Η αρχαία πόλη της Τενέας, της οποίας το στίγμα είχε εντοπιστεί πρόσφατα, αποκαλύφθηκε το περασμένο καλοκαίρι κατά τη συστηματική αρχαιολογική έρευνα στο Χιλιομόδι Κορινθίας. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της Αρχαίας Τενέας εντοπίστηκε για πρώτη φορά η περιοχή εγκατάστασης της πόλης των κλασικών χρόνων της αρχαίας Τενέας. Η έρευνα πραγματοποιείται υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Δρα Έλενας Κόρκα, με φορέα υλοποίησης τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του υπουργείο Πολιτισμού.
Η Τενέα είναι μια πόλη που συνδέεται ιδιαίτερα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, όπως λέει η Ελενα Κόρκα στο Thepresident.gr. Εν πρώτοις με τον Θηβαϊκό κύκλο, καθώς εκεί ανατρέφεται ο Οιδίποδας από τον βασιλιά Πόλυβο που τον παρέλαβε βρέφος από τον βοσκό ο οποίος τον είχε βρει εγκαταλελειμμένο. «Και πράγματι, υπάρχει πρωτοελλαδική εγκατάσταση» λέει η ανασκαφέας. Οικισμός εξαιρετικά ακμάζων, με εμπορικές σχέσεις. Είδαμε στον μοναδικό αποθέτη, εκείνον τον ελικοειδή με 8 μέτρα μήκος, πολλά ευρήματα, και τεράστιες ποσότητες οψιανού από τη Μήλο, που δείχνουν εμπορικό δίκτυο.
Βλέπουμε ότι ήδη από τα πολύ παλιά χρόνια η περιοχή παρουσιάζει ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τον επόμενο μύθο, κατά τη Μυκηναϊκή εποχή, ο Αγαμέμνων έφερε τους κατοίκους από την Τένεδο, ύστερα από τον Τρωικό πόλεμο. Επειδή για ευνόητους λόγους δεν ήταν δυνατόν να ονομαστούν Τρώες, ονομάστηκαν Τενεάτες. Οι ντόπιοι τους καλοδέχτηκαν και φαίνεται πως οι νεόφερτοι αφομοιώθηκαν χωρίς προβλήματα.»
Τα σύγχρονα ευρήματα από τη Μυκηναϊκή εποχή, υπογραμμίζει η κα Κόρκα, δείχνουν πως πράγματι η Τενέα ήταν ο «φύλακας» των Μυκηνών: δρόμοι, γεφυράκια, υποδομές, αποτελούν απόδειξη. Μετά την κατάρρευση του Μυκηναϊκού κόσμου, η Τενέα ήταν κάτω από την ομπρέλα των Κορινθίων, οι οποίοι ήθελαν να στέλνουν κυρίως Τενεάτες στις αποικίες.
«Γνωρίζουμε ότι πήγαν στις Συρακούσες, πιθανώς και σε άλλες αρχαίες ελληνικές αποικίες και ωφελήθηκαν πολύ από το εμπόριο» σημειώνει η Ελενα Κόρκα. «κρατούν, ωστόσο, τη σχέση τους με την Τένεδο. Εχουμε επιγραφή του 4ου αιώνα π.Χ. σε βάση αγάλματος, το οποίο αναφέρεται ως αφιέρωμα σε αυτήν. Το επίπεδο εξακολουθεί να είναι υψηλό, έχουμε μάλιστα βρει Κούρους στην περιοχή. Κατά την ελληνιστική εποχή προτιμά να έχει σχέσεις με το Αργος. Γενικώς, είχαν από πριν την τάση να αποσχιστούν από την Κόρινθο, να είναι ανεξάρτητοι.
Χάρη στη μνήμη της διασύνδεσης με την Τένεδο, όταν θα έρθουν οι Ρωμαίοι, η Τενέα δεν θα καταστραφεί. Ετσι, έχουμε αυθεντικά στοιχεία από τους αρχαϊκούς μέχρι τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους, ενώ στην Κόρινθο δεν υπάρχουν, καθώς έχουν καταστραφεί.» (σ.σ. Η Ρώμη αναγνωρίζει ανάμεσα στους προγόνους της τον Αινεία από την Τροία).
Η Τενέα κατά τη ρωμαϊκή εποχή εξακολουθεί να ζει με πολύ υψηλό επίπεδο και περνά περίοδο μεγάλης ακμής, κατά την οποία κάνει μνημειακά έργα όπως αψίδες, πύλες κλπ. Απεικονίζονται σε νομίσματα που κόβει, τα οποία στην άλλη όψη φέρουν προτομές Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
«Κατά τις προηγούμενες ανασκαφές είχαμε εντοπίσει τους άξονες των νεκροταφείων» σημειώνει η κα Κόρκα. «Ημουν βέβαιη πως η πόλη είναι κάπου εκεί, καθώς το 1984 είχα βρει την περίφημη σαρκοφάγο με λιοντάρια, των αρχαϊκών χρόνων. Ξεκίνησα πολύ αργότερα τη συστηματική ανασκαφή, όταν το επέτρεψαν οι ανάγκες της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Ο εντοπισμός μιας δεξαμενής 200 τετραγωνικών, που έγινε την τελευταία ανασκαφική περίοδο, υποδεικνύει πως η πόλη την οποία ύδρευε ήταν πολύ μεγάλη. Εντοπίσαμε επίσης το εσωτερικό τείχος που διαχωρίζει το κέντρο της πόλης, το οποίο υπήρχε από την αρχαϊκή εποχή- είχε δεχτεί επισκευές. Πίσω από αυτό, βρήκαμε δεύτερο ταφικό μνημείο της ρωμαϊκής εποχής.»
Ως πολύ σημαντική ανακάλυψη χαρακτηρίζει την ανακάλυψη κτηρίου που μέχρι στιγμής (γιατί ακόμα ανασκάπτεται) έχει εμβαδόν 150 μέτρων. Είναι κτήριο της κλασικής εποχής με αρχαϊκά ειδώλια, και φαίνεται να σχετίζεται με την Αφροδίτη.
Βρήκαν λοιπόν τον παλιό πυρήνα της αρχαίας πόλης. Βρίσκουν επίσης σπόλια αρχαιότερων κτισμάτων σε μεταγενέστερα κτήρια, «όλα εξαιρετικής ποιότητας και πολύ καλά επιμελημένα».
Το μέγεθος και η δυναμική της ρωμαϊκής πόλης συνεχίζει να εντυπωσιάζει και με τα φετινά ανασκαφικά αποτελέσματα. Στον τομέα των ρωμαϊκών καταστημάτων της πόλης αποκαλύφθηκαν περί τα 2100 νομίσματα και σταθμία σε ένα δωμάτιο του κτιρίου, που ταυτίζεται με την έδρα τοπικού αξιωματούχου.
Μεταξύ αυτών των νομισμάτων ξεχωρίζουν: φόλλις της Κυζίκου του 543 μ.Χ., νούμια των Θεοδοσίου, Μαρκιανού, Λέοντα Α’, Ζήνωνα, Αναστάσιου, Ιουστίνου Α΄ και Ιουστινιανού Α΄ καθώς επίσης και χάλκινο νόμισμα κοπής Αίγινας του 4ου αι. π.Χ. . Πέραν των νομισμάτων εντοπίστηκαν ένα μολύβδινο και δύο χάλκινα σταθμία, καθώς και μία χάλκινη βελόνα.
Σε άλλο κτήριο βρέθηκε θησαυρός δεκαοχτώ ασημοχάλκινων νομισμάτων του 3ου αι. μ.Χ., κοπής Βαλεριανού, Γαλιηνού και Σαλονίνας. Επιπλέον, βρέθηκαν άλλα δεκατρία νομίσματα του 4ου και 5ου αι. μ.Χ. σιδερένια αξίνα, σιδερένιο κλειδί, σιδερένια αιχμή βέλους, σιδερένια γραφίδα και χρηστική κεραμική ρωμαϊκών χρόνων.
Η Τενέα καταστράφηκε από τους Ερουλους και, κυρίως, από τους Αβαροσλάβους.
Το ερευνητικό πρόγραμμα της αρχαίας Τενέας κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο δραστηριοποιήθηκε, πέραν της αρχαιολογικής έρευνας, συνδιοργανώνοντας με το Εργαστήριο Φυσικής Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, την Tetragon A.E., το Δήμο Κορινθίων και το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα την περιοδική έκθεση BioMuse «Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων», που φιλοξενήθηκε στο Καλογεροπούλειο Ίδρυμα Κορίνθου από τις 17 Σεπτεμβρίου έως τις 17 Οκτωβρίου. Η έκθεση υλοποιήθηκε σε συνέχεια του ερευνητικού προγράμματος BioΜuse, μια σύμπραξη φορέων της Ελλάδας και της Γερμανίας και παρουσιάζει με σύγχρονα φυσικά και ψηφιακά μέσα τις βιογραφίες δέκα ανθρώπων που έζησαν στην Ελλάδα τα τελευταία 11.000 χρόνια- μεταξύ αυτών και ενός Τενεάτη αρχαϊκών χρόνων
Πρόκειται για ένα μοναδικό και εντυπωσιακό πρόγραμμα σύμφωνα με την αρχαιολόγο. «Γνωρίζουμε για όλους τους ανθρώπους των οποίων τα κατάλοιπα εξετάσαμε τι μάτια είχαν, τι μαλλιά, τι μύτη, πόσους μήνες θήλασαν, αν επιδίδονταν σε ναρκοληψία κ.α.»
Η έκθεση έχει μεγάλη ζήτηση στο εξωτερικό. Σε συνεργασία με τους ανασκαφείς γίνονται ειδικά προγράμματα σε σχολεία.
Το ερευνητικό πρόγραμμα, υπό τη Διεύθυνση της Δρ. Ε. Κόρκα υποστηρίζεται από διεπιστημονική ομάδα, αρχαιολόγων με υπεύθυνη την κ. Π. Ευαγγέλογλου, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Κορινθίας, νομισματολόγων με υπεύθυνο το δρ. Κ. Λαγό, ανθρωπολόγων με υπεύθυνη την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Δ.Π.Θ. κ. Χρ. Παπαγεωργοπούλου, τοπογράφων με υπεύθυνο τον καθηγητή αγρονόμων και τοπογράφων μηχανικών του Ε.Μ.Π. κ. Α. Γεωργόπουλο. Στο πλαίσιο των παραπάνω συνεργασιών εφαρμόστηκαν σύγχρονες μέθοδοι φωτογραμμετρικής αποτύπωσης, τρισδιάστατης απεικόνισης χώρων, αντικειμένων και ανθρωπολογικού υλικού. Συμμετείχαν φοιτητές, με υπεύθυνους τομεάρχες τους αρχαιολόγους και μεταπτυχιακούς φοιτητές, κ.κ. Π. Βλάχου, Μ. Ιωάννου, Π. Παναϊλίδη, Ι. Χρηστίδη, Π. Κωστοπούλου, Έ. Καπουράλου, τον αρχιτέκτονα Δρ. Δ. Μπάρτζη, τους τοπογράφους Α. Αναστασίου, και Α. Κοντουδάκη και τη συντηρήτρια Θ. Παπαγεωργίου. Η δρ. Μ. Χάψα, εκπαιδευτικός, φιλόλογος στο 4ο ΓΕΛ Κορίνθου και συγγραφέας επιμελήθηκε τα μουσειοπαιδαγωγικά εκπαιδευτικά προγράμματα και πραγματοποίησε τα Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής, ενώ ξεναγήσεις και εκπαιδευτικές δράσεις υλοποίησαν οι αρχαιολόγοι και μεταπτυχιακές φοιτήτριες μουσειολογίας A. Κυριαζή, Π. Λαμπίρη, Ε. Λίγγρη και η Α. Κράτση.
Η ερευνητική ομάδα ευχαριστεί: την Περιφέρεια Πελοποννήσου, τον Δήμο Κορινθίων, την εταιρεία MYTILINEOS και τη ΦΥΡΚΟ της κ. Αννας Κοντονή, το Αριστοτέλειο Κορινθιακό Εκπαιδευτήριο και το κέντρο προσχολικής αγωγής Happyland για τη συμβολή του στις εκπαιδευτικές δράσεις. Επίσης, το σωματείο «Φίλοι Αρχαίας Τενέας» και τους κατοίκους του Χιλιομοδίου, τους κ.κ. Παναγιώτη Τάκη, Μαρία Παζαρλή, Ανδρέα Σκούρτη, Παναγιώτη Σκούρτη, Νίκο Σκούρτη, Κλαίρη Μεζίνη, Κλεώνη Μεζίνη, Σοφία Μεζίνη, Παναγιώτη Δελή, που παραχώρησαν τα αγροτεμάχιά τους για τη διεξαγωγή της έρευνας, καθώς και τους κ.κ. Μανούσο και Μαρία Μανουσάκη και κ.κ. Θωμά Αθανασάκο και Παναγιώτα Βουρβοπούλου για τη φιλοξενία συνεργατών-ερευνητών. Τέλος, τη ΔΙΠΚΑ και ΕΦΑ Κορινθίας, καθώς και την Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεοτέρων Μνημείων, την ΕΦΑ Πόλης Αθηνών και το Νομισματικό Μουσείο για την υποστήριξή τους.
