Η Ιταλίδα Maria Caracausi είναι καθηγήτρια Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο, όπου επίσης διδάσκει Μεσαιωνική και Σύγχρονη Ελληνική Φιλολογία. Είναι πρόεδρος της Ιταλικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών και διευθύνει τις σειρές ελληνικής λογοτεχνίας Gli Agapanti (Torri del Vento, Παλέρμο), Νiata και Νiata Maiora (Palermo University Press). Το πλούσιο μεταφραστικό έργο της έχει αποσπάσει τιμητική διάκριση της Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας 1989 για τις Ωδές του Ανδρέα Κάλβου και το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2020 για τη δίγλωσση έκδοση Άσπρες κηλίδες πάνω στο άσπρο του Γιάννη Ρίτσου. Το 2020 τιμήθηκε με το Βραβείο «Jean Moréas» για την ανάδειξη των Ελληνικών Γραμμάτων.
Μια συνομιλία μαζί της έχει πάντοτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η συγκεκριμένη, έγινε για το Thepresident.gr με αφορμή την επίσκεψή της στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στο Διεθνές Φεστιβάλ ΑΝΑΛΟΓΙΟ 2025;
– Ελλάδα, δεύτερη πατρίδα; Πόσο αγαπάτε την ελληνική γλώσσα; Πώς και πότε τη μάθατε, πώς καταφέρατε να την κάνετε «εργαλείο» της καθημερινής σας δημιουργίας;
Ασφαλώς, Ελλάδα… συμπατρίδα για μένα. Δεν ξέρω γιατί. Ήμουνα 13 όταν πρωτόμαθα τον Ελληνικό αλφάβητο… από κει ξεκίνησαν τα πάντα. Πέντε χρόνια κλασικό λύκειο, το κατεξοχήν ‘ανθρωπιστικό’ σχολείο (Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Ιταλικά, Φιλοσοφία…), και μετά, στη Φιλοσοφική Σχολή, κλασική φιλολογία… αλλά να … η (θετική) έκρηξη: τα Νεοελληνικά!
Χάρη στον Δασκαλό μου, τον κ. Ρότολο, (σ.σ. ο σπουδαίος Ελληνιστής Βιτσέντζο Ρότολο) στα 18 μου, γνώρισα τη σύγχρονη Ελλάδα, με τη γλώσσα, τη λογοτεχνία, τον πολιτισμό της… και την ερωτεύτηκα αμέσως. Μετά το πτυχίο, ακολούθησε το διδακτορικό μου (για τη γλώσσα του Κάλβου) και ήμουνα η πρώτη διδάκτωρ στα Νέα Ελληνικά στην Ιταλία (είχε μόλις αρχίσει το διδακτορικό, που δεν υπήρχε πριν). Αλλά -λόγω των συνθήκων στη χώρα μου, παρά την ειδίκευση στα Νέα Ελληνικά, κατέληξα … να διδάσκω τα Αρχαία στο Λύκειο, όπου έμεινα 20 χρόνια. Μόλις το 2006 διορίστηκα στο Πανεπιστήμιο, και τα Νέα Ελληνικά τότε έγιναν πραγματικά εργαλείο της καθημερινής επαγγελματικής μου δραστηριότητας.
– Πώς έτυχε να ασχοληθείτε με τη νεοελληνική λογοτεχνία; Πόσο υπερήφανη αισθάνεστε σήμερα που έχετε τύχει πολλών βραβεύσεων;
Πώς έτυχε σας το είπα πριν, χάρη στη γνωριμία με τον Δάσκαλό μου. Βρήκα εξάλλου συναρπαστικό ότι μια γλώσσα ζει 4000 χρόνια χωρίς… να γεράσει, και μάλιστα γεννάει συνέχεια κάτι καινούριο.
Δεν θα έλεγα ότι είμαι ιδιαίτερα υπερήφανη για τα βραβεία… Μάλλον είμαι ευχαριστημένη γιατί τελικά τα κατάφερα να πραγματοποιήσω το όνειρό μου: να ασχολούμαι, με τον Ελληνικό πολιτισμό, να μελετώ τη λογοτεχνία, να μεταφράσω τα κείμενα που αγαπώ. Ακόμα απορώ πώς τα κατάφερα! Και το χαίρομαι.
– Η Ιταλία γνωρίζει την ελληνική λογοτεχνία; Σε αντίστοιχο βαθμό, ίσως, με εκείνον που οι Έλληνες παρακολουθούν τους Ιταλούς συγγραφείς και ποιητές; Πόσο γνωρίζουν ή θέλουν να μάθουν τους θεατρικούς συγγραφείς μας;
Δυστυχώς στην Ιταλία υπάρχει μάλλον η λατρεία της Αρχαίας Ελληνικής. Οι πιο πολλοί Ιταλοί ούτε καν γνωρίζουν τους Νομπελίστες σας… ίσως ο μόνος μη-άγνωστος είναι ο Καβάφης.
Θέατρο ξέρουν και παρακολουθούν πολλοί … αρχαίες τραγωδίες προπαντός. Από σύγχρονο θέατρο, τίποτα.. εκτός, καμιά φορά, από κανένα μονόλογο της Τέταρτης Διάστασης του Γιάννη Ρίτσου. Μιλάμε, βέβαια, για τους μη ειδικευμένους…
– Τι πιστεύετε για το Αναλόγιο; Είναι θεσμός που χτίζει γέφυρες και προωθεί νέους- ανάμεσα σε άλλα;
Το Αναλόγιο είναι… θαύμα! Αποτελεί ίσως το μόνο ζωντανό κανάλι για τη διάδοση του Ελληνικού σύγχρονο θέατρο στην Ελλάδα και στον κόσμο. Πρέπει να είστε υπερήφανοι για αυτό. Και βέβαια το θέατρο είναι το πιο ζωντανό λογοτεχνικό είδος μιας κοινότητας.
– Οι φοιτητές σας στο Πανεπιστήμιο τι πιστεύουν για την Ελλάδα, την ποίηση, την πεζογραφία και το θέατρό της; Έχουν ενδιαφέρον να έρθουν για να δουν, ας πούμε, μια αρχαία τραγωδία ή κωμωδία σε αρχαίο θέατρο;
Οι φοιτητές μου στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο αποτελούν την εξαίρεση σ’ αυτά που είπα πριν. Τολμώ να πω ότι αγαπάνε τα Ελληνικά και την Ελλάδα από την πρώτη επαφή… και συνεχίζουν με μελέτες, ταξίδια (επισκέψεις σε μουσεία, παραστάσεις σε θέατρα, μουσική κ.λπ.)… και μεταφράσεις, που είναι μια τόσο δημιουργική δραστηριότητα. Το Πανεπιστήμιο είναι το φυτώριο των μεταφραστών της σειράς ΝΙΑΤΑ (από το στίχο του Γκάτσου “με τον Αντάρη κόκκινο να τραγουδάει τα νιάτα”), που ίδρυσα το 2019 στον εκδοτικό οίκο Palermo University Press. Έχουμε φτάσει πια στους 15 τόμους, και έχουμε ακόμα 5 της σειράς ΝΙΑΤΑ MAIORA, που ανοίγει σε “διαφορετικά νέους” μεταφραστές, δηλαδή από προηγούμενες γενιές (και ο Ρότολο μας τίμησε με μια μετάφρασή του).
– Ποιον αγαπήσατε περισσότερο μέσα από όλη αυτή την ενασχόληση με τη χώρα μας;
Δύσκολο να απαντήσω. Λατρεύω πολλούς, προπαντός ποιητές, και μάλιστα πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους. Ας περιοριστώ σε τρία ονόματα: Σεφέρη, Ρίτσο, Γκάτσο… Είναι και οι τρεις αναπόσπαστο μέρος της ψυχής μου.
– Σας ευχαριστούμε πολύ
Εγώ ευχαριστώ, και Εσάς και την Ελλάδα!
