Δεν υπερψηφίστηκε η πρόταση για «επ’ αόριστον δανεισμό» των Γλυπτών του – Παρθενώνα στην Ελλάδα από τη Βουλή των Κοινοτήτων. Η συζήτηση έγινε σήμερα, και ο βουλευτής του Συντηρητικού Κόμματος Αλμπέρτο Κόστα πρότεινε στη βρετανική κυβέρνηση και το Βρετανικό Μουσείο να συμφωνήσουν με την ελληνική κυβέρνηση «ένα μακροχρόνιο, επ’ αόριστον δάνειο» των Γλυπτών στην Ελλάδα, «εντός του πλαισίου του νόμου περί Βρετανικού Μουσείου».
Ο νόμος είναι του 1963 και απαγορεύει στο μουσείο να εκχωρήσει δωρίζοντας ή πωλώντας εκθέματα της συλλογής του. Ο κ. Κόστα μίλησε για μια win – win λύση τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για την Ελλάδα. Όπως εξήγησε ο βουλευτής, πρόεδρος της Διακομματικής Ομάδας για την Ελλάδα (APPG Greece) στο βρετανικό κοινοβούλιο και πρόεδρος της Επιτροπής Δεοντολογίας της Βουλής των Κοινοτήτων θα μπορούσε η Ελλάδα να δανείσει πολιτιστικούς θησαυρούς της όχι μόνο στο Βρετανικό αλλά και σε άλλα μουσεία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Μιλώντας στο Κοινοβούλιο επεσήμανε εξαρχής ότι δεν πρόκειται για μια συζήτηση «σχετικά με το ιστορικό του πώς το Βρετανικό Μουσείο απέκτησε αυτά τα μάρμαρα, ούτε για μια συζήτηση σχετικά με την απόδοση ευθυνών ή το επιχείρημα ότι το Βρετανικό Μουσείο, οι διαχειριστές του ή ο βρετανικός λαός έχουν κάποια μορφή ηθικής ευθύνης να επιστρέψουν αυτά τα αντικείμενα.»
Ο ίδιος είπε: «Το ζήτημα που τίθεται είναι κατά πόσον έχει παρουσιαστεί μια νέα και θετική ευκαιρία στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχοντας αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να αποφασίσει πώς επιθυμεί να σφυρηλατήσει ισχυρότερες σχέσεις με τα κράτη μέλη της ΕΕ, και στην προκειμένη περίπτωση με την Ελληνική Δημοκρατία. Όλοι συμφωνούμε ότι τα μάρμαρα του Παρθενώνα αποτελούν σύμβολο εθνικής ταυτότητας. Είναι για την Ελληνική Δημοκρατία ό,τι είναι ο Πύργος της Ελισάβετ -πρώην Πύργος του Ρολογιού, γνωστός στην καθομιλουμένη ως «Μπιγκ Μπεν»- για εμάς στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα μάρμαρα σμιλεύτηκαν τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν η Αθήνα βρισκόταν στην ακμή της, και κοσμούσαν τον Παρθενώνα. Αποτέλεσαν το φόντο της χρυσής εποχής της φιλοσοφίας, της δημοκρατίας και της τέχνης. Αυτά τα γλυπτά θα είχαν θαυμάσει στην αρχική τους δόξα από ανθρώπους όπως ο Πλάτωνας και ο Σωκράτης, και θα είχαν χρησιμεύσει ως έμπνευση για τον Σοφοκλή, άλλους μεγάλους θεατρικούς συγγραφείς και τώρα θρυλικούς στοχαστές».
Ερωτώμενος από άλλο βουλευτή αν «πρέπει να επιστρέψουμε κάθε Καναλέτο στην Ιταλία ή να πάρουμε πίσω κάθε Χόκνεϊ από το εξωτερικό» ο Αλμπέρτο Κόστα απάντησε: «Σίγουρα όχι». Εξήγησε πως δεν πρόκειται «για μια συζήτηση σχετικά με την επιστροφή όλων των θησαυρών του Βρετανικού Μουσείου. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, ίσως να ήμασταν εδώ για έναν ακόμη αιώνα. Έχω δηλώσει δημόσια ότι συλλέγω αρχαιότητες, επομένως η ιδέα ότι όλες πρέπει να επιστραφούν στις χώρες προέλευσής τους δεν είναι κάτι που συμμερίζομαι.
Πρόκειται για μια πολύ συγκεκριμένη συζήτηση σχετικά με μια απομονωμένη ομάδα αντικειμένων που έχουν ισχυρή ταυτότητα με μια φιλική συμμαχική χώρα. Αυτή η ταυτότητα, και μόνο αυτή, σημαίνει ότι υπάρχει η ευκαιρία για το Ηνωμένο Βασίλειο να επωφεληθεί ουσιαστικά από κάποια μορφή συμφωνίας ή συμφωνίας που υπερβαίνει την απλή κατοχή των μαρμάρων στο Βρετανικό Μουσείο. Τι είδους δημιουργικό αλλά αξιοπρεπές σενάριο win-win θα μπορούσε να επιτευχθεί μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας;»
Ο Άντριου Τζορτζ, πρόεδρος της Βρετανικής Ενωσης για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, μίλησε «ως κάποιος που έχει αγωνιστεί για αυτό το ζήτημα. Νομίζω ότι θα ήταν καλύτερο να κοιτάξουμε μπροστά. Πρέπει να αναλάβουμε μια ευγενική πράξη. Έχουμε ένα ατιμωτικό παρελθόν σε αυτό το θέμα και υπάρχει τρόπος να εξιλεωθούμε κάνοντας ό,τι είναι έντιμο. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, δεδομένης της προεδρίας του Βρετανικού Μουσείου και του τρέχοντος πολιτικού περιβάλλοντος – ελπίζω ότι ο Υπουργός θα το επιβεβαιώσει.»
Ο Αλμπέρτο Κόστα έλαβε ξανά τον λόγο στη συνέχεια και τόνισε: «Η Ελλάδα και η Βρετανία είναι δημοκρατικές οικογένειες. Οι περισσότερες οικογένειες έχουν τις δικές τους διαφορές, αλλά η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν καμία, εκτός από αυτήν. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να επουλώσουμε μια διαφωνία δεκαετιών και να μετατρέψουμε το ένα και μοναδικό ζήτημα που έχει προκαλέσει ποτέ διαμάχες στα έθνη μας σε έναν θρίαμβο ομαδικής εργασίας – μια αμοιβαία επωφελή ανταλλαγή».
Οι ερωτήσεις που έθεσε στον υπουργό Πολιτισμού ήταν οι ακόλουθες:
-Πρώτον, είχε η Κυβέρνηση κάποια επικοινωνία με τις ελληνικές αρχές από τις αρχές Ιουλίου 2024 σχετικά με την κατάσταση των μαρμάρων;
-Δεύτερον, θεωρεί η κυβέρνηση ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, οι επίτροποι του Βρετανικού Μουσείου έχουν την εξουσία να δανείσουν προσωρινά τα αντικείμενα στο Μουσείο της Ακρόπολης;
-Τρίτον, εάν, από την άλλη πλευρά, η άποψη της κυβέρνησης είναι ότι οι επίτροποι του Βρετανικού Μουσείου δεν έχουν την εξουσία, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου, να δανείσουν προσωρινά τα αντικείμενα στο Μουσείο της Ακρόπολης, ποιες νομικές αλλαγές θα απαιτηθούν —και σε ποιον ή σε ποιους νόμους— για να επιτραπεί ένας προσωρινός ή μόνιμος δανεισμός, με τους επιτρόπους του Βρετανικού Μουσείου να διατηρούν τη νόμιμη κυριότητα των μαρμάρων;
-Τέταρτον, υπό ποιες συνθήκες θα ήταν διατεθειμένη η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να προβεί σε αξιολόγηση του κατά πόσον υπάρχει η δυνατότητα για μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία με την Ελλάδα σχετικά με τη μελλοντική κατάσταση των τεχνουργημάτων;
Ο υπουργός Τεχνών και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Κρις Μπράιαντ απάντησε ανάμεσα σε άλλα πως όσοι έχουν δει τα γλυπτά στο Λονδίνο και την Αθήνα «γνωρίζουν πόσο εξαιρετικά είναι. Αυτή είναι μια συζήτηση που διαρκεί εδώ και 200 χρόνια. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσω ορισμένα πράγματα. Πρώτον, τα μάρμαρα του Παρθενώνα δεν αποτελούν ιδιοκτησία της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό μερικές φορές παρεξηγείται, επειδή σε διαφορετικές χώρες, τμήματα της εθνικής κληρονομιάς βρίσκονται στην πραγματικότητα υπό την άμεση ιδιοκτησία της κυβέρνησης. Δεν έχουμε αυτή τη δομή στο Ηνωμένο Βασίλειο. Από την αρχή, το Βρετανικό Μουσείο ιδρύθηκε ως ανεξάρτητος φορέας. Οι διαχειριστές του έχουν πλέον ανατεθεί εμπιστευτικές ευθύνες βάσει του Νόμου περί Βρετανικών Μουσείων του 1963 – αρχικά ίσχυε βάσει προηγούμενων νόμων πριν από αυτόν – και πρέπει να τις τηρούν. Εάν δεν το κάνουν, θα βρεθούν στο δικαστήριο. Αυτή είναι μια από τις πτυχές αυτής της συζήτησης που πρέπει να λάβουμε υπόψη προσεκτικά.
Ένα από τα ερωτήματα που τίθενται αρκετά τακτικά είναι το κατά πόσον είναι νομικά δυνατό να υπάρχει αόριστος δανεισμός. Θέλω να είμαι σαφής σχετικά με αυτό το ζήτημα, επειδή σημείωσα ότι ένα άρθρο στην εφημερίδα The Daily Telegraph μίλησε για αόριστο δανεισμό. Επιτρέψτε μου να είμαι απολύτως σαφής ότι ο νόμος περί Βρετανικών Μουσείων του 1963 αναφέρει στο άρθρο 3, σχετικά με τη διατήρηση και την επιθεώρηση των συλλογών:
“Με την επιφύλαξη των διατάξεων του παρόντος νόμου, είναι καθήκον των Επιτρόπων του Βρετανικού Μουσείου να διατηρούν τα αντικείμενα που περιλαμβάνονται στις συλλογές του Μουσείου εντός των εξουσιοδοτημένων αποθετηρίων του Μουσείου, εκτός εάν κρίνουν σκόπιμο να τα απομακρύνουν προσωρινά για οποιονδήποτε σκοπό που σχετίζεται με τη διοίκηση του Μουσείου και τη φροντίδα των συλλογών του.”»
Στη συνέχεια ανέφερε πως οι δανεισμοί επιτρέπονται μόνο για έως τρία χρόνια, τονίζοντας: «Προφανώς, η βασική υπόθεση για οτιδήποτε είναι προσωρινό —μια προσωρινή άδεια— είναι ότι διασφαλίζεται η επιστροφή των ειδών. Αυτό, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, ακυρώνει οποιαδήποτε ιδέα για αόριστο ή μόνιμο δάνειο.
Έχω διαβάσει άρθρα όπου άνθρωποι στην Ελλάδα λένε ότι ούτως ή άλλως δεν ενδιαφέρονται για δάνειο, επειδή ένα δάνειο υπονοεί ότι τα μάρμαρα εξακολουθούν να ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο και όχι στην Ελλάδα. Το σημαντικό σημείο που προσπαθώ να διευκρινίσω -επειδή νομίζω ότι έχει υπάρξει κάποια παρεξήγηση- είναι ότι βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει μόνιμος ή αόριστος δανεισμός. Οι διαχειριστές θα έπρεπε, κατά την αίτηση άδειας εξαγωγής, να αποδείξουν ότι ήταν απολύτως βέβαιοι ότι τα αντικείμενα θα επέστρεφαν. Δεν νομίζω ότι αυτό θα ήταν εύκολο αν είχαν κανονίσει μόνιμο ή αόριστο δανεισμό – το θέμα είναι ότι θα έπρεπε να αλλάξουμε τον νόμο. Το άμεσο ερώτημα που μπορεί να θέσει ο αξιότιμος βουλευτής είναι αν σκοπεύουμε να αλλάξουμε τον νόμο. Δεν έχουμε καμία πρόθεση να τον αλλάξουμε.»
Σχετικά με τις συνομιλίες ή επικοινωνίες με την ελληνική κυβέρνηση για αυτό το θέμα από τον περασμένο Ιούλιο, ο υπουργός είπε πως έχει συναντήσει αρκετούς υπουργούς, συμπεριλαμβανομένων των υπουργών Πολιτισμού και Τουρισμού, σε διάφορες χρονικές στιγμές. Η μόνη περίπτωση που αναφέρθηκε αυτό το θέμα ήταν στην συνάντηση με την υπουργό Τουρισμού ήρθε να με δει στις 4 Νοεμβρίου οπότε και έθεσε πολύ σύντομα το θέμα. Συζητήσαμε κυρίως για τον τουρισμό, αλλά έγινε μια σύντομη αναφορά στα γλυπτά του Παρθενώνα. Θα ελέγξω αν έχουν υπάρξει άλλες επικοινωνίες από την ελληνική κυβέρνηση από τον περασμένο Ιούλιο, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι υπήρξαν. Μπορεί να κάνω λάθος, οπότε θα απαντήσω γραπτώς στον αξιότιμο βουλευτή.»
Υπάρχουν διατάξεις στον Νόμο του 1963 για προσωρινούς δανεισμούς και, όπως καταλαβαίνω, ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου έχει συμμετάσχει σε ορισμένες συζητήσεις. Δεν συμμετείχαμε σε αυτές τις συζητήσεις, αλλά έχει περιγράψει συνοπτικά ορισμένα από τα ζητήματα που έχουν προκύψει, τόσο σε εμένα όσο και στον Υπουργό Πολιτισμού, Μέσων Ενημέρωσης και Αθλητισμού. Δεν γνωρίζω περαιτέρω εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα τους τελευταίους μήνες.»
