Μετά το ναυάγιο (μια προηγούμενη λέξη μας), η σωτηρία φαντάζει σαν την όαση μέσα στην έρημο.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο λεκτικός τύπος δεν είναι ελληνικός. Προέρχεται από την αρχαία αυγυπτιακή ρίζα wht ή vah που σήμαινε λάκκος ή κοίλωμα. Η Ὄασις ή Αὔασις ήταν το όνομα δυο αιγυπτιακών πόλεων στη φλογισμένη έρημο της Λιβύης. Ως τοπωνύμιο βλέπουμε να την χρησιμοποιεί ο Ηρόδοτος, για να αφηγηθεί την ιστορία της περσικής αυτοκρατορίας, που από το 525 π. Χ. περιελάμβανε και την Αίγυπτο.
Ο περιηγητής Στράβων (64 π.Χ. – 24 μ.Χ.), από την Αμάσεια του Πόντου, που είχε ταξιδεύσει πολύ, είχε επισκεφθεί και την Ὄασιν. Φαίνεται, όμως, ότι δεν μπορούσε να μεταφέρει στα ελληνικά την δύσκολη αραβική προφορά και έτσι «ελληνικοποίησε» το άκουσμά της, το προσάρμοσε στα δικά μας φωνητικά δεδομένα. Ίσως η προσπάθειά του αυτή να απέβλεπε στο να την συνδέσει με την ελληνική ετυμολογία. Η πόλη έγινε Αὔασις, από το ρήμα αὔω ή αὐαίνω, που σημαίνει ανάβω. Η Ὄασις ή Αὔασις συνεπώς ήταν μια πολύ ζεστή πόλη. Κι αφού η Λιβύη είναι κατά κανόνα έρημος, ένα μέρος μέσα στην έρημο θα ήταν πηγή δροσιάς και ξεκούρασης, τόπος ανάπαυσης.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος, τον 7ο και 9ο αιώνα μ. Χ, αντίστοιχα, γράφουν ότι με θαυματουργικό τρόπο στα δυο ομώνυμα αυτά σημεία κάποτε ανέβλυσε νερό. Αν αυτές οι αφηγήσεις ευσταθούν, κατανοούμε την σύνδεση του ονόματος των συγκεκριμένων πόλεων με τη σημερινή σημασία του λεξήματος.
Στα ελληνιστικά κείμενα η ὄασις είναι τόπος εξορίας ή απομόνωσης κατόπιν διαταγής του αυτοκράτορα.
Στα νέα ελληνικά η όαση είναι μια έκταση γης μέσα στην έρημο, στην οποία υπάρχει νερό και βλάστηση. Κάθε όμορφο τοπίο μέσα σε ένα άσχημο περιβάλλον είναι επίσης όαση. Και το σαββατοκύριακο που έρχεται είναι μια όαση ξεκούρασης μετά το διαρκές κυνηγητό της εβδομάδας.
Όαση θα χαρακτηρίσει το Πρίνστον ο πρώτος μας νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης, όταν θα βρεθεί εκεί ως προσκεκλημένος του Ινστιτούτου Ανωτάτων Σπουδών. Στην Ελλάδα έχουμε τα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας. Γράφει τον Οκτώβρη του 1968, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου:
Βρίσκομαι, πάει ένας μήνας, στο σημείο Χ του κόσμου, μια όαση, μέσα σε μιαν όαση, μέσα σε μιαν όαση, όπως έλεγε χτες ένας μαθηματικός. Το σπίτι μας και το γραφείο μου είναι μέσα στο δάσος. Τριγύρω άλλα τέτοια σπιτάκια ανθρώπων της μελέτης. Κανένα δεν έχει περισσότερα από δύο πατώματα. Στο βάθος πέρα από ένα χωράφι-παίρνω κάθε πρωί το μονοπάτι του- η μικρή βιβλιοθήκη, περισσότερο πλούσια παρά ό,τι μου χρειάζεται, και πέρα 25 λεπτά της ώρας με τα πόδια η Πανεπιστημιούπολη του Princeton γεμάτη φοιτητές
(Χειρόγραφο Οκτ. ’68 ,Σάββατο, τ’ Άη Δημήτρη. Από τις «Δοκιμές» τόμος Γ, Παραλειπόμενα 1932-1971, εκδ. Ικαρος.)
Στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά έχουμε επίσης την ίδια λέξη oasis και στα γερμανικά το oase, ενώ η τουρκική γλώσσα – που έχει πολλές αραβικές λέξεις, μια που οι Τούρκοι, νομαδικός λαός εγκαταστάθηκαν στα πάλαι ποτέ αραβικά χαλιφάτα- διατηρεί την αρχική αραβική ρίζα. Στα τουρκικά η όαση είναι vaha.
Λεξιλογήσαμε πολύ! Μικρές οάσεις πληροφοριών τα λεξικά!
Εμείς, με τη σειρά μας, σας ευχόμαστε συχνά στη ζωή σας να γευόσαστε οάσεις δροσιάς, χαράς, ανάπαυλας, στιγμές, δηλαδή, Παραδείσου.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
