Ένα χρόνο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πόλεμος είναι σε ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια ιστορία. Η σύγκρουση αμφισβήτησε τις πιο βασικές παραδοχές της Ευρώπης σχετικά με την ασφάλειά της, επανάφερε το φάσμα της πυρηνικής αντιπαράθεσης σε ευρωπαϊκό έδαφος και διατάραξε την παγκόσμια οικονομία, αφήνοντας στο πέρασμά της πολλαπλές κρίσεις.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Το πλαίσιο…
Αν και η επιθετικότητα της Ρωσίας είναι ένα γεγονός παγκόσμιας σημασίας, το πώς αντιμετωπίζεται και βιώνετε είναι διαφορετικό, ανάλογα με την περιοχή του πλανήτη. Σε αρκετά μέρη του πλανήτη, ένας χρόνος πολέμου στην Ουκρανία έχει κάνει λιγότερα για να επαναπροσδιορίσει την παγκόσμια τάξη από το να την ρίξει σε μια περιδίνηση, εγείροντας ταυτόχρονα νέα ερωτήματα σχετικά με το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι επείγουσες προκλήσεις διεθνώς.
Σε αντίθεση με την κοινή γνώμη στη Δύση, οι άνθρωποι σε πολλές μη δυτικές χώρες φαίνεται να πιστεύουν ότι η μεταψυχροπολεμική εποχή έχει τελειώσει. Δεν αναμένουν ότι η επόμενη διεθνής τάξη θα χαρακτηρίζεται από πόλωση μεταξύ δύο συνασπισμών υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Αντίθετα, θεωρούν πιο πιθανό έναν κατακερματισμό σε έναν πολυπολικό κόσμο.
Δύση – Ουκρανία η στρατηγική…
Οι ΗΠΑ προειδοποιούσαν για μια επικείμενη εισβολή εβδομάδες πριν να δώσει ο Πούτιν το πράσινο φως και είχαν ήδη στα σκαριά σχέδιο που αφορούσε το πάγωμα περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που βρίσκονται στο εξωτερικό. Η Ουάσιγκτον πίστευε, ότι αυτό θα προκαλούσε αρκετό σοκ και δέος, έτσι ώστε να σταματήσει η παράνομη εισβολή του Πούτιν ή τουλάχιστον, να παρεμποδίσει σοβαρά την ικανότητά του να διεξάγει τον πόλεμο.
Ένα χρόνο μετά, είναι σαφές ότι η οικονομική τιμωρία που επιβλήθηκε στη Ρωσία από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους δεν λειτούργησε στο μέγεθος που ανέμεναν. Οι κυρώσεις έχουν προκαλέσει ζημιά, αλλά δεν έχουν ωθήσει τον Πούτιν να σταματήσει τον πόλεμο, εγείροντας ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με ένα εργαλείο που γίνεται όλο και πιο κεντρικό στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Εάν κάνει κανείς ένα ιστορικό παραλληλισμό, ο πόλεμος της Ουκρανίας μοιάζει όλο και πιο πολύ, με τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο του 1936 έως το 1939, μια αιματηρή σύγκρουση που κόστισε 500.000 ζωές. Αυτή η τριετής σύγκρουση, εξελίχθηκε σε ένα άγριο πόλεμο δι’ αντιπροσώπων και πρελούδιο για τις αντιμαχόμενες παρατάξεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το πεδίο μάχης της Ουκρανίας αναδεικνύεται όλο και πιο πολύ σε ένα παρόμοιο σφαγείο. Νέα θανατηφόρα όπλα και τακτικές εισάγονται πλέον σε καθημερινή βάση. Ο πρώτος στόχος της Ουκρανίας, που αποτελεί θύμα μια παράνομης ρωσικής εισβολής, ήταν απλή επιβίωση.
Σήμερα έχει εξοπλιστεί από τη Δύση, και επιδιώκει να απωθήσει τους Ρώσους στα ουκρανικά σύνορα του 2014. Σύμφωνα με τις δηλώσεις Ζελένσκι, το επόμενο στάδιο του πολέμου, είναι η εκδίωξη κάθε Ρώσου από την Ουκρανία του 2013. Υπόσχεται να απορροφήσει εκ νέου τόσο την Κριμαία όσο και το Ντονμπάς. Αυτός είναι ένας φιλόδοξος στόχος που μπορεί να απαιτήσει προληπτικές επιθέσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας και στη Μαύρη Θάλασσα.
Για την επιτυχία ενός τέτοιου στόχου, ο Ζελένσκι χρειάζεται μια λευκή επιταγή υποστήριξης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες την ίδια στιγμή, αντιμετωπίζουν πρόβλημα στο να ελέγξουν τα νότια σύνορά τους, είναι βαθιά διχασμένες πολιτικά στο εσωτερικό και το χρέος τους ανέρχεται στο αστρονομικό ποσό των 33 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η Ουάσιγκτον πλέον δεν στηρίζει απλά την Ουκρανία και τον Ζελένσκι οικονομικά και με στρατιωτική βοήθεια, κάτι που είναι απόλυτα σωστό, έχει διαμορφώσει μια παρακινδυνευμένη αντιρωσική ατζέντα που δεν είναι, μακροπρόθεσμα, απαραίτητα συνώνυμη προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ρωσία…
Όσον αφορά τη Ρωσία, ο Πούτιν γνωρίζει ότι η επίθεσή του ήταν ένα δαπανηρό στρατηγικό λάθος. Βασίστηκε στην υπόθεση ότι ένας κατευναστικός, άβουλος Μπάιντεν και ένας αμερικανικός στρατός ταπεινωμένος στο Αφγανιστάν θα παρέμεναν παθητικοί.
Ωστόσο, ο Πούτιν εξακολουθεί να πιστεύει ότι η γκάφα του δεν θα ήταν μοιραία αν μπορέσει, ακόμα, να καταστρέψει μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ουκρανίας, να θεσμοθετήσει όσα κέρδισε το 2014, να διασπάσει το ΝΑΤΟ, να προπαγανδίσει τον πόλεμο ως υπαρξιακή αιτία διάσωσης της Μητέρας Ρωσίας από μια διεφθαρμένη Δύση και να αναδιαμορφώσει μια νέα συμμαχία με την Κίνα, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα, και ίσως την Τουρκία και την Ινδία.
ΗΠΑ…
Όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση Μπάιντεν βλέπει το συμφέρον της Αμερικής ως σε μεγάλο βαθμό καθορισμένο από έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων για να ξεφτιλίσει τη Ρωσία. Όπως άλλωστε έχει δηλώσει ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας, Λόιντ Όστιν, η Αμερική θα ρίξει απεριόριστα όπλα στην Ουκρανία για να αποδυναμώσει τη Ρωσία που θα πρέπει να παραμείνει εντός των σημερινών συνόρων της.
Η Ουάσιγκτον απορρίπτει επιδεικτικά όλες τις υπαρξιακές απειλές του Πούτιν ως κενές περιεχομένου, βασιζόμενη στη διαβεβαίωση του Πενταγώνου ότι οι τραυματισμένες, στριμωγμένες και βρυχώμενες τίγρεις παραμένουν προβλέψιμα υπάκουες.
Όσο αφορά τον Αμερικανό Πρόεδρο, ο Τζό Μπάιντεν βλέπει πλέον τη διάσωση της Ουκρανίας και την τιμωρία της Ρωσίας ως τη μοναδική λύτρωση, για μια κατά τα άλλα αποτυχημένη προεδρία.
ΝΑΤΟ – Ευρώπη…
Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ ενεργούν ασυνήθιστα προκλητικά, δεδομένου ότι ο πόλεμος βρίσκεται στα σύνορά τους. Δικαίως φοβούνται ότι ένας νικηφόρος Πούτιν θα ήταν εκδικητικός και δεν θα χορτάσει.
Ωστόσο, η αποστολή όπλων στην Ουκρανία, καθώς και η αμηχανία τους για τις προηγούμενες αυτοκτονικές ενεργειακές πολιτικές τους και τον αφοπλισμό σε αργή κίνηση, υπενθυμίζουν, για να παραφράσω τη διάσημη ρήση, ότι οι Ευρωπαίοι στο ΝΑΤΟ πριν από τον πόλεμο δεν μπορούσαν, να κρατήσουν τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς ή τους Γερμανούς κάτω.
Κίνα…
Η Κίνα την ίδια στιγμή, πιστεύει ότι μπορεί να είναι ο πραγματικός νικητής του πολέμου. Οι αντίπαλοι και οι εχθροί της αποδυναμώνονται όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος. Η Δύση εξαντλεί τα οπλοστάσιά της. Είναι τεράστιο το κόστος. Η αντίπαλη Ρωσία αιμορραγεί, πουλάει φθηνό πετρέλαιο στο Πεκίνο και εκλιπαρεί για όπλα.
Ούτε η Ευρώπη ούτε η Αμερική, όπως πιστεύει το Πεκίνο, θα θελήσουν να επαναλάβουν έναν ακόμη πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, πχ. στην Ταϊβάν, εναντίον μιας πυρηνικής δύναμης με πολύ μεγαλύτερη επιρροή στη Δύση και πολύ μεγαλύτερη δύναμη στο πεδίο της μάχης.
Ιράν…
Ταυτόχρονα το Ιράν πουλά μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Ρωσία. Η Τεχεράνη αναμένει από έναν απελπισμένο Πούτιν να της πουλήσει όλο το εμπλουτισμένο ουράνιο που χρειάζεται, να αποτρέψει ένα προληπτικό χτύπημα στην Τεχεράνη και να τερματίσει την πολιτική της Μόσχας στη Συρία, με το Ισραήλ.
Ινδία και Τουρκία…
Η Ινδία, όπως και η Τουρκία, απολαμβάνουν το νέο φθηνό ρωσικό πετρέλαιο. Αισθάνονται ότι η εγγύς Ρωσία και η Κίνα είναι κάτι προτιμότερο από τις μακρινές και προκλητικές, αλλά και πιο εσωτερικά διαιρεμένες και αποδυναμωμένες, Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Τουρκία προμηθεύεται φθηνό πετρέλαιο και όπλα από τη Ρωσία. Αισθάνεται ότι τόσο η πλούσια και ανελεύθερη Κίνα όσο και η Ρωσία φοβούνται την εξαγωγή ισλαμισμού από την Τουρκία και αποτελούν καλύτερους συμμάχους, από την πιεστική, αλλά παρακμάζουσα Δύση. Παρόλα αυτά, η Ουάσιγκτον συνεχίζει, ανόητα, να ζει το μύθος της πιστεύοντας, ότι μπορεί να κρατήσει την Τουρκία στο μαντρί της Δύσης.
Βόρεια Κορέα…
Η Βόρεια Κορέα βλέπει μόνο θετικά τον δυτικό αντιπερισπασμό στην Ουκρανία. Υπολογίζει ότι η πυρηνική απειλή της, θεωρείται πολύτιμος εκνευρισμός τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Κίνα.
Όσο περισσότερο συνεχίζεται αυτός ο πόλεμος προεπισκόπησης, τόσο πιο σίγουρο γίνεται ένα εφιαλτικό σενάριο ενός άναρχου, με πολλαπλές ανεξέλεγκτες και εξαιρετικά επικίνδυνες κρίσεις, διεθνούς συστήματος.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
