Η επικρατούσα άποψη είναι ότι η πραγματική ζωή δεν αποτελεί μια παρτίδα σκάκι. Η δολοφονική τρομοκρατική επίθεση από τα απάνθρωπα τέρατα της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς, εναντίον του Ισραήλ, που οδήγησε στην αιματοχυσία και το θάνατο εκατοντάδων αμάχων, αν και είναι κυνικό να αντιμετωπιστεί σαν μια παρτίδα του διάσημου στρατηγικού παιχνιδιού, δυστυχώς, έχει άμεση σχέση. Υπάρχει μια άμεση σύνδεση με το γεωπολιτικό παιχνίδι σκάκι, με κάθε κίνηση να γίνεται αφού σκεφτεί κανείς την πιθανή απάντηση, στη φρίκη των γυμνών γυναικών που σέρνονται κατά μήκος του δρόμου. Επομένως, κυνικά και ρεαλιστικά, πρέπει να το δούμε σαν μια γεωπολιτική παρτίδα σκάκι.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Η δολοφονική και απάνθρωπη τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς αποτελεί κάτι πολύ πιο ακραίο από οτιδήποτε έχουμε δει μέχρι σήμερα στη Μέση Ανατολή. Στοχεύοντας με πρωτοφανή αγριότητα σκόπιμα γυναίκες και παιδιά τόσο ορατά και σε τέτοια κλίμακα και παίρνοντας ομήρους, καθιστά αδύνατο για το Ισραήλ να μην απαντήσει συντριπτικά.
Η απάνθρωπη τρομοκρατική ενέργεια των δολοφόνων της Χαμάς, δεδομένης της γεωγραφικής θέσης της Γάζας, που περιβάλλεται από ένα Ισραήλ που έχει πολύ ανώτερο οπλισμό, αγγίζει τα όρια του παράλογου. Έχει προκαλέσει την οργή της Ισραηλινής Αμυντικής Δύναμης (IDF). Είναι λοιπόν εύλογο να αναρωτηθεί κανείς τι θα μπορούσε να προκαλέσει τους τρομοκράτες της Χαμάς να κάνουν κάτι τέτοιο.
Εδώ είναι που έρχεται στο προσκήνιο η αναλογία του γεωπολιτικού σκάκι. Αυτή ήταν αναμφισβήτητα μια κίνηση που σχεδιάστηκε για να προκαλέσει μια απάντηση, και ιδανικά μια υπερβολική αντίδραση. Οι δύο καλύτεροι παραλληλισμοί είναι, το 2001, όταν ο Σαντάμ Χουσεΐν εκτόξευσε πυραύλους στο Ισραήλ, και οι συμμαχικές δυνάμεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ άρχισαν να βομβαρδίζουν το Ιράκ. Στόχος του ήταν να προκαλέσει το Ισραήλ να συμμετάσχει στη σύγκρουση και έτσι να φέρει άλλα αραβικά έθνη στον πόλεμο στο πλευρό του Ιράκ. Η δεύτερη ήταν οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, 2001, μια επίθεση τόσο φρικτή, που κάποια απάντηση ήταν βέβαιη.
Το τέχνασμα του Σαντάμ δεν λειτούργησε. Το Ισραήλ απέφυγε να εμπλακεί, δείχνοντας εντυπωσιακή αυτοσυγκράτηση. Η στρατηγική της Αλ Κάιντα το 2001, ήταν πιο επιτυχημένη, ωθώντας τελικά τις ΗΠΑ στην καταστροφική, όπως απέδειξε πλέον η ιστορία, εισβολή και κατοχή του Ιράκ. Το τι θα κάνει το Ισραήλ αυτή τη φορά έχει να κάνει με αυτούς τους δυο ιστορικούς παραλληλισμούς. Και με δεδομένο ότι πλέον η οικονομία είναι ο καθοριστικός παράγοντας της εθνικής ασφάλειας, είναι λάθος να μην το εξετάσει κανείς μέσα από το πρίσμα και των οικονομικών επιπτώσεων.
Κατά γενικό κανόνα, οι συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, είχαν ελάχιστες επιπτώσεις στην τιμή του πετρελαίου. Ευτυχώς, καμία από αυτές δεν επεκτάθηκε πέρα από το Ισραήλ και τους άμεσους γείτονές του. Αυτό όμως, είναι αρκετά σαφές, ότι οι υποστηρικτές της εγκληματικής τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς ελπίζουν να αλλάξουν. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να πιστεύουμε ότι αυτή τη φορά θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην τιμή του πετρελαίου, εκτός εάν το Ισραήλ αποφασίσει ότι πρέπει να χαράξει τα όρια ασφαλείας του πολύ ευρύτερα από τα σημερινά σύνορά του. Και εδώ μιλάμε για μια σειρά ομόκεντρων κύκλων:
Μια ισραηλινή απάντηση που θα περιλαμβάνει τη Γάζα είναι αναπόφευκτη και περαιτέρω σύγκρουση με τον Λίβανο φαίνεται πολύ πιθανή. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για πολλές απώλειες ζωών· Θα είχε πολύ μικρό αντίκτυπο είτε στην πολιτική είτε στα οικονομικά των εθνών που δεν βρίσκονται στη ν άμεση γειτονιά της σύγκρουσης. Εάν το Ισραήλ επιλέξει να εμπλέξει το Ιράν, αυτό θα μιλάμε για κάτι δραστικά διαφορετικό. Και στην πιθανότητα επέκτασης με τη συμμετοχή της Ρωσίας θα μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο συντριπτικά.
Επίσης, θα πρέπει να αναρωτηθούμε, γιατί η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, έγινε αυτή τη δεδομένη στιγμή. Μια υψηλή τιμή πετρελαίου θα ενθαρρύνει πάντα εκείνους που επωφελούνται από αυτό. Πιο συγκεκριμένα, η Αμερική βρίσκεται στη μέση μιας διπλωματικής προσπάθειας, να πείσει το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία να προχωρήσουν σε συμφωνία, πιθανώς με αντάλλαγμα αμυντικές εγγυήσεις. Αυτό θα ήταν σπουδαίο για την Αμερική και το Ισραήλ και τρομερά αρνητικό για το Ιράν, το οποίο θα ήταν έτσι απομονωμένο από τον αραβικό κόσμο. Σαν αποτέλεσμα, αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή να προκληθεί το Ισραήλ να κτυπήσει το Ιράν και να διαταράξει τη διπλωματία με τους Σαουδάραβες. Σύμφωνα με την έγκυρη Wall Street Journal, ότι το Ιράν βοήθησε στο σχεδιασμό της επίθεσης και έδωσε το πράσινο φως για αυτήν την περασμένη εβδομάδα, γεγονός το οποίο καθιστά την κλιμάκωση πολύ πιο δύσκολο να αποφευχθεί.
Ο ιστορικός παραλληλισμός με τον πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ το 1973 που επέσπευσε το αραβικό εμπάργκο πετρελαίου μπορεί να μην είναι χρήσιμος σε έναν κόσμο πολύ λιγότερο εξαρτημένο από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής.
Ο κίνδυνος ισραηλινών επιθέσεων στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, θα είχε πιθανώς συστημικό αντίκτυπο και δεν μπορεί να αποκλειστεί σε περίπτωση διεύρυνσης της σύγκρουσης. Δεν υπάρχει κίνδυνος επανάληψης του εμπάργκο πετρελαίου της δεκαετίας του 1970 για διάφορους λόγους, κυρίως λόγω της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Αμερικής. Ωστόσο, οι υψηλότερες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τιμές του πετρελαίου τροφοδοτούν σαφώς τις ανησυχίες για τον πληθωρισμό. Η σύγκρουση είναι από τη φύση της πληθωριστική. Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, ακόμη περισσότερο.
Αυτό που πρέπει να περιμένουμε προς το παρόν είναι ότι θα υπάρξει μια αισθητή αύξηση των τιμών του πετρελαίου, και αύξηση του κινδύνου μιας σημαντικής διακοπής του εφοδιασμού, που προκαλείται από έναν πόλεμο. Αυτό θα πρέπει να τείνει να θέσει ένα «κατώτατο όριο» κάτω από την τιμή του αργού, αλλά λίγο περισσότερο από αυτό προς το παρόν. Αυτή η σύγκρουση καθιστά δυσκολότερη την περαιτέρω μείωση της τιμής του πετρελαίου. Αλλά η αναταραχή πρέπει να κλιμακωθεί πολύ περισσότερο πριν ωθήσει το πετρέλαιο σε εξωφρενικές αυξήσεις.
Εντός του Ισραήλ, η ακριβής ιστορική σύγκριση θα μπορούσε να είναι με την επίθεση του Βόρειου Βιετνάμ στο Τετ το 1968. Αυτή ήταν τελικά μια στρατιωτική νίκη για την Αμερική. Το ίδιο είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα συμβεί με το Ισραήλ, το οποίο θα επιβεβαιώσει την κυριαρχία του πριν τελειώσει αυτή η σύγκρουση.
Βέβαια το πλήγμα το οποίο έχει δεχθεί η εικόνα ενός ισχυρού Ισραήλ, θα κλονίσει αμετάκλητα την πολιτική στο εσωτερικό του. Η αποτυχία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών εδώ είναι ακατανόητη. Αν και η υποβάθμιση της ανθρώπινης κατασκοπείας με έμφαση στην ψηφιακή είναι ένας κρίσιμος παράγοντας. Παρόλα αυτά, είναι ένα γεγονός το οποίο θα καταστήσει τη συμπεριφορά της πολιτικής ηγεσίας του Ισραήλ, πιο δύσκολο να προβλεφθεί και την κατάσταση πιο επικίνδυνη.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η σύγκρουση και η κρίση που έχει προκαλέσει, λογικά θα προκαλέσει θετική επίδραση στο ευρισκόμενο σε κρίση πολιτικό σύστημα της Αμερικής. Οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο, οι οποίοι μόλις απέπεμψαν τον πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων, υποστηρίζουν σθεναρά το Ισραήλ. Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ, έκανε το βήμα να μεταφέρει την πρεσβεία των ΗΠΑ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ. Αυτό καθιστά πολιτικά πολύ πιο δύσκολο για τους Ρεπουμπλικάνους να κλείσουν την κυβέρνηση και να μπλοκάρουν μια συμφωνία για τον προϋπολογισμό όταν φτάσει η επόμενη πολιτική προθεσμία στις 17 Νοεμβρίου.
Όσο αφορά τα ευρύτερα οικονομικά, η αβεβαιότητα μπορεί αξιόπιστα να δημιουργήσει κάποια ζήτηση για τα κρατικά ομόλογα ως ασφαλές καταφύγιο, ιδιαίτερα όταν φαίνονται φθηνά. Οι τελευταίες κινήσεις των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης των κρατικών ομολόγων, υποδηλώνουν ότι η κρίση ώθησε προς τα πάνω τις τιμές και ως εκ τούτου ώθησε προς τα κάτω τις αποδόσεις. Υπάρχει επίσης, ένα ελαφρώς αγχωτικό σημάδι ότι ο πληθωρισμός δεν έχει αντιμετωπιστεί ακόμα. Η πιθανότητα για μια ακόμη αύξηση των επιτοκίων στην Αμερική, από τη Fed, ενισχύεται. Ταυτόχρονα γίνεται ακόμη πιο δυσκολότερη η εικόνα για την οικονομία της Ευρώπης.
Επίσης, η πτώση των τιμών των ομολόγων δεν σημαίνει απαραίτητα υψηλότερες τιμές μετοχών. Οι συσχετίσεις μεταξύ των δύο ποικίλλουν ευρέως με την πάροδο του χρόνου, αλλά οι υψηλότερες αποδόσεις είναι προβληματικές για πολλές εταιρείες. Έτσι, ακριβώς όπως η αγορά ομολόγων μπορεί να δείξει κάποια σημάδια ότι έχει προχωρήσει όσο πιο μακριά μπορεί προς το παρόν, το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για τις μετοχές.
Εκτός και ένα έχουμε μια σημαντική κλιμάκωση της σύγκρουσης στο Ισραήλ, η προσοχή της διεθνούς οικονομίας θα στραφεί σύντομα στο επόμενο μεγάλο θέμα, το οποίο είναι η δημοσίευση των στοιχείων για τον πληθωρισμό των ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο, την Τετάρτη.
Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη και το εύρος της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, είναι αυτή που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις και κατ’ επέκταση στην για δυνατούς παίκτες γεωπολιτική πατρίδα σκάκι.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
