Κάθε μεγάλο πράγμα μπορεί να κατακερματιστεί, να κοπεί σε μικρά κομμάτια. Πριν από μερικά χρόνια είδαμε την πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία να κατακερματίζεται, να τεμαχίζεται. Το ίδιο συνέβη και με τη Σοβιετική Ένωση.
Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Σήμερα, παρατηρούμε ότι η ευρωπαϊκή συνείδηση κατακερματίζεται και εκείνη, γιατί η κάθε χώρα θεωρεί ότι έχει μερίδιο σε ένα δικό της μέλλον μακριά από την αγκαλιά της μητέρας Ευρώπης. Ταυτόχρονα και η πολιτική ζωή του τόπου μας κατακερματίζεται, αφού η κάθε πολιτική δύναμη πορεύεται το δρόμο της, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλά μικρά και διαφορετικά κόμματα, που παλιότερα αποτελούσαν τμήματα μεγάλων, ενιαίων παρατάξεων.
Το κατακερματίζω έχει μεγάλη ιστορία. Το εντοπίζουμε για πρώτη φορά τον 5ο αιώνα π.Χ., στον πλατωνικό διάλογο «Μενέξενος», που δεν είναι ακριβώς διάλογος, αλλά περισσότερο μονόλογος, κάτι σαν επιτάφιος λόγος που συνέθεσε η Ασπασία, η γυναίκα του Περικλή, ως ρητορική άσκηση. Εκεί διαβάζουμε: «ἀρετὴ ἐστιν τὸ ὅλον καὶ ἤδη γνωσομένου ἐμοῦ, καὶ ἄν σὺ κατακερματίζῃς αὐτὴν κατὰ μόρια» (Πλάτ. Μενεξ. 79C.1-3) Σε νεοελληνική απόδοση: Η αρετή είναι κάτι ενιαίο, πράγμα που ήδη εγώ το γνωρίζω, παρόλο που εσύ την τεμαχίζεις σε κομμάτια.
Η σημασία, λοιπόν, του ρήματος στην αρχαιότητα βλέπουμε ότι είναι αντίστοιχη με τη σημερινή. Βέβαια, παρατηρούμε, αναλύοντάς την στα συνθετικά της, κατά + κερματίζω, ότι δεύτερο συνθετικό είναι η λέξη κέρμα. Συνεπώς, κατά κυριολεξία, δήλωνε την αλλαγή μιας ποσότητας χρήματος σε μικρότερα κέρματα. Ἀργύριον κατακερματισμένον, ήταν το ασήμι κομμένο σε νομίσματα μικρά, στα οποία μοιραζόταν η αξία του. Εξάλλου το κέρμα προκύπτει από το κείρω (=κουρεύω). Άρα το κέρμα είναι με την ευρεία έννοια ένα κομμάτι.
Ας δούμε πόσα άλλα πράγματα μπορούν στα νέα ελληνικά να κατακερματιστούν. Με τη μια και την άλλη πολιτική κατακερματίζεται η κοινωνική συνοχή, γιατί ορισμένες ομάδες αισθάνονται αδικημένες. Κατακερματίζεται, ακόμη, μια ιστορία, όταν την χωρίζουμε σε μέρη, για να την αφηγηθούμε και δεν την διηγούμαστε μονομιάς. Τα αρχεία του υπολογιστή μας τα κόβουμε σε κομματάκια, τα κατακερματίζουμε, για να τα αποθηκεύσουμε στο σκληρό δίσκο. Ταυτόχρονα, η αξιοπιστία της αριστερής πολιτικής που υποσχόταν το κυβερνών αριστερό κόμμα, έχει και αυτή κατακερματιστεί, με την έννοια ότι έχει καταλυθεί, διαλυθεί, καταστραφεί.
Συνεπώς, όταν κάνουμε λόγο πια για όσα κατακερματίζονται και για τους συνεπακόλουθους κατακερματισμούς μπορεί να υπαινισσόμαστε τη διάλυση ή το τέλος που επέρχεται μετά από έναν διαμελισμό. Η διάλυση δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, γιατί ενδέχεται να οδηγήσει στα αντώνυμα του λήμματος: ενώνω, συνενώνω και συνδέω. Ή από τη διάλυση μπορεί να προκύψει το νέο και άφθαρτο.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
