Μητσοτάκης και Ερντογάν συμφώνησαν ότι διαφωνούν σε αρκετά, πράγμα όμως που ήταν εκ των προτέρων γνωστό.
Η συνάντηση πάντως σε γενικές γραμμές πήγε καλά και το γεγονός ότι ήταν η τέταρτη μέσα σε 10 μήνες και το επόμενο διάστημα έπονται και άλλες δύο, είναι καθ’ αυτό ενθαρρυντικό.
Του Κυριάκου Μπερμπερίδη *
Παρά τις επιμέρους διαφωνίες, το κλίμα φαίνεται πως αλλάζει και υπάρχουν και πολλά θετικά.
Η μείωση των μεταναστευτικών ροών στο Αιγαίο, οι μηδενικές παραβιάσεις και παραβάσεις εναέριου χώρου και δυνητικής ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ο τριπλασιασμός των τούρκων επισκεπτών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου με την επταήμερη visa, το ελληνοτουρκικό επιχειρηματικό forum και ο στόχος για 10 δις ευρώ εμπορικές συναλλαγές είναι μόνο μερικά απ´ αυτά.
Οι Τούρκοι δεν είναι ασφαλώς εύκολοι γείτονες, η ιστορία είτε το θέλουμε, είτε όχι ρίχνει βαριά τη σκιά της στις διμερείς σχέσεις, ενώ τα στερεότυπα κυριαρχούν σε μεγάλη μερίδα και της τουρκικής αλλά και της ελληνικής κοινωνίας.
Ο Ερντογάν παραμένει πάντως ρεαλιστής καθώς από το «Μητσοτάκης γιόκ» περάσαμε τώρα στο «αγαπητέ φίλε Κυριάκο καλωσόρισες στην Άγκυρα».
Τα προβλήματα στις σχέσεις των δύο χωρών είναι πολλά και περίπλοκα και χρονίζουν ήδη εδώ και τουλάχιστον 51 χρόνια όταν και βρέθηκε το πρώτο κοίτασμα στη Θάσο.
Αλλά και οι τωρινές συνθήκες είναι επίσης και οι πιο ιδανικές για την επίλυσή τους.
Και οι δύο ηγέτες έχουν σχετικά νωπές λαϊκές εντολές ενώ η τρίτη θητεία του Ερντογάν θα είναι κατά πάσα πιθανότητα και η τελευταία.
Πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να πάρει γενναίες αποφάσεις απαλλαγμένος πλέον από το άγχος του πολιτικού κόστους και με το βλέμμα στραμμένο στην υστεροφημία του.
Η Ελλάδα έχει δύο συγκριτικά πλεονεκτήματα.
Τη γεωγραφία, με τα εκατοντάδες διάσπαρτα νησιά και το διεθνές δίκαιο που συμβαίνει να την ευνοεί.
Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας και προς το παρόν το έχουμε ασκήσει μόνο στο Ιόνιο ενώ οι γείτονες και στον Εύξεινο Πόντο αλλά και στην ανατολική Μεσόγειο, μετά τον κόλπο της Αττάλειας.
Η όποια πάντως επέκταση στο Αιγαίο πρέπει να λάβει υπόψη της το δικαίωμα της διεθνούς ναυσιπλοΐας πέραν αυτού της αβλαβούς διέλευσης. Πράγμα που σημαίνει ότι η επέκταση μπορεί και να μην συμβεί στο ίδιο εύρος σε όλο το Αιγαίο αν χρειαστεί να αφεθούν διάδρομοι όπως πχ στο στενό μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσου.
Η υφαλοκρηπίδα επίσης είναι δικαίωμα που υφίσταται αυτομάτως και εξ υπαρχής-ipso facto ab initio όπως λένε οι διεθνολόγοι-και δεν χρειάζεται ανακήρυξη.
Σε περιοχές όμως θαλάσσιας στενότητας όπως στο Αιγαίο, απαιτεί οριοθέτηση. Και αυτό προϋποθέτει συμφωνία με τα αντικείμενα ή παρακείμενα κράτη.
Και η Τουρκία συμβαίνει να έχει 1000 χιλιόμετρα ακτογραμμής αλλά και δύο νησιά στο Αιγαίο. Έχουν συνεπώς και αυτοί δικαιώματα που σε μια μελλοντική συμφωνία πρέπει εκ των πραγμάτων να ληφθούν υπόψη.
Η ΑΟΖ, που περιλαμβάνει και τη θαλάσσια στήλη που υπέρκειται της υφαλοκρηπίδας, χρειάζεται και ανακήρυξη εκτός από την οριοθέτηση.
Οι διαπραγματεύσεις επομένως με τους γείτονες, που ούτως ή άλλως επιβάλλονται από το διεθνές δίκαιο, είναι ο μοναδικός δρόμος επίλυσης της διαφοράς, αν θέλουμε κάποτε να φτάσουμε σ ‘έναν έντιμο συμβιβασμό.
Διαφορετικά και χωρίς οριοθέτηση, τα όποια κυριαρχικά δικαιώματα σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, παραμένουν μόνο στη θεωρία καθώς μονομερείς ενέργειες είναι ασύμβατες με το διεθνές δίκαιο το οποία αποτελεί την κορωνίδα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής σε ό,τι αφορά στα θέματα με την Τουρκία.
Τα προβλήματα όπως είπαμε είναι πολλά και περίπλοκα και γίνονται δυστυχώς συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης από εθνικιστικούς κύκλους και αγύρτες πολιτικούς ένθεν κακείθεν, που ποντάρουν στο ιστορικό συναίσθημα αλλά και στην άγνοια μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης πάνω στα πραγματικά γεγονότα.
Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει εκμεταλλεύσιμος ορυκτός πλούτος στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, τότε αυτός θα πάρει τουλάχιστον μια δεκαετία για να εξορυχθεί.
Με την πράσινη όμως μετάβαση σε εξέλιξη, τα ορυκτά καύσιμα αναμένεται να απαξιωθούν εντελώς μέσα στα επόμενα 20 χρόνια.
Ο ρεαλισμός απαιτεί συνεπώς γρήγορες αποφάσεις που πρέπει καταλήξουν σε μια δίκαιη μοιρασιά.
Η λύση θα είναι είτε win-win, είτε απλά δεν θα υπάρξει και τα προβλήματα θα μεταβιβάζονται επ’ άπειρον στις επόμενες γενιές. Οι Τούρκοι το λεν καζαν-καζαν αλλά δεν θα τα χαλάσουμε σ ’αυτό. Αρκεί φυσικά να το εννοούν.
Εν κατακλείδι, Μητσοτάκης και Ερντογάν έχουν τώρα μία και μοναδική ευκαιρία που δεν είναι καθόλου σίγουρο αν θα παρουσιαστεί στο μέλλον.
Να γράψουν ιστορία φτάνοντας σ’ έναν έντιμο συμβιβασμό.
Το έκαναν άλλωστε κάποτε Βενιζέλος και Ατατούρκ.
Και δικαιώθηκαν ιστορικά κατά τρόπο που να μνημονεύονται ακόμα και σήμερα, 100 περίπου χρόνια μετά.
* Ο Κυριάκος Μπερμπερίδης είναι μέλος της Γραμματείας Προγράμματος και των Τομέων Υγείας & Πολιτικής Υποστήριξης της Νέας Δημοκρατίας
