«Η κλιματική αλλαγή είναι μια από τις πιο επείγουσες και σύνθετες προκλήσεις της εποχής μας. Οι επιπτώσεις της ξεπερνούν, κατά πολύ, το περιβαλλοντικό και οικονομικό πλαίσιο. Αγγίζουν τον πολιτιστικό, κοινωνικό και ηθικό ιστό των κοινωνιών μας. Εάν αποτύχουμε να δράσουμε, διακινδυνεύουμε όχι μόνο τα οικοσυστήματα και τα μέσα διαβίωσης, αλλά και το πολιτιστικό μας απόθεμα, τις παραδόσεις και τις ταυτότητες που κρατούν τις κοινότητές μας ενωμένες», δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, στην 3η Υπουργική Συνάντηση της Συμμαχίας για την Κλιματική Δράση για τον Πολιτισμό (GFCBCA), που έλαβε χώρα στο περιθώριο της Διάσκεψης MONDIACULT της UNESCO, στην Βαρκελώνη, στις 28 Σεπτεμβρίου.
Πρόκειται για μια άτυπη συμμαχία, η οποία αριθμεί περισσότερα από 70 κράτη, καθώς και διεθνείς οργανισμούς (UNESCO, ICCROM, ICOM, ICOMOS), και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, με στόχο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, από την κλιματική αλλαγή. Η Συμμαχία συστάθηκε στο πλαίσιο της COP28, στο Ντουμπάι, το 2023. Η 3η Υπουργική Συνάντηση προετοίμασε το έδαφος για την COP30, η οποία έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί το Νοέμβριο, στο Μπελέμ της Βραζιλίας, υιοθετώντας τη Διακήρυξη της Βαρκελώνης.
Στην παρέμβασή της, η Λίνα Μενδώνη τόνισε ότι «ο πολιτισμός αποτελεί ουσιώδη και απαραίτητο πυλώνα της παγκόσμιας απάντησης στην κλιματική κρίση». Ανέπτυξε τα βασικά σημεία του «Ελληνικού Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τις Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής», το οποίο ολοκληρώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού, ως το τέλος του χρόνου. Τάχθηκε υπέρ της ανάγκης ενεργοποίησης εργαλείων, όχι μόνον σε εθνικό, αλλά κυρίως σε υπερεθνικό επίπεδο, προκειμένου να ενισχυθεί η συνεργασία με μηχανισμούς μείωσης του κινδύνου καταστροφών των πολιτιστικών αγαθών, υλικών και άυλων.
Η Υπουργός Πολιτισμού υπογράμμισε «την ανάγκη να ενσωματωθεί ο πολιτισμός και η πολιτιστική κληρονομιά στα Εθνικά Σχέδια Προσαρμογής των Κρατών Μελών στην Κλιματική Αλλαγή, καθώς και στη Στρατηγική για τη Δίκαιη Μετάβαση, καλώντας, παράλληλα τα μέλη της Συμμαχίας να υιοθετήσουν τους δείκτες για την πολιτιστική κληρονομιά, που προετοιμάστηκαν στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Στόχου για την Προσαρμογή των Ηνωμένων Εθνών, καθώς η χρήση τους καθιστά μετρήσιμη την πρόοδο των Εθνικών Σχεδίων, για την προσαρμογή της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κλιματική αλλαγή». Σημείωσε την ανάγκη μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα, μέσω της πράσινης μετάβασης. Τέλος, αναφέρθηκε στις διεθνείς πρωτοβουλίες της Ελλάδας για τον περιφερειακό συντονισμό, ως προς την κλιματική αλλαγή, και τόνισε ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να μοιραστεί την εμπειρία και τεχνογνωσία της.
Η Διακήρυξη της Βαρκελώνης επιβεβαίωσε ότι ο πολιτισμός και η πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν, ταυτόχρονα, τομέα ευάλωτο στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά, συγχρόνως, και ισχυρό πόλο ανθεκτικότητας, ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και μετασχηματισμού προς ένα βιώσιμο αναπτυξιακό πρότυπο, το οποίο θα στηρίζει τις τοπικές κοινωνίες. Μεταξύ άλλων, τα μέλη της Συμμαχίας ενθαρρύνονται να ενσωματώσουν την πολιτιστική κληρονομιά, τις τέχνες, τις δημιουργικές βιομηχανίες, την άυλη πολιτιστική τους κληρονομιά και την παραδοσιακή γνώση στις εθνικές στρατηγικές για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή στις επιπτώσεις της. Να αναπτύξουν σχέδια προσαρμογής για την προστασία της άυλης και υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και να στηρίξουν την Ατζέντα Δράσης της COP30, ειδικότερα τον Στόχο 19 «Πολιτισμός, Πολιτιστική Κληρονομιά και Κλιματική Δράση».
Σημειώνουμε πως η κλιματική κρίση και το περιβάλλον αποτελούν προνομιακά πεδία για την υπουργό, που ασχολείται μαζί τους συστηματικά ήδη από τη δεκαετία του 90. Το υπουργείο Πολιτισμού έχει θεσμοθετήσει τα σχετικά εργαλεία για την αντιμετώπισή της.
Το MONDIACULT — το παγκόσμιο συνέδριο της UNESCO για τις πολιτιστικές πολιτικές — συγκεντρώνειπολιτιστικούς φορείς, εταίρους και ηγέτες από όλο τον κόσμο στη Βαρκελώνη της Ισπανίας, από σήμερα 29 Σεπτεμβρίου έως την 1η Οκτωβρίου 2025, για να διαμορφώσουν και να δεσμευτούν σε μια παγκόσμια ατζέντα για τον πολιτισμό. Θα συζητήσει τις τάσεις, τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες στον πολιτιστικό τομέα και την πρόοδο που έχει σημειωθεί από την τελευταία συνάντηση του 2022, η οποία αναγνώρισε τον πολιτισμό ως «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό». Για να ενισχύσει αυτές τις προσπάθειες, η UNESCO θα παρουσιάσει την πρώτη παγκόσμια Παγκόσμια Έκθεση για τις Πολιτιστικές Πολιτικές, η οποία αξιολογεί τον αντίκτυπο του πολιτισμού σε όλες τις διαστάσεις της ανάπτυξης.
Τρία χρόνια μετά την ανακοίνωσή της στο MONDIACULT 2022, η UNESCO λανσάρει μια καινοτόμο πρωτοβουλία: το Εικονικό Μουσείο Η εκδήλωση έναρξης του «Εικονικού Μουσείου Κλεμμένων Πολιτιστικών Αντικειμένων UNESCO» θα γιορτάσει την ελεύθερη πρόσβαση της πλατφόρμας για το κοινό και θα προσφέρει στους συμμετέχοντες μια καθηλωτική εμπειρία του Εικονικού Μουσείου. Σήμερα, παρουσία τής Γενικής Διευθύντριας Ωντρέ Αζουλέ και με παρουσίαση από τον αρχιτέκτονα του Μουσείου Francis Kéré, η πλατφόρμα θα παρουσιαστεί επίσημα μέσω μιας ξενάγησης στους χώρους και τα χαρακτηριστικά της. Οι συμμετέχοντες θα μπορούν να εξερευνήσουν το Εικονικό Μουσείο, είτε απευθείας στις δικές τους συσκευές είτε μέσω ειδικών οθονών και ακουστικών εικονικής πραγματικότητας που είναι εγκατεστημένα επί τόπου – καθώς η πλατφόρμα είναι προσβάσιμη παγκοσμίως για επισκέπτες σε όλο τον κόσμο. Αποκαλύπτοντας τον σχεδιασμό του Εικονικού Μουσείου, τα διαδραστικά εργαλεία, τα ψηφιοποιημένα αντικείμενα και το εκπαιδευτικό περιεχόμενο, η εκδήλωση θα επιτρέψει στους συμμετέχοντες να ανακαλύψουν τις δυνατότητες του Εικονικού Μουσείου να ευαισθητοποιήσει το κοινό και να κινητοποιήσει το κοινό παγκοσμίως.
Αξιοποιώντας καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η τρισδιάστατη μοντελοποίηση και η εικονική πραγματικότητα, το Εικονικό Μουσείο της UNESCO ανασυνθέτει ψηφιακά και παρουσιάζει κλεμμένα πολιτιστικά αντικείμενα που έχουν επιλεγεί από τα κράτη μέλη.
Το Εικονικό Μουσείο Κλεμμένων Πολιτιστικών Αντικειμένων της UNESCO, αναπτύχθηκε ως απάντηση στην έκκληση των κρατών μελών για μια συντονισμένη στρατηγική ευαισθητοποίησης σχετικά με την παράνομη εμπορία. Ως η πρώτη παγκόσμια πρωτοβουλία αυτού του είδους, το έργο, σχεδιασμένο από τον βραβευμένο με το βραβείο Pritzker Francis Kéré, υποστηρίζεται οικονομικά από το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και υλοποιείται σε συνεργασία με την INTERPOL.
Παρουσιάζει περίπου 600 κλεμμένα πολιτιστικά αντικείμενα, ως μέρος της προσπάθειάς της να καταπολεμήσει το παράνομο εμπόριο αυτών των αντικειμένων.
Αγγελική Κώττη
