Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί την τελευταία εβδομάδα, για το ταξίδι του Προέδρου της Κίνας Σι στη Μόσχα και την συνάντηση κορυφής με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το νέο σκηνικό που διαμορφώνεται στο διεθνές σύστημα, θα έχει δύο κυρίαρχους παίκτες τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Ταυτόχρονα όμως, θα υπάρχουν και μια σειρά παίκτες οι οποίοι θα παίζουν ανάμεσα σε αυτό το δίπολο, δημιουργώντας ένα πλαίσιο πολυπολικού παιχνιδιού. Υπό αυτό το πρίσμα το ταξίδι Σι στη Μόσχα, είναι μια πρώτη ένδειξη για το νέο γεωπολιτικό πόκερ, και αξίζει να διερευνηθεί το τι συνέβη πραγματικά σε αυτή τη συνάντηση κορυφής, αφήνοντας στην άκρη την εικόνα.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Σε τέτοιου επιπέδου συναντήσεις κορυφής κάθε λέξη που ακούγεται ή γράφεται έχει τη σημασία της και χρήζει προσεκτικής ανάλυσης. Ανέκαθεν στις διεθνείς σχέσεις υπήρχαν δυο σχολές όσο αφορά συναντήσεις κορυφής μεγάλων δυνάμεων. Η μία ήταν αυτή που κυρίως για επικοινωνιακούς λόγους έδινε βαρύτητα στην εικόνα και στην ανάδειξη δηλώσεων και λέξεων οι οποίες είχαν ως στόχο να περάσουν πάση θυσία μια θετική εικόνα ακόμα και εάν πίσω από το περιτύλιγμα η πραγματικότητα δεν ήταν ακριβώς έτσι.
Οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί σπάνια κάνουν πράγματα από “φιλία” με τους ομολόγους τους, ακόμη και με τους στενότερους συμμάχους τους. Κάνουν πράγματα προς το συμφέρον της προώθησης των εθνικών τους συμφερόντων. Για να είναι πραγματικά θετική μια συνάντηση, κρίνεται από το εάν οι διαπραγματεύσεις καταλήξουν σε επωφελή και παραδοτέα, αποτελέσματα. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ουσιαστικά θετικό το αποτέλεσμα το οποίο βασίζεται σε ωραία λόγια και καλοστημένες εικόνες. Τότε αυτά τα συγκεκριμένα επιτεύγματα αλλάζουν τη μουσική διάθεση προς μια θετική κατεύθυνση. Όχι όμως το αντίστροφο.
Τα αποτελέσματα…
Ας δούμε λοιπόν τι πραγματικά έγινε στη συνάντηση Σι και Πούτιν στη Μόσχα την εβδομάδα που πέρασε και το εάν και ποια επωφελή και παραδοτέα αποτελέσματα υπήρξαν για τις δυο πλευρές.
Ο Σι και ο Πούτιν υπέγραψαν δύο συμφωνίες, συγκεκριμένα την “Κοινή Δήλωση για το Σχέδιο Οικονομικής Συνεργασίας ως το 2030” και την “Κοινή Δήλωση για την Εμβάθυνση των Σχέσεων Συνολικής Εταιρικής Σχέσης και Στρατηγικής Συνεργασίας που εισέρχονται σε μια νέα εποχή.”
Μια προσεκτική μελέτη των δυο κειμένων, καθιστά σαφές ότι αυτές οι δυο συμφωνίες, δεν περιέχουν σοβαρά παραδοτέα, αλλά μάλλον δεσμεύσεις για μεγαλύτερη πρόοδο σε συμφωνίες που έχουν ήδη ξεκινήσει ή άλλους υψηλούς στόχους κάπου στο απροσδιόριστο μέλλον.
Στην πραγματικότητα, αυτή η σύνοδος κορυφής ήταν πολύ φτωχή σε απτά αποτελέσματα, αλλά τεράστια σε συμβολισμούς αυτής της όπως αποκαλείται «χωρίς όριο» φιλίας. Ουσιαστικά, επρόκειτο για μια μικρή νίκη για τον Πούτιν, μια πολύ μεγαλύτερη νίκη για τον Σι.
Την ίδια στιγμή, τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής Κίνας και Ρωσίας, δεν αποτελούν, ούτε νίκη ούτε ήττα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Δύση ευρύτερα, και την Ουκρανία.
Ρωσία – Πούτιν…
Αυτό που στην πραγματικότητα κατάφερε, μέχρι στιγμής, να αποκομίσει ο Πούτιν από αυτή τη σύνοδο κορυφής, ήταν μια εντυπωσιακή φωτογράφιση. Είχε μπάντες που έπαιζαν στο αεροδρόμιο, στρατιώτες που στέκονταν σε έντονη προσοχή, γιγάντιες αντιπροσωπείες και στις δύο πλευρές, τεράστιες σημαίες, μακριά χαλιά και όλα με φόντο το μεγαλείο του Κρεμλίνου, που κάνει τα πάντα να φαίνονται μεγάλα, ιστορικά και σημαντικά. Και βέβαια, το να εμφανιστεί ο Σι, ο ουσιαστικός αντίπαλος της Αμερικής στο διεθνές σύστημα, στη Μόσχα λίγες ημέρες αφότου το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, εξέδωσε ένταλμα σύλληψης του, για την απαγωγή παιδιών από την Ουκρανία ήταν επίτευγμα για τον Πούτιν.
Επί της ουσίας, πέρα από την εντυπωσιακή φωτογράφιση και τους γενικούς επαίνους του Σι για την επιτυχία της διμερούς συνεργασίας τους, ο Πούτιν πήρε πολύ λίγα από τη συνάντηση. Αναγνώρισε ο Σι την εισβολή, την κατοχή και την προσάρτηση της Ουκρανίας από τη Ρωσία ως νόμιμη; Όχι. Υποσχέθηκε δημόσια ο Σι ένα νέο πακέτο στρατιωτικής βοήθειας στη Ρωσία; Όχι. Συμφώνησε ο Σι να αρχίσει να αυξάνει τις εξαγωγές εξαρτημάτων υψηλής τεχνολογίας σε ρωσικές εταιρείες και το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα που πλήττεται από τις κυρώσεις; Όχι. Υποσχέθηκε ο Σι οικονομική ή ανθρωπιστική βοήθεια στη Ρωσία σε πόλεμο; Όχι. Αντ’ αυτού, επαναβεβαίωσε τη δέσμευσή του να αγοράζει ρωσική ενέργεια σε τιμές πολύ χαμηλότερες από τις τιμές της παγκόσμιας αγοράς. Ωραίος “φίλος”.
Κίνα – Σι…
Ο Σι σίγουρα πήρε περισσότερα από αυτή τη σύνοδο κορυφής. Ο Κινέζος ηγέτης έβαλε τον Πούτιν να επαναβεβαιώσει την υποστήριξή του για όλα τα σχέδιά του, όπως η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), η Πρωτοβουλία Παγκόσμιας Ανάπτυξης, η Πρωτοβουλία Παγκόσμιας Ασφάλειας και η «οικοδόμηση μιας κοινότητας με κοινό μέλλον για την ανθρωπότητα». Εξασφάλισε, ότι ο Πούτιν θα πιέσει κατά της πολιτικοποίησης της ανίχνευσης του Covid-19 και κατάφερε ο Ρώσος Πρόεδρος, να επαναλάβει δημόσια ότι η Ταϊβάν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, προσφέροντας συναισθηματική υποστήριξη, σχετικά με την Κριμαία και τα τέσσερα ουκρανικά εδάφη που η Ρωσία, προσάρτησε τον Σεπτέμβριο.
Ο Κινέζος Πρόεδρος, έπεισε επίσης τον Πούτιν να συμφωνήσει να χρησιμοποιήσει το γουάν στο εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου με τους ασιατικές χώρες, και τους εταίρους σε Αφρική και Λατινική Αμερική, κάτι στο οποίο ο Πούτιν, αντιδρούσε. Στην Ουσία η προσπάθεια της Ρωσίας να μειώσει την εξάρτησή της από το δολάριο, είναι πιθανό, να βοηθήσει το Πεκίνο, να μετατρέψει το γουάν και όχι το ρούβλι, σε διεθνές αποθεματικό νόμισμα.
Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι ο Σι είχε την ευκαιρία να εκπέμψει μια εικόνα, μεσολαβητή για την ειρήνη σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το βασικό κοινό για το μήνυμα αυτό δεν ήταν οι Ουκρανοί, η Ευρώπη ή η Αμερική. Το κοινό στο οποίο απευθύνονταν, ήταν ηγέτες και κοινωνίες στην Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή. Σε αυτά τα μέρη του κόσμου, το Πεκίνο, επιδιώκει να επεκτείνει την κινεζική επιρροή εν μέρει μέσω πιο δυναμικής διπλωματίας, όπως είδαμε την περασμένη εβδομάδα όταν η Κίνα μεσολάβησε για την επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Το ταξίδι στη Μόσχα βοήθησε τον Κινέζο πρόεδρο, να ενισχύσει την εικόνα του στον Παγκόσμιο Νότο ως μεσολαβητή, ειρηνοποιού και ηγέτη με επιρροή, ικανού για διπλωματικά επιτεύγματα που ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν δεν μπορεί να πραγματοποιήσει.
Πολύ απλά ο Κινέζος πρόεδρος, εφάρμοσε τη λογική τα δικά μου, δικά μου και τα δικά σου, δικά μου. Αγκάλιασε τον φίλο του Πούτιν αλλά δεν υποστήριξε τον πόλεμό του στην Ουκρανία. Εξέφρασε ρητορικά την αλληλεγγύη του στον Πούτιν στον κοινό τους αγώνα κατά της «αμερικανικής ηγεμονίας», αλλά δεν έδωσε στον Πούτιν σχεδόν τίποτα συγκεκριμένο. Ίσως υπέγραψε μια μυστική συμφωνία με τον Πούτιν για να προμηθεύσει τη Ρωσία με νέα όπλα. Ο χρόνος θα δείξει. Αλλά φαίνεται ότι ο Σι αποφάσισε να μην το κάνει, επιλέγοντας, αυτή τη στιγμή, να μην έρθει σε μεγαλύτερη ρήξη με την Αμερική και την Ευρώπη.
Έλαβε επίσης, νέες δεσμεύσεις από τον Πούτιν να προμηθεύει την Κίνα με φυσικό αέριο και πετρέλαιο σε μειωμένες τιμές. Μόλις ολοκληρωθούν οι αγωγοί «Ισχύος της Σιβηρίας», η Ρωσία θα εξαρτάται ακόμη περισσότερο από τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου από την Κίνα και σαν αποτέλεσμα, οι λεγόμενες «ισότιμες» σχέσεις τους θα γίνουν ακόμη πιο άνισες.
Στρατηγική Σι…
Ο Σι θέλει, κυνικά, να δει τη Ρωσία να συνεχίζει να πολεμά στην Ουκρανία και σαν αποτέλεσμα η Αμερική, να εξαντλεί τα στρατιωτικά της αποθέματα. Συνολικά, ο Κινέζος πρόεδρος, αντάλλαξε ωραία λόγια με απτά επιτεύγματα και το έκανε χωρίς να αποξενώσει ριζικά την Ουκρανία, την Ευρώπη ή ακόμα και την Αμερική.
Παρόν και μέλλον…
Σε μια πρώτη ανάγνωση, η σύνοδος κορυφής Ρωσίας – Κίνας στη Μόσχα, δεν αποτελεί αρνητικό αποτέλεσμα για την Ουκρανία, την Ευρώπη και την Αμερική. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερο. Η απροθυμία του Σι να παράσχει στη Ρωσία σημαντική στρατιωτική βοήθεια, μέχρι στιγμής, είναι μια ανακούφιση για την Ουάσιγκτον. Η απροθυμία του Σι να υποστηρίξει τον πόλεμο του Πούτιν αποτελεί επίσης, ανακούφιση, για τη Δύση και την Ευρώπη.
Επίσης, παρά το γεγονός ότι το ειρηνευτικό σχέδιο του Πεκίνου για τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι γενικόλογο, υπάρχει ένα σημείο που είναι θετικό. Το σημείο που λέει, “Σεβασμός στην κυριαρχία όλων των χωρών. Το παγκοσμίως αναγνωρισμένο διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των σκοπών και των αρχών του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, πρέπει να τηρείται αυστηρά. Η κυριαρχία, η ανεξαρτησία και η εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών πρέπει να διαφυλαχθούν αποτελεσματικά”.
Βέβαια, είναι αμφίβολο το εάν ο Κινέζος πρόεδρος, θα καταφέρει να πείσει τον Πούτιν να δεσμευτεί σε αυτό το σημείο του σχεδίου του.
Σε κάθε περίπτωση, η σύνοδος κορυφής Πούτιν – Σι στη Μόσχα, ήταν μια ολοκληρωτική νίκη για την Κίνα. Αυτό, σε καμία περίπτωση δεν χρήζει πανηγυρισμών από την Ουάσιγκτον και την Ευρώπη. Χαρακτηρισμοί του τύπου, θετικό το αποτέλεσμα για την Αμερική και τη Δύση, είναι απλά ανόητοι. Όσο πιο γρήγορα κλείσει η αιμορραγία στην Ουκρανία, τόσο καλύτερα για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Όσο πιο πολύ κρατάει, τόσο καλύτερα για την Κίνα, με δεδομένο ότι η Αμερική και κυρίως η Ευρώπη θα συνεχίσουν να αιμορραγούν.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
