Η Ιστορία όχι μόνο δεν ψεύδεται, παρά και εκδικείται. Μια αρχαία ελληνική πόλη, που εντοπίστηκε στο έδαφος της Βόρειας Μακεδονίας, είναι μάρτυρας για το μέχρι πού έφτανε το μακεδονικό βασίλειο κατά την αρχαιότητα. Και μάλιστα, η πόλη αυτή, η αρχαία Λύγκος, ήταν η γενέτειρα της μητέρας του Φιλίππου Β και γιαγιάς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, της Ευρυδίκης. Βασίλισσας που έπαιξε σημαντικό ρόλο στα της Μακεδονίας.
Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, Χρίστιαν Μίτσκοσκι επανέλαβε τους ισχυρισμούς του περί «ανεπίλυτου μακεδονικού ζητήματος» προχθές. Εξέφρασε τον ισχυρισμό ότι κατά το μέλλον, «στο τραπέζι των παγκόσμιων μεγάλων δυνάμεων θα αποκαταστήσουμε όλα εκείνα που όχι μόνον τα τελευταία χρόνια, αλλά ίσως και τις προηγούμενες δεκαετίες και αιώνες στο παρελθόν έχουμε απωλέσει».
Υπενθυμίζουμε πως απόγονοι πολιτικών προσφύγων σλαβόφωνοι, που μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα κατέληξαν στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία, όπως και εθνικιστικοί κύκλοι στη χώρα αποκαλούν τη γεωγραφική περιοχή της ελληνικής Μακεδονίας, ως «Μακεδονία του Αιγαίου» ή ως «Μακεδονία της Λευκής Θάλασσας» (Akdeniz, Λευκή Θάλασσα δηλαδή) αποκαλούν τη Μεσόγειο οι Τούρκοι.
Ερχεται όμως η Ιστορία και δια της αρχαιολογίας βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται στη Βόρεια Μακεδονία λένε πως ίσως ανακάλυψαν τα ερείπια της Λύγκου, μιας αρχαίας πόλης που ήταν η πρωτεύουσα του Βασιλείου της Λυγκέστης.
Η Λυγκέστη ήταν ένα μικρό βασίλειο, με κατοίκους ελληνικών φύλων, το οποίο ενσωματώθηκε στη Μακεδονική Αυτοκρατορία κατά τη βασιλεία του βασιλιά Φιλίππου Β’ (359 έως 336 π.Χ.). Η Ευρυδίκη Α’, μητέρα του Φιλίππου Β’ και γιαγιά του Αλέξανδρου, είχε γεννηθεί εκεί.
Οι αρχαιολόγοι γνώριζαν για την τοποθεσία, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Crnobuki, από το 1966, και αρχικά πίστευαν ότι ήταν στρατιωτικό φυλάκιο και όχι πόλη, και είχε ιδρυθεί μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πρόσφατες έρευνες οδηγούν στην ταύτιση με την πρωτεύουσα των Λυγκηστών. Η πόλη είχε ακρόπολη έκτασης τουλάχιστον 7 στρεμμάτων (2,8 εκταρίων). Εκτός από τα ερείπια ενός εργαστηρίου κλωστοϋφαντουργίας και αρχιτεκτονήματος που φαίνεται να είναι θέατρο, οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης μια ποικιλία αντικειμένων, όπως αγγεία, νομίσματα, κομμάτια παιχνιδιού και ακόμη και ένα εισιτήριο θεάτρου από πηλό.
Η Ευρυδίκη της Λυγκηστίδος ήταν κόρη των Δωρικής φυλής Σίρρα και Ίρρας και σύζυγος του Αμύντα Γ’, βασιλιά της Μακεδονίας. Γεννήθηκε το 407 π.Χ. και αποτελεί την πρώτη γνωστή βασίλισσα στην ιστορία, που άσκησε πολιτικά καθήκοντα. Επαιξε ενεργό ρόλο στις εξελίξεις της πρώιμης Μακεδονικής κυριαρχίας, αλλάζοντας την ροή της ιστορίας.
Ο Αμύντας Γ’ κατάφερε στα χρόνια της βασιλείας του να συμμαχήσει με Αθήνα και Σπάρτη, περιορίζοντας σημαντικά την δύναμη της Ολύνθου. Άνοιξε δρόμους εμπορίου – κυρίως ξυλείας – με την Αθήνα, ενισχύοντας την οικονομία της Μακεδονίας, μετατρέποντας την σε πρώτη δύναμη στην Βόρειο Ελλάδα. Με την Ευρυδίκη απέκτησε τρεις γιους: Τον Αλέξανδρο Β΄ (πρωτότοκο και διάδοχο του θρόνου), τον Περδίκκα Γ΄ και τον Φίλιππο Β΄.
Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδη, η οποία γνωρίζει σε βάθος την ιστορία των Τημενιδών, «το 368 π.Χ. ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά για το βασίλειο των Μακεδόνων. Ο βασιλιάς Αμύντας Γ΄ που κατάφερε να το οδηγήσει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες, ανάμεσα από πολύ δύσκολες συμπληγάδες είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν και ο νέος βασιλιάς, ο πρωτότοκος Αλέξανδρος Β΄ είχε δολοφονηθεί. Μια μεγάλη συνομωσία βρισκόταν έτσι σε εξέλιξη, με τον ανταπαιτητή Παυσανία να κερδίζει διαρκώς έδαφος, έχοντας τη στήριξη των εχθρών, που έσφιγγαν από παντού τον κλοιό. Και στο μεταξύ ο νόμιμος διάδοχος Περδίκκας ήταν ανήλικος ακόμη, ενώ ο μικρότερος αδερφός του Φίλιππος κρατούταν όμηρος στη Θήβα.
Τότε ήταν που πήρε τα πράγματα στα χέρια της η χήρα βασίλισσα Ευρυδίκη. Κάλεσε τον Αθηναίο στρατηγό Ιφικράτη, του θύμισε τους δεσμούς φιλίας, που τον ένωναν με τον οίκο του άντρα της, του ζήτησε υποστήριξη για τα ανήλικα παιδιά της και τα κατάφερε. Ο Ιφικράτης έδιωξε τον Παυσανία και ο Περδίκκας Γ΄ ανέβηκε στον θρόνο (365-359 π.Χ.). Έχοντας ως μέντορα τον μαθητή του Πλάτωνα, τον Ευφραίο έγινε ο πρώτος πεφωτισμένος ηγεμόνας της ιστορίας, σκοτώθηκε όμως πολύ νέος, μαζί με 4.000 Μακεδόνες, πολεμώντας τους Ιλλυριούς. Ο άλλος γιος της Ευρυδίκης, ο Φίλιππος Β΄(359-336 π.Χ.) ήταν αυτός, που έκανε την Μακεδονία πρώτη δύναμη, κυριάρχησε στα Βαλκάνια και ένωσε για πρώτη φορά τους Έλληνες. Ενώ ο εγγονός της Αλέξανδρος Γ΄ (336-323 π.Χ.) έφερε τον Ελληνισμό στις όχθες του Ινδού και έγινε ο πρώτος πολίτης της Οικουμένης. Η Ευρυδίκη έζησε αρκετά και πρόλαβε να δει τους κόπους του Φιλίππου να φέρνουν καρπούς. Πέθανε το 343 π.Χ. και ο γιος της την έθαψε με πρωτοφανή μεγαλοπρέπεια στον πρώτο μακεδονικό τάφο που δημιουργήθηκε ειδικά για αυτήν στις Αιγές. Ήταν περήφανη, γιατί έμαθε γράμματα, έστω και όντας ώριμη γυναίκα πια, και έτσι μπορούσε να χαίρεται των “Μουσών τα δώρα”».
Ο τάφος της βρίσκεται στις Αιγές (σημερινή Βεργίνα). Τον ανακάλυψε και τον ταύτισε ο Μανόλης Ανδρόνικος. Σύμφωνα με εκείνον, ο τάφος χρονολογείται το 340 π.Χ. και είναι ίσως ο παλαιότερος μακεδονικός τάφος που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. «Η μητέρα του Φιλίππου Β΄ Ευρυδίκη προσφερόταν για συκοφάντηση. Περιγράφεται ως ‘τρισβάρβαρος Ιλλυρίς’» σημειώνει ο αείμνηστο αρχαιολόγος.
Ο τάφος βρέθηκε συλημένος, ωστόσο με ένα ξεχωριστό εύρημα, έναν μαρμάρινο καταστόλιστο θρόνο ύψους 2 μέτρων. Στο ερεισίνωτο απεικονίζεται ζευγάρι, πάνω σε τέθριππο με δυο λευκά και δυο καφετιά άλογα, να φορά πορφυρά ιμάτια.
Η γυναίκα κρατά σκήπτρο και ταυτίζεται με την Περσεφόνη, ενώ ο άνδρας κρατά βούκεντρο και ταυτίζεται με τον Πλούτωνα που απεικονίζεται σε ώριμη ηλικία.
Η Περσεφόνη και ο Πλούτων απεικονίζονται ως ισότιμοι σύζυγοι και άρχοντες στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου.
Πλήθος ανάγλυφων κι επιχρυσωμένων λουλουδιών και ζώων, καθώς και αγαλματίδια κορών κοσμούν όλα σχεδόν τα ορατά μέρη του. Ανάμεσα στα πόδια του θρόνου υπάρχει ζωφόρος με ανάγλυφους επιχρυσωμένους γρύπες που σπαράζουν ελάφι. Στην πλάγια όψη υπάρχει όμοια ζωφόρος με λέοντες και γρύπες. Στο κάτω μέρος του ερεισίνωτου και στα ερεισίχειρα (μπράτσα) του θρόνου ήταν τοποθετημένες μικρές μαρμάρινες ολόγλυφες σφίγγες.
Στο γραπτό θρόνο χρησιμοποιήθηκαν χρωστικές ουσίες όπως η κιννάβαρι, το λευκό του μολύβδου, η κόκκινη οργανική λάκα και η σύνθεση σχεδιάστηκε με προσχέδιο.
Το μυθολογικό θέμα του διακόσμου σχετίζεται με τις τελετές των ορφικών και διονυσιακών μυστηρίων, που ήταν συνυφασμένες με το ρόλο της βασίλισσας πρωθιέρειας στην Μακεδονία και τις αντιλήψεις των Μακεδόνων για την αθανασία και την μεταθανάτια πορεία της ψυχής.
Για τους Λυγκηστές γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης: Ελάχιστα γνωρίζομε για τους Λυγκηστές, αυτή τη μακεδονική φυλή, που κατοικούσε στους πρόποδες των βουνών γύρω από την πεδιάδα της Φλώρινας. Η πρώτη αναφορά στους Λυγκηστές έγινε από τον Θουκυδίδη κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Τότε που ο Περδίκκας, ο βασιλιάς της Μακεδονίας, προσπάθησε μαζί με
το εκστρατευτικό σώμα του στρατηγού της Σπάρτης, Βρασίδα, να υποτάξει τους Λυγκηστές και το ανεξάρτητο βασίλειο τους να το προσαρτήσει στη Μακεδονία.
Ο Θουκυδίδης την περιοχή την αναφέρει με την ονομασία «η Λύγκος», η οποία μαζί με τα ανεξάρτητα βασίλεια της Ελιμείας (Κοζάνη), της Ορεστιάδος (Καστοριά) και της Πελαγονίας (Μοναστήρι), αποτελούσαν την Άνω Μακεδονία. «Έστι μεν ουν Ελλάς και η Μακεδονία» έγραψε ο Στράβων στα Γεωγραφικά του. Και πράγματι το βασίλειο της Λύγκου και τα άλλα βασίλεια της Άνω Μακεδονίας, διατήρησαν τον ελληνικό τρόπο διοίκησης τους, κάτι παρόμοιο με την πόλη – κράτος, μέχρι την προσάρτησή τους στην μεγάλη Μακεδονία του Φιλίππου του Β’. Ο Στράβων αναφέρει επίσης, ότι στα αρχαία χρόνια οι λαοί της Άνω Μακεδονίας κυβερνιόνταν από ντόπιους άρχοντες, αργότερα όμως εμφανίστηκαν νέοι βασιλιάδες που δεν καταγόταν από την Μακεδονία. Τους Λυγκηστές κυβερνούσαν βασιλιάδες από το γένος Βακχιαδών της Κορίνθου. Το αριστοκρατικό πολίτευμα των Βακχιαδών στην Κόρινθο, ανέτρεψε ο τύραννος Κύψελος, στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. Πιθανότατα τότε εμφανίστηκαν κάποιοι από το γένος των Βακχιαδών στη Λύγκο και έγιναν βασιλιάδες της. Το ίδιο συνέβη σε όλα τα βασίλεια της Μακεδονίας και της Άνω Μακεδονίας από τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. Πως όμως οι Πελοποννήσιοι έγιναν βασιλιάδες των Μακεδόνων; Με επιδρομή ή πραξικοπηματικά; Τα αρχαία κείμενα ελάχιστα αναφέρουν. Μάλλον οι λαοί της Μακεδονίας και της Πελοποννήσου ήταν συγγενικά φύλα, ήταν Δωριείς και διατηρούσαν κάποιους δεσμούς. Η Μακεδονία όμως τότε δεν είχε αναπτύξει πολιτισμό ισάξιο της νοτίου Ελλάδος. Γι’ αυτό και ζούσαν απομονωμένοι και χωρίς να συμμετέχουν επίσημα στις μεγάλες γιορτές των Ελλήνων.
Στα χρόνια του Φιλίππου του Β’, η Λύγκος ενώθηκε με την Μακεδονία, και μάλιστα με γάμους ευγενών. Ήταν η διπλωματία του Φιλίππου, καθώς ο γάμος του Αλέξανδρου του Λυγκηστή με την κόρη του Αντίπατρου του γιου του Ιόλαου έκανε τον Φίλιππο πολύ συμπαθή στους Λυγκηστές. Όμως το 336 π.Χ. ο Φίλιππος ο Β’ δολοφονήθηκε από τον Παυσανία, ένα αρχοντόπουλο από την Ορεστίδα. Η δολοφονία έγινε για προσωπικούς λόγους. Το επίσημο μακεδονικό κράτος όμως κατηγόρησε για συμμετοχή στη δολοφονία και τους άρχοντες της Λυγκηστίδας που ζούσαν στην αυλή του Φιλίππου. Έτσι, ως συνωμότες εκτελέστηκαν μαζί με τον Παυσανία και οι Λυγκηστές άρχοντες αδελφοί Αρραβαίος και Ηρομένης. Ο τρίτος αδελφός, ο Αλέξανδρος ο λυγκηστής, ζήτησε χάρη από τον Αλέξανδρο τον γιο του Φιλίππου και ήταν ο πρώτος που τον αναγνώρισε ως βασιλιά της Μακεδονίας, πριν ακόμη αυτός γίνει βασιλιάς.
Οι Λυγκηστές ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο σε όλες τις εκστρατείες. Έφτασαν μέχρι την άκρη της γης. Η Λυγκηστίδα κέρδισε από την βασιλεία του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου. Ο Αρριανός στο έργο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις» αναφέρει τον λόγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τους κουρασμένους και ξεσηκωμένους στρατιώτες του. Μεταξύ άλλων είπε ο Αλέξανδρος προς τους στρατιώτες του: «… ο Φίλιππος σας πήρε πλάνητες και άπορους, με προβιές οι πιο πολλοί να βόσκετε στα βουνά τα λίγα πρόβατά σας, και αδέξια γι’ αυτά να χτυπιέστε με τους Ιλλυριούς και Τριβαλλούς και Θράκες! Και ρούχα σας έδωσε να φοράτε αντί για προβιές, και από τα παλιόβουνα σας κατέβασε στους κάμπους, και σας έκανε μαχητές, έτσι που να σας τρέμουνε όλοι οι βάρβαροι γύρω σας…». (σ.σ. ακόμα μια επιβεβαίωση πως οι Λυγκηστές δεν ήταν Ιλλυριοί).
Αυτή είναι η αλήθεια. Οι Λυγκηστές εκπολιτίστηκαν από τον Φίλιππο τον Β’ και μετά. Αυτό φαίνεται και από τις ανασκαφές των τελευταίων ετών. Οι ανασκαφές αυτές φανέρωσαν και κάτι πολύ σπουδαίο: η θρησκεία των Λυγκηστών ήταν το Δωδεκάθεο, όπως όλων των άλλων Ελλήνων. Οι Λυγκηστές δεν ήταν Βάρβαροι.
Τα σύνορα μεταξύ Λυγκηστίδας και Πελαγονίας δεν είναι γνωστά. Όμως, όταν η Λυγκηστίδα προσχώρισε στο Μακεδονικό Βασίλειο, επί Φιλίππου του Β’, ο Φίλιπος επέκτεινε τα σύνορα της Λυγκηστίδας, και το 359 π.Χ. ίδρυσε την Ηράκλεια της Λυγκηστική (στο σημερινό Μοναστήρι). Με την Ηράκλεια ο Φίλιππος διασφάλισε τα βορειοδυτικά σύνορα της Μακεδονίας. (Περισσότερα https://www.floriniotika.gr/2022/04/blog-post_785.html)
Οι ανασκαφές θα συνεχιστούν.
