Όλα τα μεγάλα κεφάλια των κεντρικών τραπεζών του πλανήτη βρίσκονται από χθες στο ορεινό θέρετρο, του Jackson Hole του Ουαϊόμινγκ, για το ετήσιο Συμπόσιο της Federal Reserve. Το θέμα του Συμποσίου, έχει τίτλο, «Επαναξιολόγηση των περιορισμών στην οικονομία και την πολιτική».
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Χωρίς αμφιβολία, οι αγορές, οι επενδυτές, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις, σε παγκόσμια κλίμακα, έχουν καρφωμένη την προσοχή τους σε κάθε σχόλιο και κάθε άποψη που θα ακουστεί σε αυτή τη σημαντική συνάντηση για τη διεθνή οικονομία, αλλά πάνω από όλα στην ομιλία του επικεφαλής της FED, Τζερόμ Πάουελ, σήμερα το απόγευμα.
Το διακύβευμα του Συμποσίου, είναι ένας ειλικρινής προβληματισμός σχετικά με τις αιτίες του αχαλίνωτου πληθωρισμού από το οποίο το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη δοκιμάζεται.
Η εικόνα αναφορικά με τις οικονομικές προβλέψεις, της FED, αλλά και γενικά των Κεντρικών Τραπεζών διεθνώς, είναι κουρελιασμένο, όπως και η εμπιστοσύνη ότι οι νομισματικοί γκουρού του πλανήτη, γνωρίζουν τι κάνουν. Το τι θα γίνει και το τι θα ακουστεί στο Jackson Hole, έχει τη δυναμική να προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στις αγορές.
Το γεγονός ότι η έννοια της μελλοντικής καθοδήγησης για την πολιτική επιτοκίων, έχει μπει στην άκρη, υπέρ της εξάρτησης δεδομένων από συνάντηση σε συνεδρίαση των κεντρικών τραπεζών, είναι μια εξέλιξη η οποία δεν λειτουργεί θετικά.
Κάτι πρέπει να καλύψει αυτό το κενό, οπότε η κεντρική ομιλία του προέδρου της FED, Τζερόμ Πάουελ, σήμερα το απόγευμα πρέπει να ξεκαθαρίσει πόσο ρίσκο είναι διατεθειμένη να αναλάβει η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ με την οικονομία, για να τιθασεύσει το θηρίο του πληθωρισμού.
Σοβαροί αναλυτές τονίζουν, ότι είναι αφελές να λέγεται ότι μπορεί να υπάρξει ένας συμβιβασμός μεταξύ της ανάπτυξης και της αύξησης των τιμών καταναλωτή. Οποιαδήποτε απάντηση στην τρέχουσα κατάσταση που δεν προσπαθεί τουλάχιστον να τετραγωνίσει αυτόν τον κύκλο δεν θα κρατήσει.
Στο φόρουμ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Σίντρα της Πορτογαλίας τον Ιούνιο, ο Πάουελ παραδέχτηκε ότι «τώρα καταλαβαίνουμε καλύτερα πόσο λίγα καταλαβαίνουμε για τον πληθωρισμό».
Καλή δήλωση για αρχή παραδοχής της αποτυχίας της FED, και γενικά των Κεντρικών Τραπεζών, αλλά δεν φτάνει. Χρειάζεται περισσότερη ειλικρίνεια, για το πώς υποτιμήθηκε τόσο πολύ το θηρίο του πληθωρισμού και πόσο μακριά είναι διατεθειμένοι να φτάσουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θυσιάζοντας την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας, για να το δαμάσουν.
Η αντίδραση των Κεντρικών Τραπεζών, στην πανδημία, διεθνώς, απέτρεψε μια μεγάλη ύφεση, αλλά η τόνωση, όπως αποδεικνύεται, παρέμεινε σε ισχύ για πάρα πολύ καιρό. Οι εξαιρετικά χαλαρές χρηματοπιστωτικές συνθήκες, οι βρυχώμενες χρηματιστηριακές αγορές και οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων θα έπρεπε να είχαν κτυπήσει καμπανάκια. Εάν μιλήσουμε με όρους στρατιωτικής επιχείρησης, η ολίσθηση της αποστολής σε συνδυασμό με την έλλειψη σχεδιασμού απόσυρσης μετά την εισβολή, μας έφεραν στην τραγική κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα.
Ο Πάουελ ήταν ανένδοτος στη Σίντρα ότι η αποτυχία ελέγχου των πληθωριστικών προσδοκιών αποτελούσε μεγαλύτερη απειλή από την ύφεση. Με άλλα λόγια, η μείωση των επιτοκίων θα συνεχιστεί έως ότου βελτιωθεί το ηθικό των τιμών καταναλωτή. Τι σημαίνει όμως αυτό για τη μελλοντική πολιτική; Πού είναι το όριο του πόνου που είναι διατεθειμένη να επιβάλλει η FED, έτσι ώστε να πνίξει την οικονομική ανάπτυξη και να προκαλέσει ανεργία;
Αυτή είναι η τρίτη φορά που η Fed προσπαθεί να μειώσει τον ισολογισμό της, με γρήγορες ανατροπές μετά το «taper tantrum» του 2013 και μια άλλη στροφή το 2018 τις πρώτες ημέρες της θητείας του Πάουελ. Είναι κατανοητό ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές διατηρούν μια κρυφή αίσθηση, με βάση κάθε αντίδραση νομισματικής αρχής μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση, ότι οι κεντρικές τράπεζες θα επιστρέψουν στην άντληση κινήτρων εάν το χρηματιστήριο καταρρεύσει ή η οικονομία σκοντάψει.
Σύμφωνα με έγκυρες αναλύσεις, στη διεθνή οικονομία υπάρχει το σημαντικό πρόβλημα, του ισχυρού δολαρίου, που τροφοδοτείται από τις αυξήσεις των επιτοκίων των ΗΠΑ, και καθώς η παγκόσμια οικονομία αγωνίζεται, η αυξανόμενη πράσινη ανάκαμψη θα αποτελέσει τροχοπέδη και για την ανάπτυξη των ΗΠΑ. Η μείωση του ποσού των δολαρίων σε κυκλοφορία, την οποία πρόκειται να επιχειρήσει η FED, μειώνοντας τον ισολογισμό της κατά 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως, είναι πιθανόν να συνοδευτεί από ακούσιες συνέπειες.
Η FED σταμάτησε να προσθέτει τόνωση μόνο τον Μάρτιο, όταν άρχισε επίσης να αυξάνει τα επίσημα επιτόκια από σχεδόν μηδέν. Μόλις αρχίσαμε να σφίγγουμε με μόνο το 2% της ποσοτικής χαλάρωσης των αγορών να έχει ολοκληρωθεί. Οι κίνδυνοι περαιτέρω λαθών πολιτικής, παρακάμπτοντας επιδεικτικά το παρελθόν, είναι υψηλοί.
Οι έμποροι και οι επενδυτές ποντάρουν σε έναν άξονα πιο ήπιας πολιτικής. Η ρητορική από τους αξιωματούχους της FED, ακόμη και τα υποτιθέμενα περιστέρια, ήταν εντυπωσιακά γερακίσια, αλλά δεν έχει ακόμη επαναφέρει τις προσδοκίες της αγοράς. Η αμερικανική οικονομία εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχυρή κατάσταση, εκτός από ορισμένα ανησυχητικά σημάδια από την αγορά κατοικιών, αλλά μια ματιά στην Ευρώπη, θα πρέπει να προκαλέσει μια ανησυχία.
Η ΕΚΤ βρίσκεται σε χειρότερο δίλημμα, αντιμέτωπη με πολύ χαμηλότερη ανάπτυξη και πληθωριστική άνοδο λόγω της ενεργειακής της εξάρτησης από τη Ρωσία. Το διοικητικό της συμβούλιο δεν βρίσκεται σε ευχάριστη θέση, με τον πρόεδρο της Bundesbank, Γιόαχιμ Νάγκελ, να τονίζει ότι ο γερμανικός πληθωρισμός αναμένεται να ξεπεράσει το 10% και να επιθυμεί σαφώς την ταχύτερη απόσυρση των κινήτρων. Η ΕΚΤ σταμάτησε να προσθέτει κίνητρα μόλις τον Ιούλιο, τερματίζοντας μια οκταετή εποχή αρνητικών επιτοκίων. Ωστόσο, το ευρώ έχει πέσει κάτω από την ισοτιμία με το δολάριο, στο ασθενέστερο επίπεδό του εδώ και 20 χρόνια. Οι προειδοποιήσεις για ύφεση πληθαίνουν όλο και πιο πολύ, με τον σύνθετο δείκτη υπευθύνων προμηθειών της ευρωζώνης, να υποχωρεί κάτω από το επίπεδο του 50 που χωρίζει την ανάπτυξη από τη συρρίκνωση.
Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, δεν βρίσκεται στο Jackson Hole, οπότε τα βλέμματα είναι στραμμένα στη συμμετοχή της συναδέλφου της στο εκτελεστικό συμβούλιο, Isabel Schnabel, σε πάνελ που θα συμμετέχει το Σάββατο. Σε συνέντευξη της στο Reuters, την περασμένη εβδομάδα, τόνισε τον κίνδυνο αποκλιμάκωσης των πληθωριστικών προσδοκιών, ακόμη και αν η ευρωζώνη εισέλθει σε ύφεση. Αναφέρθηκε επίσης στο ενδεχόμενο η ΕΚΤ να συζητήσει σύντομα μια επαναληπτική μείωση των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης ύψους 5 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό έρχεται καθώς οι αποδόσεις των ιταλικών 10ετών είναι και πάλι γύρω στο 3,7%, κοντά στην επικίνδυνη ζώνη όπου το βάρος του χρέους της γίνεται λιγότερο βιώσιμο.
Η Τράπεζα της Αγγλίας βρίσκεται σε παρόμοια δύσκολη θέση με την ΕΚΤ, με τον πληθωρισμό να βρίσκεται ήδη σε διψήφια ποσοστά και την πρόσθετη επιπλοκή της δημοσιονομικής πολιτικής να έχει γίνει αυστηρότερη νωρίτερα φέτος, αλλά πιθανότατα να είναι πολύ πιο χαλαρή τους επόμενους μήνες. Ο κυβερνήτης, Άντριου Μπέιλι θα παρευρεθεί στο Jackson Hole αλλά δεν έχει προγραμματιστεί να μιλήσει.
Παρακολουθώντας κανείς έγκυρες αναλύσεις διαπιστώνει, ότι η ανάκτηση κινήτρων είναι δύσκολη καθώς το χρήμα ρέει όπως το νερό, μέσω του παγκόσμιου συστήματος. Τα προγράμματα αγοράς ομολόγων στις μεγάλες οικονομίες είχαν αλυσιδωτή διεγερτική επίδραση αλλού, οπότε μια αντίθετη πολιτική μπορεί να είναι επικίνδυνη, καθώς η ποσοτική σύσφιξη βρίσκεται σε εξέλιξη σε πολλές χώρες.
Τώρα που η FED, μαζί με του κεντρικούς τραπεζίτες του πλανήτη, πήρε τα βουνά, ας ελπίσουμε ότι η ενότητα που επιδείχθηκε μεταξύ των κεντρικών τραπεζών κατά τη διάρκεια της πανδημίας θα επαναληφθεί. Πριν όμως από αυτή την αναγκαιότητα, ο βουνίσιος αέρας του Ουαϊόμινγκ, θα πρέπει να προκαλέσει μια σαφή επικοινωνία για το τι πήγε στραβά, καθώς και τι πρέπει να γίνει για να διορθωθεί.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Αναλυτής Διεθνών Σχέσεων, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, Μέλος του The International Institute for Strategic Studies, και επί σειρά ετών Ανταποκριτής στην Washington DC, διαπιστευμένος στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο
