Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει σε μια ασταθή νέα φάση, που χαρακτηρίζεται από μια κλιμάκωση η οποία έχει αναδιαμορφώσει τα διακυβεύματα της σύγκρουσης. Ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έπληξαν βαθιά μέσα στο ρωσικό έδαφος, καταστρέφοντας ή προκαλώντας ζημιές σε στρατηγικά βομβαρδιστικά, συμπεριλαμβανομένων των Tu-95MS και Tu-160 – ακρογωνιαίους λίθους των πυρηνικών και συμβατικών δυνατοτήτων μακράς εμβέλειας της Ρωσίας. Οι υλικές απώλειες είναι σημαντικές, αλλά η συμβολική ζημιά είναι βαθύτερη: η ψευδαίσθηση της άτρωτης ρωσικής πατρίδας έχει καταρρεύσει. Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει υποσχεθεί μια αποφασιστική απάντηση, που θα δοκιμάσει όχι μόνο την ανθεκτικότητα της Ουκρανίας αλλά και την αποφασιστικότητα και τη σαφήνεια της Διατλαντικής Συμμαχίας.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Η νέα φάση του πολέμου στην Ουκρανία, υπογραμμίζει μια γεωπολιτική πραγματικότητα που δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν δεσμευμένες στην κυριαρχία του ΝΑΤΟ και της Ουκρανίας, το βάρος της ηγεσίας στο ευρωπαϊκό θέατρο πρέπει όλο και περισσότερο να μετατοπιστεί στην ίδια την Ευρώπη. Καθώς η Ουάσιγκτον εστιάζει τη στρατηγική της για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη απειλή από την Κίνα, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις πρέπει να ανταποκριθούν στις ευθύνες της υπεράσπισης της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της ηπείρου.
Αποτροπή και Παγκόσμια Τάξη
Η επίθεση της Ουκρανίας στο στρατηγικό εσωτερικό της Ρωσίας σηματοδοτεί ένα αποφασιστικό σημείο καμπής. Αυτό που κάποτε ήταν μια περιφερειακή σύγκρουση που χαρακτηριζόταν από αργή φθορά εξελίχθηκε σε δοκιμασία της αποτροπής του 21ου αιώνα. Η επιτυχία της επιχείρησης υπονομεύει την αξιοπιστία της Μόσχας, αποκαλύπτοντας ευπάθειες ακόμη και στο πυρηνικό της οπλοστάσιο. Για το Κρεμλίνο, το κόστος είναι περισσότερο από λειτουργικό – είναι φήμης. Ο Πούτιν πρέπει τώρα να δράσει για να αποκαταστήσει την εικόνα της Ρωσίας ως κυρίαρχης δύναμης, αναζωπυρώνοντας τον φόβο που κάποτε κρατούσε την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ διστακτικούς.
Αλλά ο φόβος ξεθωριάζει. Η τόλμη της Ουκρανίας, υποστηριζόμενη από την ολοένα και πιο ικανή δυτική υποστήριξη, αποκαλύπτει την εξελισσόμενη φύση του σύγχρονου πολέμου. Αυτή η μεταμόρφωση φέρει μαθήματα όχι μόνο για τη Μόσχα αλλά και για τις Βρυξέλλες. Η σύγκρουση δεν αφορά πλέον μόνο την επιβίωση της Ουκρανίας – αφορά την αξιοπιστία της συλλογικής άμυνας της Δύσης.
Οι επιλογές του Πούτιν, το διακύβευμα της Ευρώπης
Οι πιθανές αντιδράσεις του Πούτιν είναι ποικίλες και επικίνδυνες. Ένα συμβατικό μπαράζ πυραύλων που στοχεύει ουκρανικά κέντρα διοίκησης ή εγκαταστάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών είναι πιθανό – μια άμεση επίδειξη ισχύος. Ωστόσο, τέτοιες επιθέσεις κινδυνεύουν να κλιμακώσουν περαιτέρω τη σύγκρουση και θα απαιτήσουν βαθύτερες οικονομικές και στρατιωτικές δεσμεύσεις από τις χώρες του ΝΑΤΟ, των οποίων τα αμυντικά αποθέματα και η ετοιμότητα βρίσκονται ήδη υπό πίεση.
Εναλλακτικά, ο Πούτιν μπορεί να στραφεί στον κυβερνοπόλεμο, στοχεύοντας τις υποδομές της Ουκρανίας ή τις αλυσίδες εφοδιασμού που την υποστηρίζουν μέσω ευρωπαϊκού εδάφους. Αν και αυτό προσφέρει εύλογη δυνατότητα άρνησης, απειλεί τα οικονομικά και ψηφιακά συστήματα της Ευρώπης. Ωστόσο, τα ασύμμετρα αντίποινα μπορεί να μην ικανοποιήσουν την ανάγκη του Κρεμλίνου για δημόσια εκδίκηση. Πιο ανησυχητικά, η στρατηγική πυρηνική σηματοδότηση – όπως η αναδιάταξη τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία ή η διεξαγωγή προκλητικών στρατιωτικών ασκήσεων – θα μπορούσε να αποσκοπεί στη σπορά φόβου και αβεβαιότητας στις δυτικές πρωτεύουσες.
Η πιο προκλητική επιλογή θα ήταν μια επίθεση σε δυτικά περιουσιακά στοιχεία ISR, όπως drones ή δορυφόροι, που θεωρούνται ως καταλύτες της ουκρανικής επίθεσης. Η στόχευση αμερικανικών συστημάτων θα δοκίμαζε την ενότητα του ΝΑΤΟ, αλλά η επίθεση σε ευρωπαϊκές πλατφόρμες θα σηματοδοτούσε την πρόθεση της Μόσχας να εκμεταλλευτεί τη διστακτικότητα σε πρωτεύουσες όπως το Βερολίνο ή το Παρίσι. Η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί όχι μόνο διπλωματικά αλλά ενισχύοντας τις δικές της αποτρεπτικές ικανότητες.
Μονόδρομος η Ευρωπαϊκή ηγεσία
Για πάνω από δύο χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επωμιστεί το μεγαλύτερο μέρος της άμυνας της Ουκρανίας, παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες, επιμελητεία και όπλα. Αλλά με τις φιλοδοξίες της Κίνας να αυξάνονται στον Ινδο-Ειρηνικό – και την Ταϊβάν υπό αυξανόμενη πίεση – το στρατηγικό εύρος ζώνης της Ουάσιγκτον είναι πεπερασμένο. Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην υποστήριξη της Ουκρανίας και στον μακροπρόθεσμο περιορισμό της ρωσικής επιθετικότητας. Αυτό δεν είναι εγκατάλειψη αλλά κατανομή βαρών, μια φυσική εξέλιξη μιας συμμαχίας όπου οι απειλές είναι όλο και περισσότερο περιφερειακές και τα ευρωπαϊκά συμφέροντα διακυβεύονται άμεσα.
Η Ευρώπη διαθέτει την οικονομική δύναμη, τη βιομηχανική βάση και την ηθική επιταγή να συντηρήσει τον αγώνα της Ουκρανίας. Πρέπει τώρα να επιδείξει πολιτική βούληση. Αυτό σημαίνει κλιμάκωση της αμυντικής παραγωγής, παράδοση όπλων ακριβείας μακράς εμβέλειας, εξασφάλιση διαδρόμων εφοδιασμού και επένδυση στην ανθεκτικότητα στον κυβερνοχώρο. Τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει επίσης να αναπτύξουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για υβριδικές απειλές και να είναι έτοιμα να αμυνθούν έναντι αντιποίνων που μπορεί να στοχεύουν κρίσιμες υποδομές. Η ηγεσία δεν μπορεί να ανατίθεται υπεργολαβικά στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού επ’ αόριστον.
Ο ρόλος της Ουάσιγκτον
Καθώς η Ευρώπη προχωρά μπροστά, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να παραμείνουν η στρατηγική άγκυρα—αποτρέποντας την κλιμάκωση, διατηρώντας τη διατλαντική συνοχή και διατηρώντας τη στάση προς τα εμπρός όπου έχει μεγαλύτερη σημασία. Αλλά δεν μπορεί πλέον να είναι η αποκλειστική κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Η άνοδος της Κίνας απαιτεί μια ριζική στροφή στη στρατηγική άμυνας των ΗΠΑ, προετοιμάζοντας για ανταγωνισμό υψηλής τεχνολογίας, σύγκρουση γκρίζας ζώνης και περιφερειακή αποτροπή σε ολόκληρο τον Ινδο-Ειρηνικό. Αυτή η επανεξισορρόπηση ενισχύει την βασική αρχή του ΝΑΤΟ: τη συλλογική άμυνα μέσω κοινής ευθύνης.
Ένας πόλεμος για το μέλλον της Παγκόσμιας Τάξης
Τα αντίποινα του Πούτιν, όποια μορφή κι αν πάρουν, θα είναι μια απάντηση όχι μόνο σε μια τακτική απώλεια αλλά σε μια βαθύτερη διάβρωση της τάξης που βασίζεται στον φόβο που κάποτε επέβαλε. Η απάντηση της Δύσης πρέπει να είναι βαθμονομημένη, αξιόπιστη και συνεκτική – αλλά ριζωμένη στη στρατηγική πραγματικότητα. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επωμιστούν κάθε θέατρο ταυτόχρονα. Το θάρρος της Ουκρανίας άνοιξε ένα παράθυρο για δυτική αποφασιστικότητα. Είναι τώρα καθήκον της Ευρώπης να το ξεπεράσει – εξοπλιζόμενη για την ειρήνη, προετοιμαζόμενη για την αποτροπή και αποδεικνύοντας ότι η δημοκρατία στην ήπειρο υπερασπίζεται όχι με συνθήματα αλλά με ετοιμότητα και αποφασιστικότητα.
Αυτή η σύγκρουση δεν αφορά μόνο την Ουκρανία. Αφορά το ποιος θα διαμορφώσει το επόμενο κεφάλαιο της παγκόσμιας τάξης: αυτοί που την απειλούν με βία ή αυτοί που είναι πρόθυμοι να την υπερασπιστούν με ισχύ. Η Ευρώπη πρέπει να ηγηθεί, ή να διακινδυνεύσει ένα μέλλον που θα καθοριστεί από άλλους.
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
** Η ανάλυση και τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις του συγγραφέα
