Καθώς όλοι παρακολουθούν το κακόγουστο πλέον σήριαλ με τα τεκταινόμενα γύρω από το Brexit στη Μεγάλη Βρετανία, κανείς δεν ασχολείται με τις επιπτώσεις που έχει και θα έχει η έξοδος, τελικά, του Λονδίνου, στις οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικά εδώ στην Ελλάδα, η πλειοψηφία ασχολείται με το να λοιδορεί τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον, επιθυμώντας να δει μια ακύρωση του Brexit, λες και μια τέτοια εξέλιξη θα είναι επικερδής για την ΕΕ και την Ελλάδα. Είναι αναγκαίο να δούμε πίσω από τη σκόνη του χάους των ημερών και μέσα από τα γεγονότα και τις επιπτώσεις τους να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα όσο αφορά το πως θα καταλήξει αυτό το κρίσιμο θέμα.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Είναι βέβαιο ότι για κάποια χρόνια η οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας, θα δεχθεί για ορισμένα χρόνια κάποιο πλήγμα από την περιπέτεια του Brexit. Ήδη τα πρώτα σημάδια είναι εμφανή με βάση τα οικονομικά στοιχεία του προηγούμενου τριμήνου. Την ίδια στιγμή όμως το ίδιο σοβαρό θα είναι το πλήγμα για τις οικονομίες της ΕΕ και ειδικά αυτή της Γερμανίας, που αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της ΕΕ. Σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις από τη ζημιά αυτή και στη διαπραγματευτική θέση των Βρυξελλών στο Brexit.
Ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών έχει αρχίζει να δημιουργεί ανησυχίες σε παγκόσμια κλίμακα, αλλα μέχρι αυτή τη στιγμή οι συνέπειες δεν είναι καταστροφικές για οικονομίες που στηρίζονται στις εξαγωγές όπως αυτή της Γερμανίας. Αν και οι γερμανικές εξαγωγές δεν είναι στα επίπεδα που ήταν, το Βερολίνο έχει κερδίσει από τη σύγκρουση Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η Άγκελα Μέρκελ, βρέθηκε στην Κίνα πριν λίγες ημέρες.
Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο στο εμπόριο της Γερμανίας με τη Μεγάλη Βρετανία. Οι εξαγωγές προς τη Μεγάλη Βρετανία, τον πέμπτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο του Βερολίνου, μειώθηκαν κατά 15% στο δεύτερο τρίμηνο του 2019 και η γερμανική οικονομία υπέστη ύφεση 0.1%. Η συνεισφορά των γερμανικών εξαγωγών στην οικονομία στο ίδιο διάστημα μειώθηκε κατά 0,7 %. Την ίδια εικόνα δείχνουν και τα στοιχεία του 2018. Όταν το πρώτο τρίμηνο του 2018 η Βρετανία συγκέντρωνε προϊόντα ενόψει του Brexit, η γερμανική οικονομία λόγω αύξηση των εξαγωγών εκεί κατά 6% εκεί, είχε ανάπτυξη 0,4 %.
Εάν υποθέσουμε ότι η Αγγλία θα φύγει από την ΕΕ στις 31 Οκτωβρίου, χωρίς συμφωνία, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα η Γερμανία θα είναι από τις χώρες που θα πληγούν σημαντικά από νέους δασμούς και προβλήματα στις γραμμές παραγωγής. Σύμφωνα με έγκυρες αναλύσεις θα χαθούν περίπου 100.000 θέσεις εργασίας στη Γερμανία στην περίπτωση που υπάρξει Brexit χωρίς συμφωνία. Οι επιπτώσεις στη Νότια Γερμανία θα είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το ΑΕΠ της Γερμανίας μέχρι το 2030 θα είναι μικρότερο κατά 0,5%, εάν υπάρξει σκληρό Brexit. Και σε αυτή την εικόνα δεν συμπεριλαμβάνεται η ζημιά που έχει γίνει από την παρατεταμένη περιπέτεια του Brexit, και την αβεβαιότητα που έχει δημιουργήσει στον τομέα των επενδύσεων. Ήδη οι βιομήχανοι της Γερμανίας μιλούν για καταστροφικές συνέπειες από τις αλλεπάλληλες παρατάσεις του Brexit, σημειώνοντας ότι όσο δεν τελειώνει το σήριαλ οι δυσμενείς επιπτώσεις θα είναι στο ίδιο επίπεδο με ένα σκληρό Brexit.
Θα περίμενε κανείς λόγω αυτής της εικόνας, το Βερολίνο να πιέζει τις Βρυξέλλες να μπει ένα τέλος στο σήριαλ, με μια μεταβατική συμφωνία με το Λονδίνο, που ίσως να έβγαζε από την εξίσωση και το αγκάθι του backstop στα σύνορα με την Ιρλανδία, που είναι το μεγάλο εμπόδιο για την επίτευξη συμφωνίας. Αν και το Βερολίνο είναι το πλέον διαλλακτικό στην όλη ιστορία, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια για μια τέτοια αλλαγή πολιτικής από την Γερμανία.
Μια οπισθοχώρηση θα προκαλέσει σημαντικό πλήγμα στην ήδη σαθρή ευρωπαϊκή ενότητα. Επίσης, θα διόγκωνε του φόβους για ένα φαινόμενο ντόμινο, κάτι που είχε συζητηθεί έντονα μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Μεγάλη Βρετανία. Για να αλλάξει γραμμή η Γερμανία θα πρέπει να έχει την υποστήριξη και άλλων χωρών, κυρίως της Ιρλανδίας και της Γαλλίας. Οι δύο αυτές χώρες, είναι σχεδόν αδύνατο να πειστούν. Το Παρίσι έχει στρατηγικά συμφέροντα και η Ιρλανδία δεν θέλει καν να ακούσει, όπως είδαμε και με την επίσκεψη του Μπόρις Τζόνσον εκεί, ούτε κουβέντα για απόσυρση του backstop.
Ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο είναι το πλήγμα που θα επέφερε μια τέτοια κίνηση στην ενιαία αγορά της ΕΕ, στην οποία στηρίζονται όλες οι χώρες μέλη. Χώρες όπως η Τουρκία και η Ουκρανία που έχουν εμπορικές συμφωνίες με τις Βρυξέλλες θα απαιτήσουν, σε μια τέτοια περίπτωση, την ίδια αντιμετώπιση. Θα μπορούσε επίσης να δημιουργηθεί όρεξη σε άλλες χώρες της ΕΕ, να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας. Η Ιταλία θα ήταν υποψήφια για κάτι τέτοιο.
Η σημερινή διαπραγματευτική στρατηγική των Βρυξελλών είναι πολύ δημοφιλής στη Γερμανία, το ποσοστό υποστήριξης ανέρχεται στο 73%. Το 60% υποστηρίζει ότι η καθυστέρηση του Brexit, είναι αρνητική εξέλιξη και ένα σκληρό Brexit θα ήταν προτιμητέο. Τη θέση αυτή συμμερίζονται και οι βιομήχανοι της Γερμανίας. Οπότε η κυβέρνηση στο Βερολίνο, δεν δέχεται ιδιαίτερη εσωτερική πίεση για αλλαγή διαπραγματευτικής στρατηγικής απέναντι στο Λονδίνο, παρά το πιθανό οικονομικό κόστος ενός σκληρού Brexit.
Ένας ακόμη λόγος για τη μη αλλαγή διαπραγματευτικής στρατηγικής της ΕΕ, όσο αφορά τη Γερμανία, είναι ότι το Βερολίνο πιστεύει ότι ακόμη και με απόσυρση του backstop στα σύνορα με την Ιρλανδία, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μια συμφωνία θα περάσει από το Βρετανικό Κοινοβούλιο. Γενικά δεν υπάρχουν κίνητρα σε Βερολίνο και Βρυξέλλες για να αλλάξουν γραμμή απέναντι στο Λονδίνο.
Η Γερμανική οικονομία φλερτάρει με την ύφεση και ένα ομαλό Brexit με συμφωνία θα ήταν πολύ θετική εξέλιξη που θα εγγυούνταν την ανάπτυξη της γερμανικής οικονομίας. Παρόλα αυτά υπάρχουν και πολιτικές σκοπιμότητες στην όλη ιστορία. Μπορεί η Γερμανία να είναι η πιο ισχυρή χώρα στην Ευρώπη, αλλά περιβάλλεται και από άλλες ισχυρές χώρες και δεν είναι αρκετά ισχυρή για να επιβληθεί σε όλες μαζί. Θέλει, επίσης να αποτρέψει δημιουργία συνασπισμών χωρών εναντίον της στην Ευρώπη. Για το Βερολίνο η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι ο μεγαλύτερος στρατηγικός στόχος εξωτερικής πολιτικής. Χωρίς μεγάλο κόστος έχει εξασφαλίσει ειρήνη και ευημερία, και ένα ηγεμονικό ρόλο στην Ευρώπη. Σε καμία περίπτωση δεν θα διακινδυνεύσει το Βερολίνο αυτό το επίτευγμα για την αποφυγή ενός σκληρού Brexit.
Το ίδιο ισχύει και για το Λονδίνο, το οποίο δεν είναι σε θέση, όπως αποδεικνύεται καθημερινά, να συμφωνήσει σε οτιδήποτε. Στη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία, χαίρονται ιδιαίτερα την εξασθένιση της ηγεμονίας του Λονδίνου λόγω της παρουσίας της ΕΕ. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έδειξε ότι σχεδόν ο μισός πληθυσμός στη Γηραιά Αλβιόνα, και πάνω από τον μισό σε Αγγλία και Ουαλία, επιθυμούν μια απόσχιση από την Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Το σκληρό Brexit δείχνει να είναι η μόνη λύση που στο τέλος θα ικανοποιήσει τους περισσότερους.
Η ύπαρξη κάποιου συμβιβασμού που θα οδηγήσει στο σχηματισμό μια πλειοψηφίας στο Κοινοβούλιο που θα στηρίξει μια συμφωνία, είναι κάτι εντελώς αδύνατο. Η δημιουργία πλειοψηφίας για ένα σκληρό Brexit είναι πολύ πιο πιθανή. Και όλα αυτά καθιστούν πολύ πιθανό σε κάποια στιγμή όχι πολύ μακριά, οι Βρυξέλλες να αρνηθούν μια νέα παράταση του Brexit και αυτό που φαντάζει ακόμη και σήμερα αδιανόητο να γίνει πραγματικότητα.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
