Διαβάζουμε για τους δικαστές, τα αιτήματά τους, τις αποφάσεις τους και τις συνεδριάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, και όλα μάς φέρνουν στο νου το επίθετο αδέκαστος.
Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Αδέκαστος είναι αυτός που δεν μπορεί να διαφθαρεί μέσω δωροδοκίας. Επειδή, όμως, η δωροδοκία δεν είναι πάντα υλική, ο αδέκαστος ταυτίζεται με εκείνον που σε κάθε περίπτωση ασκεί το λειτούργημά του, χωρίς να επηρεάζεται από πρόσωπα, περιστάσεις, καταστάσεις. Με άλλα λόγια ενεργεί χωρίς να αφουγκράζεται τον παλμό της κοινωνίας. Κι αυτό γιατί ο αδέκαστος καθοδηγείται από το νόμο και πράττει πάντα σύμφωνα με αυτόν.
Ὁ, ἡ ἀδέκαστος, τὸ ἀδέκαστον ο αρχικός μας τύπος, σύνθετη λέξη με δυο συνθετικά, το ἀ – το στερητικό και το ρήμα δεκάζω (διαφθείρω μέσω δωροδοκίας). Μία πιθανή ετυμολογική ερμηνεία θέλει το δεκάζω να προέρχεται από το ομηρικό δέκομαι, που δεν είναι άλλο από το ρήμα δέχομαι. Όποιος δεκάζεται, συνεπώς, δέχεται δώρα, άλλοτε μεγαλύτερα, άλλοτε μικρότερα. Το ρήμα δεκάζω και δεκάζομαι στην Αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν, για να δηλώσει κυρίως τη διαφθορά των δικαστών.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί ότι ο πανεπιστήμων Αριστοτέλης παραδίδει ότι ο Άνυτος, στρατηγός των Αθηναίων κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και μετέπειτα ένας από τους δικαστές στη δίκη του Σωκράτη, ήταν ο πρώτος που δωροδόκησε δικαστές. Το 409 π.Χ, τον είχαν στείλει οι Αθηναίοι στην Πύλο, που ανήκε στη σφαίρα επιρροής της Αθήνας, να βοηθήσει τους Πυλίους που πολιορκούνταν από τους Λακεδαιμονίους. Εκείνος, λόγω θαλασσοταραχής, δεν μπόρεσε να προσεγγίσει και γύρισε άπρακτος. Γλίτωσε, όμως, την καταδίκη, γιατί δεν έπεσε σε αδέκαστους δικαστές. Τους πλήρωσε και κηρύχθηκε αθώος. Μετά, άλλαξαν τα πράγματα και βρέθηκε εκείνος στη θέση του δικαστή, στη δίκη του Σωκράτη. Ήταν ένας από τους τρεις κατηγόρους του τραγικού φιλοσόφου. Πρόσθεσε ένα ακόμη στα κρίματά του, αυτό του να οδηγήσει στο δικαστήριο τον «ἁπάντων σοφώτατον».
Σήμερα, το επίθετο το χρησιμοποιούμε και για τους διαιτητές των αγώνων, όταν είναι αδέκαστοι, για τους πολιτικούς που πολύ θα θέλαμε να είναι αδέκαστοι, για τη δικαιοσύνη εν γένει. Ακόμη, αδέκαστη μπορεί να είναι η κρίση μας και η άποψή μας, δηλαδή αμερόληπτη, αντικειμενική.
Ο ιστορικός με τη σειρά του οφείλει να είναι αδέκαστος, να εξετάζει τις πηγές των γεγονότων, να τα αξιολογεί και να αποφαίνεται αδέκαστα (εδώ η χρήση είναι επιρρηματική), χωρίς να παίρνει θέση.
Αλλά και καθημερινό ζητούμενο είναι το αδέκαστο του χαρακτήρα των προσώπων που μας περιβάλλουν. Αναζητάμε ακέραιους και άμεμπτους.
Μέχρι να τους βρούμε, σας παραθέτουμε τα αντώνυμα του λήμματος: διεφθαρμένος, δωροδοκούμενος, εξαγορασμένος, μεροληπτικός, υποκειμενικός, ανήθικος, φαύλος. Ένα αντώνυμο σε πιο λαϊκή εκδοχή, πουλημένος και σε λίγο πιο λόγια, αργυρώνητος.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
