Αν είχαμε μια μηχανή του χρόνου (που με αυτό το όνειρο ζω) θα πηγαίναμε πίσω στο 416 π.Χ. για να δούμε μια σκηνή του παρόντος μας, ίσως και του μέλλοντός μας. Ενώ ακόμα διαρκούσε η Νικίειος Ειρήνη, που είχαν υπογράψει Αθηναίοι και Σπαρτιάτες, οι πρώτοι επιχείρησαν να εκβιάσουν τους Μηλίους να μπουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία, μολονότι οι Μήλιοι είχαν δωρική καταγωγή (άρα συγγένευαν με τους Σπαρτιάτες) και είχαν ως τότε μείνει ουδέτεροι στη μεγάλη σύγκρουση, που είναι γνωστή ως Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.).
Ο Πελοποννησιακός, θυμίζω, ήταν πόλεμος αδελφοκτόνος και συνέβαλε στην παρακμή των ελληνικών πόλεων. Θα μιλήσουμε για εκείνο το γεγονός προκειμένου να σχολιάσουμε, με τον τρόπο μιας μη ιστορικού, τον σημερινό πόλεμο της Ρωσίας προς την Ουκρανία, που ξεκίνησε με την εισβολή της πρώτης στη δεύτερη. Παρότι δεν έχουν παραλληλισμούς ως προς τις πολεμικές επιχειρήσεις, έρχεται ο τεράστιος Θουκυδίδης και παραθέτει τον διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων, που έχει μείνει αξεπέραστος από πολλές απόψεις.
Σύμφωνα με την εισαγωγή στο ιστορικό γεγονός που έκανε ο Φ. Κ. Βώρος σε σχετική μελέτη του, εμφανίστηκαν, λοιπόν, οι Αθηναίοι το Μάρτη μήνα του 416 π.Χ., με ναυτική και πεζική δύναμη πολλαπλάσια από εκείνη που μπορούσαν να αντιπαρατάξουν οι Μήλιοι και με την απειλή της βίας ζητούσαν να διαπραγματευτούν «εκούσια» προσχώρηση της Μήλου στην αθηναϊκή «συμμαχία». Τις «διαπραγματεύσεις» που ακολούθησαν, μάλλον μια συγκεκριμένη φάση τους, έχει αφηγηθεί ο Θουκυδίδης και το σχετικό τμήμα της Ξυγγραφής (βιβλίο 5ο κεφ. 84-116) είναι γνωστό ως διάλογος Μηλίων και Αθηναίων.
«Οι λόγοι των Αθηναίων στην περίοδο αυτή έχουν αποτελέσει κλασικό δείγμα πολιτικού κυνισμού σε επίπεδο διεθνών σχέσεων. Είναι περίπτωση όπου η δύναμη (Αθηναίοι) ποδοπατεί την έννοια της δικαιοσύνης που την επικαλείται η αδύναμη πλευρά (οι Μήλιοι). Όταν οι «διαπραγματεύσεις» απέτυχαν, γιατί οι Μήλιοι επέμεναν να μείνουν ανεξάρτητοι και ουδέτεροι στο μικρό νησί τους, οι Αθηναίοι τους πολιόρκησαν, τους νίκησαν και για τιμωρία: όλους τους άρρενες τους έσφαξαν, όλα τα γυναικόπαιδα τα πούλησαν ως δούλους και στην έρημη πια Μήλο εγκατέστησαν 500 Αθηναίους κληρούχους!» σχολιάζει ο μελετητής.
Οι Αθηναίοι κάνουν τους καλούς και λένε: «όσα θα πούμε τώρα σκοπό έχουν τη σωτηρία της πολιτείας σας, επειδή θέλομε και χωρίς κόπο να σας εξουσιάσομε και για το συμφέρον και των δυο μας να σωθείτε.»
Εξανίστανται οι κάτοικοι της Μήλου και εκφράζουν την απορία τους- που βέβαια είναι κάτι παραπάνω από απορία. Είναι τοποθέτηση.
«Και πώς μπορεί να συμβεί να είναι ίδια συμφέρον σε μας να γίνουμε δούλοι , όπως σε σας να γίνετε κύριοί μας;»
Οι Αθηναίοι είναι έτοιμοι, φυσικά. «Επειδή σεις θα έχετε τη δυνατότητα να υποταχθείτε πριν να πάθετε τις πιο μεγάλες συμφορές, κι εμείς, αν δε σας καταστρέψουμε, θα έχουμε κέρδος.»
Δεν θέλουν τους Μηλίους να είναι ουδέτεροι, «γιατί δε μας βλάφτει τόσο ή έχθρα σας όσο η φιλία σας. Η φιλία σας, στα μάτια των υπηκόων μας, θα ήταν απόδειξη αδυναμίας μας, ενώ το μίσος σας απόδειξη της δύναμής μας.»
Ο κυνικός λόγος του επικυρίαρχου. Οι άνθρωποι που είχαν απέναντί τους, ωστόσο, δεν είχαν σκοπό να υποχωρήσουν και είπαν: «Αν εσείς για να μη χάσετε την ηγεμονία σας, κι οι υπήκοοί σας για να απαλλαγούν από αυτήν αψηφάτε τόσους κινδύνους, φανερό πως εμείς, που είμαστε ακόμη ελεύθεροι, θα δείχναμε μεγάλη ευτέλεια και δειλία, αν δεν κάναμε το παν προτού γίνουμε δούλοι.»
Και τότε οι Αθηναίοι λένε τα φοβερά λόγια: «Όχι, αν αποφασίσετε συνετά. Γιατί δεν αγωνίζεστε με ίσους όρους για να δείξετε την ανδρεία σας, δηλαδή για να μην ντροπιαστείτε. Πιο πολύ πρόκειται να αποφασίσετε για τη σωτηρία σας, δηλαδή για το να μην αντιστέκεστε στους πολύ πιο δυνατούς σας.»
Γενναία η απάντηση των Μηλίων: «Ξέρουμε όμως πως καμιά φορά οι τύχες του πολέμου κρίνονται πιο δίκαια, κι όχι ανάλογα με τη διαφορά σε πλήθος ανάμεσα στους δυο αντιπάλους. Και σε μας η άμεση υποχώρηση δε δίνει καμιά ελπίδα, ενώ με το να αγωνιστούμε υπάρχει ακόμη ελπίδα να μείνουμε όρθιοι.»
Για να λάβουν την απάντηση πως, περίπου, είναι άφρονες «γιατί όσοι στους ίσους δεν υποχωρούν, στους δυνατότερους φέρνονται φρόνιμα και στους κατώτερους δείχνονται μετριοπαθείς, αυτοί πιο πολύ προκόβουν.»
Η συνέχεια είναι γνωστή, όπως είπαμε η Μήλος αφανίστηκε και οι κάτοικοί της εξανδραποδίστηκαν.
Ερχεται χιλιάδες χρόνια μετά ο ποιητής, και, μέσα στη χούντα, ων εξόριστος σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Σάμο, στο σπίτι της συζύγου του και γράφει το ποίημα «Ο αφανισμός της Μήλος». Μιλούν οι γερόντισσες, μετά το σβήσιμο της πατρίδας τους και σχολιάζουν τον διάλογο των δικών τους ανθρώπων με τους Αθηναίους. Γράφει ο Γιάννης Ρίτσος:
Καλά τα ’παν — γεια στο στόμα τους —
«τιμή», «πατρίδα», και τηρούσαν χάμου τα παπούτσια τους. Κι απέ ένας λόγος
πιο δύσκολος ακόμα, πιο τρανός —«λευτεριά» το ’παν—
Β΄ ΓΡΙΑ
Ναι, «λευτεριά», κι άστραψε ένα μεγάλο μαύρο φως ώς πάνου στα μεσούρανα·
Α΄ ΓΡΙΑ
ναι, «λευτεριά» και τί θα πει δεν ξέραμε — βουρκώσανε τα μάτια μας,
Γ΄ ΓΡΙΑ
βούρκωσε κάτου η θάλασσα, μελάνιασε το περιγιάλι.
Α΄ ΓΡΙΑ
Ένα παιδί
έβαλε μονομιάς τα κλάματα, σάμπως ναν του ’χαν σφάξει κιόλας τον πατέρα του.’’
Ακόμα και οι ποιητές δεν μπορούν να αλλάξουν την τύχη, τη μοίρα, την ειμαρμένη, όπως και να την πούμε την ίδια σημασία έχει. Ετσι, οι γενναίοι «αδύναμοι» χάνουν και οι γερόντισσες κλείνουν τη σύνθεση με ετούτα τα λόγια:
«Γ΄ ΓΡΙΑ
Εδώ κρυφά κρυφά, τις νύχτες, στριμωγμένες, έρημες,
με τη μαύρη μαντίλα ριγμένη στα μάτια, να ρωτιόμαστε ακόμα, να ρωτιόμαστε αμίλητες
ύπαρξε τάχα η Μήλο, υπάρξαμε τάχα κι εμείς οι Μηλιώτισσες,
ύπαρξε τάχα το νησί μας, κι ελόου μας μεγαλώσαμε εκεί, και δουλέψαμε,
και παντρευτήκαμε, και κάναμε παιδιά, και πλια δεν τα ’χουμε; Πώς έγινε;
πώς γίνεται, μαθές, να συλλογιούμαστε ακόμα, να θυμούμαστε; θα πει, το λοιπό,
πως ύπαρξε η Μήλο κι υπάρξαμε κι ελόου μας, κι είμαστε ακόμα —
Α΄ ΓΡΙΑ
και κείνος ο λόγος, ένα δείλι, «πατρίδα», είναι μέσα μας,
Β΄ ΓΡΙΑ
και κείνος ο λόγος, ένα βράδυ, «λευτεριά», μέσα μας, μέσα μας,
Γ΄ ΓΡΙΑ
και κείνος ο άλλος, της λευτεριάς το ταίρι, «θάνατος», βοσκολογάει το σπλάχνο μας,
ΟΙ ΤΡΕΙΣ
σαν το σπόρο του αντρού μας, και φουσκώνει, φουσκώνει, μας γιομίζει —
εχ, γκαστρωμένες πάλε στα βδομήντα μας, στα γδόντα μας, να γεννήσουμε πάλε
πολλά παιδιά, χίλια παιδιά, νησιωτόπουλα, να γεννήσουμε πάλε
τη Μήλο ροδομάγουλη.
Μή, Κύριε, και παραλοΐσαμε;
μή, Κύριε, και ποθάναμε, κι απ’ τ’ άλλο μέρος του κόσμου ξεπροβαίνουμε νυχτοπερπάτητες;
Κύριε, ελέησον, Κύρι’, ελέησον, Κύριε, ελέησον —
κάνουμε το σταυρό μας· —νά, το χέρι μας,— το βλέπουμε,
νά το που κάνει το σταυρό του, νά κι η σκιά του στο πεζούλι — άξιο χέρι
αχ, Κύριε, να κρατήσει πάλε το ψωμί, το βρέφος, το μαχαίρι, τη σημαία.»
Τραμπ, Πούτιν (κρυπτόμενος δολίως στο βάθος), Ζελένσκι. Και πίσω τους οι λαοί, πότε αθώοι, πότε αφελείς, πότε κάνοντας εγκλήματα. Τι θα γίνει; Πολύ ανησυχούμε όσοι θυμόμαστε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μακάρι να μη γίνει κι άλλο έγκλημα, κι άλλη καταστροφή. Γιατί η Ευρώπη, είναι αλλού.
-«Η γηραιά Αλβιώνα» που είπαν και σε ενημερωτική εκπομπή, εννοώντας την γηραιά μας ήπειρο. Διορθώνουμε, Τασούλα μου, τη ρεπόρτερ, με τρόπο έστω. Δεν αρκεί να κάνουμε επίδειξη γνώσεων περί την γλώσσα, λέμε και καμιά κουβέντα. Αν το ξέρουμε, βέβαια.
-Το αριστερό τμήμα του υοειδές οστού. Και πάλι υποφέρουν τα τριτόκλιτα. Το υοειδές του υοειδούς. Ούτε του υοειδές ούτε του υοειδού. Θου, Κύριε, θου.
-Ειπώθηκε σε κεντρικό δελτίο ειδήσεων: Στην υπογραφή της συμφωνίας ήταν παρών και η Γκιλφόιλ!
Και είναι και κουκλάρα!
Σε εκπομπή γνώσεων, γραπτώς η ερώτηση: τι σημαίνει «παθώς και μαθώς»;
Ότι είστε αγράμματοι, σίγουρα. Αλλά και ότι αυτοί που κάνουν το μοντάζ, αγρόν αγοράζουν (ή και υγρόν ηγόραζον).
-Θεσσαλονίκη: Διαρρήκτες έπεσαν από μπαλκόνι έξι μέτρων στην προσπάθεια διαφυγής τους. Λεμονάκι μυρωδάτο. Χωρίς τη λέξη ύψος, πώς να μετρήσει το μέγεθος;
Ο καιρός κρυώνει, η γρίπη σέρνεται, με νέο στέλεχος λένε οι γιατροί και η στήλη προτρέπει: εμβόλια, αδέρφια, εμβόλια. Ο,τι σάς πει ο γιατρός σας. Και μόνο αυτός.
Είναι και κάτι ψεκασμένοι, βέβαια. «Προχθές ήμουν στην κηδεία πρώτου μου ξαδέλφου (εμβολιασμένου) 69 χρονών. Τον βρήκαν στην τουαλέτα έτσι ξαφνικά από ανακοπή!!!» γράφει ο ανόητος. Διότι που έχει ακουστεί 69χρονος να φεύγει από ανακοπή, ξαφνικά; Πρωτοφανές παγκοσμίως.
Εμβόλιο εναντίον των θεωριών συνωμοσιών θα βγει ποτέ;
Αγγελική Κώττη
