Η Διάσκεψη των G20 ήταν η τελευταία μεγάλη ευκαιρία της Άγκυρας να αξιολογήσει δια ζώσης τις προθέσεις πρωτίστως της Ουάσιγκτον αλλά και άλλων. Εδώ και καιρό, ο Πρόεδρος Ερντογάν καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να βελτιώσει τις διμερείς σχέσεις της Τουρκίας με χώρες-κλειδιά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία είναι οι πιο σημαντικοί παίκτες τους οποίους λιγότερο ή περισσότερο έχει βάλει απέναντι η Άγκυρα με τις επιλογές της σε μία σειρά από κρίσιμα μέτωπα. Η εμπιστοσύνη είναι είδος εν ανεπαρκεία τόσο στον Λευκό Οίκο όσο και στο Μέγαρο των Ηλυσίων.
Του Κώστα Υφαντή *
Στην Ρώμη ο Πρόεδρος Ερντογάν συνάντησε επιτέλους τον Πρόεδρο Μπάιντεν. Δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε τι προσδοκίες είχε όλο αυτό το διάστημα που η τουρκική διπλωματία προσπαθούσε να εξασφαλίσει το τετ-α-τετ, αλλά αν ήταν υψηλές τότε στην Άγκυρα εξακολουθεί να επικρατεί προβληματισμός. Ο Πρόεδρος Ερντογάν αναζητά όλες αυτές τις συναντήσεις θεωρώντας ότι τα προβλήματα στις διμερείς σχέσεις μπορούν να ξεπεραστούν μέσα από μία προσωπική επαφή. Δεν υπάρχει κάτι περίεργο σε αυτή την προσέγγιση. Είναι κλασσικό χαρακτηριστικό ηγεσιών με έντονα αυταρχικά χαρακτηριστικά. Είναι εκείνος ο βολονταρισμός που χαρακτηρίζει εγγενώς ηγέτες και καθεστώτα με έντονα αντιδημοκρατικά αντανακλαστικά που μετά από χρόνια στην εξουσία πολλές φορές χάνουν την αίσθηση των συσχετισμών ισχύος.
Αυτό που ακόμη και σήμερα αρνούνται να λάβουν υπόψιν τους στην Άγκυρα του AKP είναι ότι η Τουρκία είναι τόσο σημαντική όσο μπορεί ένας τρίτος να της έχει εμπιστοσύνη ότι η συμπεριφορά της δεν υπονομεύει τα δικά του συμφέροντα. Και αν αυτός ο τρίτος είναι αδύναμος, το κόστος ίσως είναι μικρό για την Τουρκική εξωτερική πολιτική. Όταν όμως ο τρίτος είναι πανίσχυρες χώρες με ζωτικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή, τότε ο βολονταρισμός συντρίβεται από την πραγματικότητα.
Η Άγκυρα θα συνεχίσει να προσπαθεί να βελτιώσει την θέση της και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη αυτών των παραγόντων αλλά δύσκολα θα υπερβεί τα δομικά εμπόδια που η ίδια έχει δημιουργήσει με την περιφερειακή της πολιτική σε Συρία και Λιβύη αλλά και την στάση της απέναντι στο Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και όχι μόνο. Και σίγουρα θα αργήσει η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης όσο αυτό δεν γίνεται αντιληπτό στην Άγκυρα.
Ο διάλογος του Προέδρου Ερντογάν με τον Πρόεδρο Μακρόν – στο βαθμό που είναι ακριβής – είναι αποκαλυπτικός της αποτυχίας να γίνει κατανοητή η πραγματικότητα για την οποία η Τουρκία έχει αποκλειστικά την ευθύνη. Και αυτό το τελευταίο είναι το πιο ανησυχητικό.
Αν ο Πρόεδρος και ο στενός κύκλος των συμβούλων του δεν αξιολογήσουν ως σχεδόν αποτυχημένη την προσπάθεια να ξανασυστηθούν Τουρκία και ΗΠΑ (και Γαλλία) τότε δύσκολα κάτι θα αλλάξει στην συμπεριφορά της Τουρκίας στην περιοχή.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Ερευνητικός Εταίρος στο ΙΔΙΣ
