*Του Κώστα Κωτούλα
Ίσως το λαμπρότερο τέκνο του Illinois (τον κοντράρουν μόνο ο Wild Bill Hickok και ο Wyatt Earp) είναι ο Philip Dick.
Γεννήθηκε εκεί το 1928 ως επταμηνίτικο δίδυμο, Ιρλανδικής καταγωγής. Λίγες εβδομάδες μετά τη γέννησή του, η δίδυμη αδερφή του πέθανε. Λίγα χρόνια αργότερα, οι γονείς του χώρισαν και αντιδίκησαν δικαστικώς για την κηδεμονία του Philip. Στο σχολείο ήταν καλός μαθητής, αν και δεν τα πήγαινε καλά στην έκθεση. Και σε ηλικία 12 ετών ανακάλυψε την Επιστημονική Φαντασία.
Οι σπουδές του στο μάτι ενός ουδέτερου παρατηρητή φαίνονται αποσπασματικές και ασυνάρτητες. Σκόρπια μαθήματα σε άσχετους μεταξύ τους τομείς και όχι ένα «κανονικό» πτυχίο. Όμως ο Dick μάζευε γνώσεις και επιδράσεις. Και, (όπως είδαμε να συμβαίνει με πλήθος άλλους Αμερικάνους δημιουργούς Επιστημονικής Φαντασίας) ξεκίνησε να γράφει σύντομες ιστορίες, τις οποίες δημοσίευε -πού αλλού- σε περιοδικά αυτού του θαυμαστού κινήματος που έχουμε ξανασυναντήσει και που τόσο όμορφα ονομάστηκε Pulp Fiction λόγω του φτηνού χαρτοπολτού που χρησιμοποιούσαν αντί για ακριβό ιλλουστρασιόν χαρτί. Ήδη από τα 22-23 του ο Dick είχε ως επάγγελμα τη συγγραφή. Στα επόμενα τριάντα χρόνια, και μέχρι το θάνατό του, κυκλοφόρησε πάνω από σαράντα μυθιστορήματα, και μάλιστα με μια διακοπή τεσσάρων ετών («ξεπετούσε» πάνω από ένα -κατά κανόνα αριστουργηματικό- μυθιστόρημα ανά οκτάμηνο) και πάνω από εκατόν είκοσι σύντομες ιστορίες!
Παράλληλα με τη συγγραφή, ο Dick αφιέρωνε χρόνο σε κατανάλωση (κάποιοι θα έλεγαν κατάχρηση) αμφεταμινών για να διατηρεί τους εξωφρενικούς ρυθμούς στο γράψιμό του, σε έξαλλες συμπεριφορές που του κόστιζαν φιλίες, σε μία αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας λόγω ερωτικής απογοήτευσης, σε αλλεπάλληλους (πέντε συνολικά) γάμους και σε μεταφυσικές – υπερβατικές εμπειρίες.
Το 1974, ο Dick, υπό την επήρεια βαρβιτουρικών που είχε λάβει για τους πόνους από οδοντιατρική επέμβαση, άνοιξε την πόρτα του στην κοπέλα του φαρμακείου που του ανανέωνε το στοκ των παυσιπόνων. Το κολιέ της (ιχθυόσχημο, και αυτό έχει τη δική του ξεχωριστή σημασία), τον αστραποβόλησε με μια «ευφυή ροζ ακτίνα φωτός», η οποία τον ευλόγησε με μυστική θρησκευτική γνώση, μαντικές ικανότητες και δυνατότητα ταξιδιού στο χρόνο. «Αισθάνθηκα μια εισβολή στο μυαλό μου από μια υπερβατικά έλλογη διάνοια, λες και ήμουν παρανοϊκός όλη μου τη ζωή και ξαφνικά βρήκα τα λογικά μου». Οι πρώτες σχετικές εμπειρίες έλαβαν χώρα το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1974. Από τότε, άρχισε να βλέπει όλο και συχνότερα οράματα (ιδίως καμπύλες και γεωμετρικά σχήματα -όχι, δεν είναι το ίδιο με τον ασήμαντο τύπο που «έβλεπε κύκλους»), να ταξιδεύει στο παρελθόν και να ζει στην Αρχαία Ρώμη ως Θωμάς, Χριστιανός του πρώτου αιώνα μ.Χ., προσπαθώντας να ξεφύγει από τις «σκοτεινές, καταπιεστικές καμπύλες της εχθροπαθούς Ρώμης».
Και, φυσικά, είχε και επαφές με την υπερβατικά έλλογη διάνοια: την ονόμαζε Θεό ή VALIS ή Ζέβρα! Το γεγονός ότι κάποιες αντίστοιχες υπερβατικές εμπειρίες και μια ανάλογη επαφή με το Θείο τα περιέγραφε και αρκετά χρόνια νωρίτερα στο μυθιστόρημά του “Do Androids Dream of Electric Ship?” (στο οποίο κάποιοι από τους πρωταγωνιστές συναντούν τον θρησκευτικό ηγέτη Wilbur Mercer σε ένα υπερβατικό πεδίο ύπαρξης) αποτελεί μια ένδειξη ότι, πέραν από την Αρχαία Ρώμη, ο Dick είναι πιθανό να έκανε ταξίδια στο χρόνο και με σκοπό να δώσει στον νεαρότερο εαυτό του έμπνευση και να τον βοηθήσει στην επίτευξη του εξωφρενικού ρυθμού συγγραφής.
Τις εμπειρίες αυτές από την επαφή με το Υπερβατικό ο Dick τις περιέγραψε -στο βαθμό που αυτές είναι δυνατό να αποδοθούν με λόγια- στα βιβλία του “VALIS”, “The Divine Invasion” και το ημιτελές “The Owl in Daylight”. Ειδικά η χρήση της κουκουβάγιας στον τίτλο του τελευταίου (που ήταν και το τελευταίο βιβλίο της ζωής του) παραπέμπει στα τελευταία γραπτά λόγια ενός άλλου διάσημου άκοπου ερευνητή του Υπερβατικού ο οποίος πέθανε μόλις επτά χρόνια μετά τον Dick, του Major Garland Briggs: «οι κουκουβάγιες μπορεί να μην είναι αυτό που δείχνουν, ωστόσο υπηρετούν την επιτακτική λειτουργία του να μας θυμίζουν να κοιτάμε μέσα στο σκοτάδι».
Η διαύγεια που του δώρισε η ευφυής ροζ ακτίνα φωτός τον οδήγησε να αντιληφθεί πράκτορες του Συμφώνου της Βαρσοβίας εντός των ΗΠΑ, οι οποίοι επιχειρούσαν να ελέγξουν την Αμερικανική κοινή γνώμη. Έγραψε μάλιστα και μία σχετική επιστολή στο FBI, η οποία δεν ελήφθη σοβαρά υπ’ όψιν, με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα…
Ο Dick πέθανε από διαδοχικά καρδιακά επεισόδια που ξεκίνησαν το Φεβρουάριο και κράτησαν μέχρι τις πρώτες μέρες του Μαρτίου του 1982. Κηδεύτηκε δίπλα στη δίδυμη αδερφή του που είχε πεθάνει στις πρώτες εβδομάδες της ζωής της. Η ταφόπλακα ήταν χαραγμένη ήδη από το 1928 με τα ονόματα των διδύμων. Από το 1983 άρχισε η απονομή του Βραβείου Philip K. Dick στο καλύτερο βιβλίο Ε.Φ. του προηγούμενου έτους.
Στα βιβλία του ο Dick δεν άφησε και πολλά μοτίβα της Ε.Φ. έξω από τη θεματολογία του, ούτε καν την all time classic εισβολή εξωγήινων. Δυστοπικές κοινωνίες, εναλλακτικές ιστορίες, ολοκληρωτικές κυβερνήσεις, δίδυμοι και doppelgangers, μεγάλες πολυεθνικές που ελέγχουν την κοινωνία, αποικισμός άλλων πλανητών, υπερβατικές εμπειρίες, θεολογικές αναζητήσεις, ρέπλικες και ηλεκτρικά πρόβατα και φιλοσοφικές ή ψευδοφιλοσοφικές προσεγγίσεις των παραπάνω, όλα βρίσκουν τη θέση τους στο πολυδαίδαλο και χαοτικό συγγραφικό σύμπαν του Dick.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από δέκα σύντομες ιστορίες και μυθιστορήματα του Dick μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο (αρκετά εκ των οποίων έκαναν και remakes) και άλλα τόσα στην τηλεόραση.
Από αυτά επιβάλλεται να σταθούμε στη μνημειώδη μεταφορά του “Do Androids Dream of Electric Ship?” από τον Ridley Scott και το “Blade Runner” του και να σημειώσουμε ότι είναι μια μεταφορά ή οποία διαφοροποιείται από το βιβλίο σχεδόν στα πάντα και αυτή η διαφοροποίηση δεν ενοχλεί τους φίλους του βιβλίου, πράγμα σχεδόν πρωτοφανές και μοναδικό. Επίσης, εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι ο εκπληκτικός μονόλογος του Roy Batty πριν πεθάνει (ναι, όποιοι δεν έχετε δει την ταινία, μάθετε πως ο Roy Batty πεθαίνει -και αυτό είναι μια δίκαιη τιμωρία για την παράλειψή σας) ΔΕΝ περιλαμβάνεται στο βιβλίο και μάλιστα στοιχεία του δεν περιλαμβάνονται καν στο σενάριο της ταινίας! Για λόγους ευγένειας, θα αναφέρουμε και την αξιοπρεπή προσπάθεια του Denis Villeneuve στο “Blade Runner 2049”.
Πρέπει επίσης να γίνει αναφορά και στο “Total Recall”, με την υπόμνηση ότι μιλάμε για την ταινία του 1990 και όχι για την αρπαχτή του 2012. Τέλος, αξίζει να σταθούμε στην τηλεοπτική μεταφορά του “The Man in the High Castle”.
Από τα (μεταφρασμένα στα Ελληνικά) βιβλία του Dick, αξίζει να αρχίσει κανείς με τον «Άνθρωπο στο Ψηλό Κάστρο», στο οποίο προσεγγίζει μια εναλλακτική πραγματικότητα στην οποία ο Άξονας κέρδισε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και οι δυνάμεις του κατέλαβαν και διαμοίρασαν τις ΗΠΑ, το «Ηλεκτρικό Πρόβατο» στο οποίο ο Ρικ Ντεκαρντ (η ηχητική συγγένεια με τον Καρτέσιο δεν είναι σύμπτωση) εντοπίζει ρέπλικες, τις διακρίνει από τους πραγματικούς ανθρώπους και τις εξολοθρεύει (όταν δεν τους κάνει άλλα πράγματα), το «UBIK», το «Κυλήστε, Δάκρυά Μου, Είπε ο Αστυνόμος», το «Εμείς ο Αρειανοί», το «Ασύνδετος Χρόνος».
Κι αυτά για αρχή.
Μέχρι να τελειώσει κανείς τα παραπάνω, θα έχει με απόλυτη βεβαιότητα αποφασίσει ότι θέλει να διαβάσει και ό,τι άλλο έγραψε αυτή η υπέροχα παρανοϊκή και ανεπανόρθωτα σαλταρισμένη ευφυία, αυτό το μυαλό που δεν είναι δυνατό να είναι ανθρώπινο και που κατά πάσαν πιθανότητα ανήκει σε ρέπλικα.
