*του Josef Joffe
Πώς πέφτουν οι ισχυροί! Η Άνγκελα Μέρκελ, η αιώνια καγκελάριος της Γερμανίας, αναζήτησε καταφύγιο από τις τελευταίες εκλογικές ήττες του κόμματός της σε έναν τακτικό ελιγμό.
Η Μέρκελ αποχωρεί από την προεδρία των Χριστιανοδημοκρατών και σκοπεύει να παραμείνει καγκελάριος μέχρι το τέλος της θητείας της. Είτε όμως τα καταφέρει είτε ανατραπεί νωρίτερα από τους αντιπάλους της, η εποχή της φτάνει στο τέλος της.
Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα έχασε 11 ποσοστιαίες μονάδες στην Εσση, μια δραματική πτώση για τα γερμανικά δεδομένα. Οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν μια ακόμη χειρότερη εικόνα: η CDU και η CSU μαζί λαμβάνουν 25%. Το δίδυμο λάμβανε συνήθως πάνω από 40% και μια φορά είχε ξεπεράσει το 50%.
Η καταστροφή είναι ακόμη μεγαλύτερη για το SPD, το κόμμα που τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 ανέδειξε στην καγκελαρία γίγαντες όπως ο Βίλι Μπραντ και ο Χέλμουτ Σμίτ. Τότε, οι σοσιαλδημοκράτες λάμβαναν 48%. Σήμερα έχουν πέσει στο 14%.
Ο Μεγάλος Συνασπισμός έχει μετατραπεί έτσι σε μικρό. Τα ποσοστά του είναι κάτω από 40%. Αν γίνονταν τώρα εκλογές, θα έπρεπε να ετοιμάσει τις βαλίτσες του.
Η πρωτοφανής στη μεταπολεμική ιστορία αυτή εικόνα θέτει εν αμφιβόλω τις πιθανότητες επιτυχίας του τακτικού ελιγμού της Μέρκελ.
Αν καταφέρει να παραμείνει στην καγκελαρία μέχρι το 2021, θα έχει ισοφαρίσει το ρεκόρ του προκατόχου της Χέλμουτ Κολ, ο οποίος κυβέρνησε για 16 χρόνια. Μόνο αυταρχικοί ηγέτες παραμένουν στην εξουσία για τόσο μεγάλο διάστημα, με εξαίρεση τον Ρούσβελτ ο οποίος πέθανε πριν ολοκληρώσει την τέταρτη θητεία του.
Πώς μπορεί όμως η Μέρκελ να ολοκληρώσει τη θητεία της ως επικεφαλής μιας κυβέρνησης που έχασε την εμπιστοσύνη του εκλογικού σώματος; Και πώς μπορεί να διατηρήσει τη συνοχή του συνασπισμού της;
Το SPD, που ήταν κάποτε η φωνή της εργατικής τάξης, μοιράζεται τη μοίρα πολλών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της Ευρώπης. Το βλέπουμε στην Ιταλία, το βλέπουμε και στη Γαλλία. Τα κόμματα αυτά είναι θύματα της επιτυχίας τους. Είτε στα αριστερά είτε στα δεξιά, όλα τα ευρωπαϊκά κόμματα συντάσσονται τώρα με το κοινωνικό κράτος.
Η Μέρκελ χρειάζεται τους Σοσιαλδημοκράτες για να παραμείνει στην εξουσία. Αλλά μπορεί να μην της κάνουν τη χάρη. Η αριστερή πτέρυγα του SPD πιέζει την ηγεσία να φύγει από τον συνασπισμό ώστε να αναγεννηθεί στην αντιπολίτευση. Αλλά δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι μια στροφή προς τα αριστερά θα επαναφέρει τις χαμένες ψήφους.
Πρώτον, υπάρχει ήδη ένα κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς, το Die Linke, που λαμβάνει γύρω στο 10%. Όπως υπάρχουν και οι ανερχόμενοι Πράσινοι, που έχουν εκτοξευτεί στο 20% με ένα μίγμα οικολογικής και κοινωνικής πολιτικής. Αν στραφεί προς τα αριστερά, το SPD μπορεί να χάσει ψήφους από το κέντρο, στο οποίο στηρίχθηκαν ο Βίλι Μπραντ, ο Χέλμουτ Σμιτ και ο Γκέρχαρντ Σρέντερ για να φτάσουν στην καγκελαρία.
Δεύτερον, το στοίχημα της αντιπολίτευσης δοκιμάστηκε και στο παρελθόν, από το 2009 ως το 2013, και δεν έπιασε. Το SPD αύξησε ελάχιστα τα ποσοστά του, από 23% σε 25,7%, πολύ κάτω από το 34% που είχε λάβει το 2005. Η απουσία από την εξουσία δεν εγγυάται την επιστροφή στην εξουσία.
Τρίτον, η εγκατάλειψη της Μέρκελ δεν θα οδηγήσει αναγκαστικά στην πτώση της. Η καγκελάριος μπορεί να συγκροτήσει έναν εναλλακτικό συνασπισμό, με τους Ελεύθερους Δημοκράτες ή τους Πράσινους, και να εξαντλήσει τη θητεία της. Μπορεί και να αναγκαστεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, κάτι που δεν αποτελεί καθόλου μια ρόδινη προοπτική για τους Σοσιαλδημοκράτες. Πώς ένα κόμμα που εμφανίζει τόσο κακή εικόνα στις εκλογές των κρατιδίων και στις δημοσκοπήσεις θα αναγεννηθεί από τις στάχτες του;
Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Μπορεί η Μέρκελ να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2021. Θα είναι πληγωμένη, αλλά έχει αποδείξει στο παρελθόν ότι είναι ικανή να εξουδετερώσει τους αντιπάλους της. Μπορεί και να ανατραπεί αύριο, ή στο συνέδριο του Δεκεμβρίου.
Σε κάθε περίπτωση, η εποχή της φτάνει στο τέλος της. Όπως ο Κόνραντ Αντενάουερ και ο Χέλμουτ Κολ, έμεινε υπερβολικά μεγάλο διάστημα στην εξουσία και έχασε τη μαγική στιγμή που θα μπορούσε να αποχωρήσει σε πλήρη δόξα.
* Ο Ζόζεφ Ζόφε είναι ερευνητής στο Hoover Institution του Πανεπιστημίου Στάνφορντ και μέλος της εκδοτικής επιτροπής της Die Zeit στο Αμβούργο
Πηγή: Politico.eu
