Λήρος και παραλήρημα
Λῆρος (ὁ) ήταν ο αρχικός λεκτικός τύπος και δηλώνει την ανόητη ομιλία, την φλυαρία. Συνδέεται μάλλον με την ονοματοποιημένη ινδεοευρωπαϊκή ρίζα *la-. Ονοματοποιημένες χαρακτηρίζονται όσες μιμούνται ήχους. Η συγκεκριμένη προφανώς αποδίδει ένα ατέλειωτο, επίμονο και μολότονο λα, λα, λα, που ακούμε από αυτούς που λένε ασυναρτησίες. Το *la- μας δίνει το λατινικό lamentum, τον θρήνο. Το lamentum επιβιώνει με την σειρά του στο αγγλικό και γαλλικό lamentation (=θρήνος, κλάμα). Πιθανόν να σχετίζεται ετυμολογικά και με το λατινικό lallo (=νανουρίζω), που το βρίσκουμε στο αγγλικό νανούρισμα το lull και στο γερμανικό ρήμα (ein)lullen (=νανουρίζω).
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο αρχαιοελληνικός λῆρος μάς δίνει το νεοελληνικό παραλήρημα, που είναι μια κουβέντα ενθουσιώδης και έντονα φορτισμένη μεν, χωρίς νόημα δε. Το παραλήρημα είναι ήδη πολύ παλιό. Τον 5ο αιώνα π. Χ., ο κωμικός ποιητής Αριστοφάνης (427-425 π.Χ.) θα γράψει στους Ἱππῆς, αναφερόμενος σε παλαιότερους κωμικούς ποιητές: νυνὶ δ᾽ ὑμεῖς αὐτὸν ὁρῶντες παραληροῦντ᾽ οὐκ ἐλεεῖτε…(στ. 531). Και σε νεοελληνική απόδοση: Τώρα δα εσείς δεν δείχνετε συμπόνια, ενώ βλέπετε αυτόν να λέει σαχλαμάρες.
Παραλήρημα έχουμε και στον ύπνο, ένα παραμιλητό δίχως ειρμό. Το παραλήρημα είναι και ψυχιατρικός όρος, ο οποίος περισσότερο αποδίδει το γαλλικό délire, το ντελίριο, που λέμε και εμείς. Πολλοί διακατέχονται και από εθνικιστικό ή αντιευρωπαϊκό παραλήρημα, άλλοι από θρησκευτικό, καταναλωτικό, υβριστικό.
Εδώ πρόσφατα είδαμε εκλεγμένους αντιπροσώπους μας να παραληρούν, να ματαιολογούν, δηλαδή. Τους παραληρητικούς ή παραληρηματικούς λόγους τους στις εφημερίδες, τις χωρίς λογικό περιεχόμενο φράσεις και συλλογισμούς τους, επειδή δεν μπορούμε να τους κατανοήσουμε τους παίρνουμε τουλάχιστον στα αστεία.
Στα παλιότερα ελληνικά είχαμε το ληρέω – ληρῶ και ληραίνω, το δικό μας φλυαρώ. Ο ληρώδης ήταν ο μωρολόγος, που έλεγε και έκανε ό, τι του κατέβαινε στο κεφάλι. Ο χαρακτηρισμός αποδίδεται στον Ακάθιστο Ύμνο στον βασιλιά Ηρώδη τον Μέγα, που κυβέρνησε από το 37 π. Χ. ως το 4 π. Χ., έτος της γέννησης του Χριστού, και διέταξε την σφαγή των αθώων νηπίων.
Εμείς από την πλευρά μας πιστεύουμε ότι κάθε μέρα υποδέχεστε την εφημερίδα μας μέσα σε ένα παραλήρημα χαράς. Και σχετικά με κάθε άλλο λήρο ή παραλήρημα, που αγγίζει τα όρια της τρέλας της φρενίτιδας, συνιστούμε σύνεση, νηφαλιότητα, λογική, ηρεμία, στωικότητα.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
