyages extraordinaires). Εκεί θα βρούμε όλα εκείνα που συναντήσαμε παιδιά ως σχεδόν παιδική λογοτεχνία, αλλά τα οποία αξίζει τον κόπο να τα ξαναδούμε ως ενήλικοι, με μια διαφορετική ματιά. Ειδικά αυτά τα έργα του είναι που έχουν αγαπηθεί κυριολεκτικά από όλον τον κόσμο: έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 140 γλώσσες, ενώ, σύμφωνα με το Index Translationum της UNESCO, οι καταγεγραμμένες μεταφράσεις έργων του Βερν είναι 4751, κατατάσσοντάς τον στη δεύτερη θέση των πιο μεταφρασμένων συγγραφέων, πάνω από τον Σαίξπηρ (και -με μεγάλη διαφορά- πίσω από την Αγκάθα Κρίστι).
Τα έργα του έχουν εμπνεύσει δεκάδες κινηματογραφικών ή τηλεοπτικών παραγωγών, ήδη από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Κάποιες από αυτές αξίζουν τον κόπο, άλλες όχι. Και εδώ όμως, όπως ισχύει κατά τον σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις κανόνα σε όλες τις κινηματογραφικές μεταφορές λογοτεχνικών έργων, είναι κατά πολύ προτιμότερο να (ξανα)διαβάσει κανείς το βιβλίο, παρά να δει τον Τσάκι Τσαν ως Πασπαρτού να δέρνει τους Μαύρους Σκορπιούς παρέα με τις Δέκα Τίγρεις της Καντόνα. Έξω από το ότι θα διαπιστώσει ότι στα βιβλία του Βερν υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που ως παιδιά καταλαβαίναμε, θα πάρουμε και το έξτρα δώρο της ανάμνησης της περιόδου κατά την οποία μέσα από τα βιβλία μαθαίναμε τον κόσμο.
Ο Βερν ασχολήθηκε και με την πολιτική, υπηρετώντας για μία δεκαπενταετία την τοπική αυτοδιοίκηση της Αμιένης. Για την προσφορά του στη Λογοτεχνία, τιμήθηκε με τον τίτλο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής και αργότερα του Αξιωματικού της Λεγεώνας της Τιμής της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας.
Ανάμεσα στους ανώτατους τίτλους τιμής βέβαια (και πέρα από την αγάπη και το θαυμασμό προς τον πλανήτη και τα ανθρώπινα επιτεύγματα που περνάει στους αναγνώστες των βιβλίων του) είναι και η κατάταξή του στις πηγές έμπνευσης -και, γιατί όχι, και στους σκαπανείς- του κινήματος του steampunk. Και, σε ό,τι αφορά στο steam, τα βιβλία του είναι γεμάτα ατμό, από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα μας βομβαρδίζουν με την τεχνολογία της παραγωγής ενέργειας μέσα από ατμογεννήτριες. Όσο για το punk; Προσωπικά πιστεύω ότι ο Νέμο θα μπορούσε να διεκδικήσει το ρόλο ενός punk αντι-ήρωα.
