Αν κανείς παρατηρήσει στην καθημερινότητα του τον τρόπο που συμπεριφέρεται αλλά και του συμπεριφέρονται οι άλλοι αντίστοιχα σίγουρα θα εντοπίσει μια μεγάλη ποικιλία. Αυτό που συναντάει όμως συχνά πλέον είναι αντιδράσεις που εμπερικλείουν το συναίσθημα του θυμού.
Της Μίκας Πανάγου*
Σε ένα πρώτο επίπεδο ο δέκτης κάνει κάτι που μας θυμώνει κι έτσι αντιδράμε έντονα, σ’ ένα δεύτερο επίπεδο διερεύνησης ίσως τελικά να έχουμε υπερβολική αντίδραση και σε ένα τρίτο μάλλον μεταφράζει ο θυμός και η ένταση την συσσώρευση πολλών άλλων καταστάσεων που έχουμε να διαχειριστούμε. Βρίσκουμε ένα σάκο του μποξ και ξεσπάμε όλα όσα κουβαλάμε. Λένε ότι συμπεριφερόμαστε όπως θα θέλαμε να φερθούν και σε εμάς, προφανώς θα χρησιμοποιήσουμε και αντιδράσεις που ζήσαμε στο δικό μας περιβάλλον. Αν για παράδειγμα οι γονείς μας όταν ήθελαν να μας μαλώσουν για κάτι φώναζαν πολύ δυνατά, θα εξοικειωθούμε με αυτό και θα το εφαρμόσουμε. Αν ένας εργοδότης που μας εκπαίδευσε στη δουλειά μας ήταν ειρωνικός, θα φροντίσουμε να το αντιγράψουμε σε έναν δικό μας εκπαιδευόμενο γιατί είχε αποτέλεσμα. Ίσως να μην αξιολογούμε τις μεθόδους συμπεριφοράς και το αληθινό αντίκτυπο αλλά κρατάμε το αποτέλεσμα. Συχνά ακούγεται η φράση «εμείς φάγαμε ξύλο και ορίστε βγήκαμε μια χαρά».
Ο αδερφός μου έκανε τσαμπουκά σε όποιον τον ενοχλούσε και όλοι τον φοβόντουσαν. Πόσα τέτοια στερεότυπα μπορεί να κουβαλάμε και να χάνεται ο σεβασμός μας πρώτα στον εαυτό μας και έπειτα στους άλλους. Πόσες φορές είχατε θυμό με κάποιον άλλον και τον ξεσπάσατε σε αυτόν που νιώσατε αδύναμο;
Σε κάποιον που έχετε οικειότητα ή και το αντίθετο σας ήταν εντελώς άγνωστος οπότε νιώσατε ελεύθερος να αντιδράσετε όπως θέλατε.Η ευγένεια θα επιφέρει σεβασμό και ο σεβασμός επικοινωνία. Οι φωνές θα φέρουν εκνευρισμό και ο εκνευρισμός επίθεση. Κάπως έτσι αναπαράγονται καθημερινά τρόποι διαχείρισης και αντιμετώπισης καταστάσεων. Αν νιώσουμε ασφάλεια πίσω από μια επιθετική αντίδραση ώστε να έχουμε το αποτέλεσμα που επιθυμούμε θα το χρησιμοποιήσουμε σαν εργαλείο. Αν νιώθουμε λίγοι θα υψώσουμε τον τόνο της φωνής μας και αν νιώθουμε σίγουροι και με αυτοπεποίθηση θα αλληλεπιδράσουμε με ηρεμία και σεβασμό. Συχνά μας επηρεάζει και με ποιόν θα ταυτίσουμε τον συνομιλητή μας, μπορεί για παράδειγμα στο πρόσωπο του να βλέπουμε έναν καθηγητή που μας εκνεύριζε και να επηρεαστούμε από αυτό ή να μας θυμίσει κάποιο αγαπημένο πρόσωπο και να συμπεριφερθούμε με ζεστασιά. Οι άνθρωποι συνήθως που έχουν εισπράξει βία ή κακοποίηση θα τους δούμε να αντιγράφουν πίστα τα πρότυπα δημιουργώντας τον ίδιο πόνο στους αγαπημένους τους ή να μην αντιδράνε καθόλου και να μην υπερασπίζονται τον εαυτό τους. Με την αυτό παρατήρηση μας μπορούμε να αναγνωρίσουμε κρυφά μηνύματα για όσα μας έχουν συμβεί και τα κουβαλάμε και για όσα άθελα μας θα φορτώσουμε σε άλλους. Θα μπορέσουμε να αναρωτηθούμε αν αφορά εμάς τους ίδιους αυτό που εισπράττουμε από τον καθένα καθημερινά ώστε να πετάμε μακριά άσχημα συναισθήματα και τύψεις.
Αν καταφέρουμε να αναγνωρίσουμε ποιοι είμαστε και γιατί θα φιλτράρουμε καλύτερα τις αντιδράσεις μας, θα αντέχουμε να ακούμε τον άλλον και να βελτιωθούμε πρώτα εμείς και στη συνέχεια τον ρόλο μας και την θέση μας στο κοινωνικό σύνολο. Όλες οι συμπεριφορές έχουν μια εξήγηση και καθρεφτίζουν συναισθήματα και βιώματα μας.Μην συντηρούμε και μένουμε μόνο στην επιφάνεια μιας γλάστρας, ας σκαλίσουμε να δούμε σε τι κατάσταση είναι η ρίζα του φυτού μας.
* Η Μίκα Πανάγου είναι κοινωνική λειτουργός με εκπαίδευση στη συστημική οικογενειακή θεραπεία – Facebook – Instagram
