Κάποτε πρέπει να δώσουμε στους ποιητές τη σημασία που τους αξίζει. Μια τόσο μικρή χώρα όπως η Ελλάδα έχει δύο Νόμπελ και πολλά ακόμα διεθνή βραβεία. Εχει έξοχη ποίηση, και υπέροχους ποιητές που εμπνέουν νεότερους διεθνώς. Εμείς, σε όλο αυτό, απαντάμε, ή μάλλον ρωτάμε: τι θέλει να πει ο ποιητής; Θέλει να πει ότι είμαστε ανόητοι και αμόρφωτοι. Τι άλλο;
Γιώργος Σεφέρης, το πρώτο μας Νόμπελ. Γεννημένος στη Σμύρνη, την οποία καθόλου δεν αγαπούσε, περνούσε τα καλοκαίρια της παιδικής του ηλικίας στη Σκάλα Βουρλών. Εκεί ήταν το εξοχικό σπίτι της οικογένειας Τενεκίδη (η μητέρα του καταγόταν από αυτή την οικογένεια) και στο παραδιπλανό δικό τους, των Σεφεριάδηδων δηλαδή.
Σήμερα, υπάρχει Hotel Yorgo Seferis στα Βουρλά, όμως, αντίθετα με όσα υποστηρίζονται, δεν ήταν εκεί τα σπίτια τα οποία προαναφέραμε. Ηταν κάποιες αποθήκες της οικογένειας. Τα πραγματικά σπίτια, έξοχης αρχιτεκτονικής, κατεδαφίστηκαν, ώστε να ανοίξει ένας δρόμος. Αρκετά μετά τη μικρασιατική καταστροφή…
Πάμε λοιπόν σε τηλεπαιχνίδι γνώσεων. Η ερώτηση είναι: ποια πόλη θεωρούσε ο Σεφέρης ως τη μόνη πατρίδα όπου βλάστησαν τα παιδικά του χρόνια; Τη Σμύρνη; Την Πόλη; Το Αϊβαλί;
Λάθος. Απίστευτο λάθος. Καμία από τις τρεις δεν ήταν «ο τόπος όπου βλάστησαν τα παιδικά χρόνια» του ποιητή. Ας δούμε τι έγραφε ο ίδιος:
«Η Σμύρνη ήταν το ανυπόφορο σχολειό, τα πεθαμένα βροχερά κυριακάτικα απογέματα πίσω από το τζάμι, η φυλακή. Ένας κόσμος ακατανόητος, ξένος και μισητός. Η Σκάλα του Βουρλά ήταν ό,τι αγαπούσα. Ήταν για μένα ο μόνος τόπος που, και τώρα ακόμη, μπορώ να ονομάσω πατρίδα με την πιο ριζική έννοια της λέξης: ο τόπος όπου βλάστησαν τα παιδικά μου χρόνια. Αν η ζωή μου έγινε όπως έγινε και ξετυλίχτηκε πάνω σε δυο παράλληλους δρόμους ένα δρόμο υποχρεώσεων, υπομονής και συμβιβασμών, κι έναν άλλον όπου περπάτησε χωρίς συγκατάβαση, ελεύθερο, το βαθύτερο εγώ μου είναι γιατί γνώρισα κι έζησα, τα χρόνια εκείνα, δυο κόσμους ξεχωρισμένους καθαρά: τον κόσμο του σπιτιού της πολιτείας και τον κόσμο του σπιτιού της εξοχής».
Δεν είναι καθόλου δύσκολο να το ελέγξεις αν δεν το ξέρεις. Ένα απλό googlάρισμα και εμφανίζεται η περίφημη φράση. Είναι, όμως, κακό να μην το κάνεις. Ο ποιητής δεν είναι προς χρήσιν χωρίς σοβαρότητα.
Ακολουθεί δεύτερο παράδειγμα, από την ίδια εκπομπή. Γνώσεων επαναλαμβάνω. Η ερώτηση είναι ποιος έγραψε την ποιητική συλλογή «Η επιστροφή των πουλιών». Ανάμεσα σε όσους προτείνονται ώστε να επιλέξει ο παίκτης, είναι ο Νίκος Γκάτσος, τον οποίο και προτιμά.
Σε καλό σου, άνθρωπέ μου. Ο Γκάτσος μία ποιητική συλλογή έγραψε. Μία και μόνη. Αν δεν βλέπεις τον τίτλο «Αμοργός» δεν είναι του Γκάτσου. Ευκολάκι, αν έχεις διαβάσει λίγη ποίηση. Ή, έστω περί ποίησης. Αλλά πού…
Το «επικό» όπως λένε κι οι νέοι, λάθος της εβδομάδας. Το ρήμα «μόλω» από το οποίο προέρχεται το μολών (λαβέ) είναι τσακώνικη λέξη, κρητική, ή ηπειρώτικη;
Πρώτα – πρώτα, είναι δωρική. Η Τσακωνική, βέβαια, ανήκει στην υπολειμματική δωρική ζώνη τής Νέας Ελληνικής, αλλά αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, ας μείνουμε στο γενικό. Ο Λεωνίδας, άλλωστε, που είπε το «μολών λαβέ» (αφού έρθεις πάρε τα) ήταν Σπαρτιάτης. «Πάλιν δὲ τοῦ Ξέρξου γράψαντος “Πέμψον τὰ ὅπλα”, ἀντέγραψε “μολὼν λαβέ.”» (Όταν ξαναέγραψε ο Ξέρξης «Στείλε τα όπλα» τού απάντησε (σσ ο Λεωνίδας) «αφού έρθεις, πάρε τα»). Στις Θερμοπύλες, για να μη ξεχνιόμαστε. Αρχαία ελληνικά και όχι… περσικά. Διότι το έχουμε δει και αυτό: ο Λεωνίδας με τα ολίγα περσικά που ήξερε, είπε στον Ξέρξη «μολών λαβέ». (Δία μου και Ηρα μου). Μαθητικό μαργαριτάρι.
Τα τσακώνικα τα μιλάνε στην Πελοπόννησο, ναι. Και το μόλω, επιβιώνει μέχρι σήμερα μα την σημασία του έρχομαι. Αλλά το «μ’ όλο που…», παρόλο που, παρότι, με άλλες λέξεις, δεν είναι τσακώνικο και δεν έχει καμία σχέση με το «μόλω». Επομένως, η κυρία που το είπε, θα έπρεπε να διορθωθεί από την τηλεπαρουσιάστρια. Για να διορθώσεις κάτι, όμως, πρέπει να το ξέρεις. Και όταν σε τηλεπαιχνίδια γνώσεων η επιλογή δεν λαμβάνει υπόψιν τις γνώσεις του παρουσιαστή, κλάψ’ τα Χαράλαμπε.
Επίσης στους τίτλους που βλέπουμε στην μικρή μας οθόνη, «σούπερ» στην τηλεοπτική γλώσσα, μπας και καταλάβει κανένας, ελέγχουμε τι γράφουμε. «Εφόρου ζωής» ας πούμε, δεν υπάρχει. Εφ’ όρου ζωής είναι. Αλλά από τότε που δεν υπάρχουν διορθωτές, όπως έχουμε ξαναπεί, πληρώνουμε φόρους, βαρείς, στην εφορεία της αμάθειας.
Το ελληνο-αγγλικό της εβδομάδας. «Το stage σιγά-σιγά …αποχωρεί». Ρεπόρτερ από Θεσσαλονίκη για συναυλία κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού. Οι καλλιτέχνες επί σκηνής εννοούσε να φανταστώ. (Πόση φαντασία να έχει πια ένας άνθρωπος; Ξαναρωτώ για εκατοστή φορά)
Η φυματίωση προκαλείται από την «ώχρα σπειροχαίτη» λένε σε ραδιοφωνική εκπομπή. Αυτή κι αν είναι απόχρωση, σχολιάζει φίλος αρχιτέκτονας. Τα νεοκλασικά ασθενούν βαρέως…
Εμ, δεν ασθενούν; Κατά πρώτον, ωχρά σπειροχαίτη. Κατά δεύτερον, προξενεί όχι φυματίωση, αλλά σύφιλη.
«Μας διώχνουνε τα πράγματα, κι η ποίησις
είναι το καταφύγιο
που φθονούμε»
έγραψε ο Καρυωτάκης. Τελικά, ούτε αυτό…
Είχαν μεγάλη απορία τα κορίτσια στο γραφείο: πώς γίνεται να «χορεύουμε με τα μαλλιά μας»;
Αδικο έχουν; Τι εννοεί η κοπέλα; Να χορεύουμε με τα μαλλιά ως παρτενέρ; Να χορεύουμε με τα μαλλιά αντί για πόδια – χέρια; Είναι λογικά όλα αυτά;
«Εχετε γεια βρυσούλες, λόγκοι, βουνά, ραχούλες». Ο χορός του Ζαλόγγου, σας λέω.
Επίσης, δεν θα καταλάβω ποτέ πώς γίνεται να συμβεί «μετωπική σύγκρουση στις ίδιες ράγιες». Στις ίδιες. Όχι σε άλλες. Στα Τέμπη συνέβη επειδή ένα τραίνο ανέβαινε και άλλο κατέβαινε, από τραγικό λάθος, και συναντήθηκαν. Υπό Κ.Σ. (κανονικές συνθήκες) πώς; (η αναφορά δεν ήταν για τα Τέμπη).
«Ο πελάτης μου παραδόθηκε αυτοβούλως, από μόνος του» λέει δικηγόρος σε τηλεοπτική εκπομπή. Μη βαράτε. Μπορεί να έχει δει άλλους να παραδίδονται αυτοβούλως, από τρίτους. Ξέρω κι εγώ;
Η ελεγκτής αρχαιολογικών χώρων Ραλλία Χρηστίδου, (σας θυμίζουμε το δήθεν τσιμεντάρισμα του Παρθενώνα, επί του οποίου απεφάνθη) δήλωσε έξαλλη: «έφραξε το μέσα μας με την πώληση του νερού». Λογοπαίγνιο με τον φράχτη του Εβρου πήγε να κάνει. Η κακομοίρα…
Μεγάλη Εβδομάδα, έρχεται. Μήπως να νηστεύαμε και να προσευχόμασταν (και) για λιγότερα λάθη στη γλώσσα μας;
