Η αψυχολόγητη και στρατηγικά καταστροφική αποχώρηση της Αμερικής από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021, έχει δημιουργήσει την αίσθηση σε κρίσιμη γεωπολιτικά περιοχή της Μέσης Ανατολής, ότι η Ουάσιγκτον δεν έχει πλέον σχέδιο και όραμα για το διεθνές σύστημα το οποίο αναμφίβολα βρίσκεται σε σημείο καμπής. Οι Ταλιμπάν επέστρεψαν στην εξουσία, οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν, στο Ιράκ, συνεχίζουν να αποτελούν απειλή για τα συμφέροντα της Αμερικής, υπάρχει μια παγωμένη σύγκρουση στη Συρία και η υποστήριξη του Ιράν προς τη Ρωσία, στον πόλεμο της Ουκρανίας ανέστειλε τις πυρηνικές συνομιλίες μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης. Και βέβαια η αντιμετώπιση του Ισραήλ είναι το λιγότερο προκλητική. Όλα αυτά δείχνουν στις χώρες της Μέσης Ανατολής, πώς η Αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει ουσιαστικά στρατηγική, με αποτέλεσμα να αναθεωρούν την πολιτική και τις συμμαχίες που εφάρμοζαν για δεκαετίες. Αυτό δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα για την ευρύτερη περιοχή και τη Δύση.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Η σχέση της Ουάσιγκτον, με τα έθνη του Κόλπου, έχει επίσης αποδυναμωθεί. Η αναταραχή και η αβεβαιότητα της πολιτικής της Αμερικής ανάγκασαν τα έθνη του Κόλπου να επανεκτιμήσουν τη σχέση τους μαζί της. Οι περιορισμένες διπλωματικές προσπάθειες δεν έχουν αποφέρει ιδανικά αποτελέσματα για να αμβλύνουν τις ανησυχίες για την ασφάλεια του Κόλπου. Η τραγελαφική απόσυρση από το Αφγανιστάν έγινε ένα σημείο εκκίνησης για τα κράτη του Κόλπου να επιδιώξουν άλλες ευκαιρίες πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά.
Οι χώρες του Κόλπου χαράσσουν πλέον, δικές τους πορείες σε θέματα πολιτικής και ασφάλειας, ειδικά με την Κίνα. Κατά συνέπεια, η απουσία ευθυγράμμισης μεταξύ των εθνών του Κόλπου και της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον είναι ανησυχητική, διότι σημαίνει ότι τα πιο ισχυρά έθνη στην περιοχή μπορεί να συνταχθούν με τους αντιπάλους της Αμερικής, εάν αυτές οι επιλογές είναι πιο ευνοϊκές.
Το σημερινό διεθνές πολιτικό κλίμα δείχνει ότι οι «ειδικές σχέσεις» στη Μέση Ανατολή ανήκουν στο παρελθόν. Το κλίμα και η παγκόσμια δυναμική έχουν αλλάξει. Σε αυτό το νέο γεωπολιτικό παιχνίδι, η Κίνα μπόρεσε να τοποθετηθεί ως μια δελεαστική εναλλακτική λύση. Με μια έξυπνη στρατηγικά κίνηση, το Πεκίνο κάλυψε ένα διπλωματικό κενό που άφησε πίσω της η Ουάσιγκτον. Η Κίνα έπαιξε τα χαρτιά της, μέσω της οικονομικής διπλωματίας για να υπονομεύσει την εξωτερική πολιτική της Αμερικής στην περιοχή.
Δεδομένου ότι το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της περιοχής, αντικαθιστώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οικονομική διπλωματία ήταν μια στρατηγική προσέγγιση για την ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων με τα έθνη του Κόλπου που ήδη αμφισβητούσαν τη δέσμευση των ΗΠΑ στην περιοχή. Συγκεκριμένα, το πετρέλαιο βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής διπλωματίας. Παρά την απειλή κυρώσεων, το Ιράν εξακολουθεί να είναι ένας από τους κύριους προμηθευτές πετρελαίου της Κίνας και οι κινεζικές εταιρείες έχουν συνδεθεί εδώ και καιρό με ιρανικό πετρέλαιο και πετροχημικά προϊόντα που υπόκεινται σε κυρώσεις.
Η συνολική ρητορική, αρχής γενομένης από τον ίδιο τον Αμερικανό Πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, προς τη Σαουδική Αραβία, μια χώρα κλειδί για την περιοχή της Μέσης Ανατολής, άλλαξε το πνεύμα της σχέσης της Ουάσιγκτον με το Ριάντ, καθιστώντας την πιο συγκρουσιακή. Υπάρχουν προβλήματα, αλλά κανένας εταίρος δεν είναι τέλειος. Σε όλη τη σύγχρονη ιστορία, η Αμερική συνεργάζονταν με ατελείς εταίρους για χάρη των παγκόσμιων συμφερόντων της.
Η οικονομία δεν είναι ο μόνος παράγοντας που συμβάλλει. Η ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων μεταξύ τους είναι μια δύσκολη εξίσωση, μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας συνεχίζεται, αλλά τον Μάιο του 2023, ο Αραβικός Σύνδεσμος αποκατέστησε την ένταξη της Συρίας μετά από 12 χρόνια. Αυτό ακολούθησε τη συμφωνία της Σαουδικής Αραβίας και της Συρίας να ανοίξουν εκ νέου διπλωματικές αποστολές και να επαναλάβουν τις πτήσεις μεταξύ των δύο χωρών για πρώτη φορά από το 2012.
Επιπλέον, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σταμάτησαν τη συμμετοχή τους στη ναυτική δύναμη ασφαλείας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Γνωστή ως Συνδυασμένες Ναυτικές Δυνάμεις, είναι μια συλλογικότητα ασφάλειας που αποτελείται από σχεδόν 40 χώρες για την προστασία της ροής του εμπορίου στον Περσικό Κόλπο. Ενώ η συμμετοχή είναι προαιρετική, η αποχώρηση των ΗΑΕ είναι σημαντική. Όταν το Ιράν κατέλαβε δύο δεξαμενόπλοια που έπλεαν στον Περσικό Κόλπο τον Απρίλιο του 2023, τα ΗΑΕ εξέλαβαν την έλλειψη σταθερής απάντησης ως ένδειξη ότι η συλλογική ασφάλεια είχε διαρραγεί.
Ο ΟΠΕΚ+, που συμμετέχουν η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία, έχει μείωση αισθητά την παραγωγή πετρελαίου, μετά την επίσκεψη του προέδρου Μπάιντεν στο Ριάντ. Παρά της Ουάσιγκτον, να αποτρέψει αυτό το αποτέλεσμα και να διατηρήσει τη σχέση, το Ριάντ συντονίζεται στρατηγικά με τη Μόσχα για περικοπές στην παραγωγή πετρελαίου. Τον Δεκέμβριο του 2022, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία εγκαινίασαν τη σύνοδο κορυφής Κίνας-Αραβικών κρατών. Ο Κινέζος Πρόεδρος Σι, παρευρέθηκε και συναντήθηκε με τους αρχηγούς κρατών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC).
Έχουν περάσει δεκαετίες από τότε που η Ουάσιγκτον είχε μια μεγάλη στρατηγική για τη Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιπτώσεις εκτός της άμεσης γεωγραφικής της θέσης. Η ξαφνική άνοδος του Πεκίνου ως διπλωματικής εναλλακτικής λύσης είναι ένα σημάδι ότι η Ουάσιγκτον, έχει χάσει τη διασύνδεση της, με τη “Μεγάλη Σκακιέρα”, το διεθνές σύστημα, όπως το αποκαλούσε ο μεγάλος Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι. Σας αποτέλεσμα, καθώς η Κίνα συνεχίζει να εκμεταλλεύεται τις εύθραυστες πλέον σχέσεις της Ουάσιγκτον, το ερώτημα που γεννάται είναι εύλογο. Υπάρχει στρατηγική αποδυνάμωση της Αμερικής;
Στη διεθνή σκακιέρα οι σχέσεις καθορίζονται από την αξιοπιστία. Στη σχέση της Ουάσιγκτον με τα έθνη του Κόλπου, η αξιοπιστία έχει πληγεί θανάσιμα. Απαιτείται άμεση επαναξιολόγηση , διότι ένα πολύτιμο μάθημα που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι η Μέση Ανατολή συγχωρεί και δεν ξεχνά τίποτα. Αυτό κοστίζει στην Αμερική και πολύ περισσότερο στην Ευρώπη.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
