Ένα μπολ μέσα στο ψυγείο που φιλοξενεί όλα τα τρόφιμα που πρέπει να καταναλωθούν γρήγορα, προτού αλλοιωθούν, είναι μια εξαιρετικά καλή πρακτική για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων στα νοικοκυριά. Λίγο μακρύτερα, στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ όπου τοποθετούνται οι φρέσκιες σαλάτες, ένας καθρέφτης στην κορυφή του ραφιού το κάνει να φαίνεται πιο γεμάτο. Έτσι δεν χρειάζεται να τοποθετηθούν εκεί όλες οι σαλάτες που ως το βράδυ θα έχουν χαλάσει και θα πρέπει να πεταχτούν.
Στην κουζίνα κάποιου εστιατορίου, ο κάδος των απορριμμάτων βρίσκεται πάνω σε μια ζυγαριά, ενώ μια φωτογραφική μηχανή καταγράφει τη στιγμή που κάτι αδειάζει στον κάδο. Με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης, ειδική εφαρμογή λαμβάνει τα δεδομένα από τη μηχανή και τη ζυγαριά και αναλύει τι πετιέται και πότε, ώστε είτε να αγοράζονται μόνο όσα τρόφιμα χρειάζονται, είτε τα υπάρχοντα να διατηρούνται καλύτερα.
Οι καλές αυτές πρακτικές είναι λίγες μόνο από τις αρκετές που υπάρχουν και μπορούν να ενσωματωθούν στην καθημερινότητα μιας οικογένειας ή μιας επιχείρησης ώστε να περιοριστεί η σπατάλη τροφίμων και να υπάρχει πρόληψη στη δημιουργία αποβλήτων από αυτά. «Υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει κάποιος από εμάς και το καλό σε αυτή την περίπτωση είναι διπλό: και περιβαλλοντικό και οικονομικό» επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια του Τμήματος Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Κάτια Λαζαρίδη.
Η ίδια, ως επικεφαλής ερευνητικής ομάδας που αναπτύσσει σχέδιο δράσης για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων, στο πλαίσιο του προγράμματος Life για την προώθηση δράσεων κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα, επισημαίνει ότι «μπορούν να αλλάξουν συμπεριφορές, ακόμη και με μικρές πρακτικές συμβουλές και οδηγίες».
Ο καθένας θα μπορούσε να μην έχει πετάξει 45 κιλά τρόφιμα το χρόνο
«Η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη θέση από το τέλος, ανάμεσα στις 27 ευρωπαϊκές χώρες, ως προς την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι είναι πιο σπάταλη από άλλες χώρες, λόγω της διαφοράς μεθοδολογίας σε κάθε μέτρηση, παρά την ύπαρξη κοινών κατευθυντήριων γραμμών. Σε κάθε περίπτωση, τα απόβλητα στη χώρα μας είναι 191 κιλά ανά άτομο τον χρόνο, με τον μέσο όρο της Ευρώπης να βρίσκεται στα 131 κιλά. Από τα 191 κιλά, τα 87 είναι απόβλητα τροφίμων και από τα 87 κιλά τα 42 είναι μη βρώσιμα και τα 45 είναι βρώσιμα. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε ο καθένας από εμάς να μην έχει αγοράσει και να μην έχει πετάξει 45 κιλά τρόφιμα κάθε χρόνο» σημειώνει η κ. Λαζαρίδη.
Σε ό,τι αφορά τα σημεία στα οποία είναι εφικτό να υπάρχουν παρεμβάσεις για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, τονίζει ότι αυτά βρίσκονται σε κάθε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, συνεπώς ενέργειες μπορούν να γίνουν στα νοικοκυριά, τον τομέα της εστίασης, την λιανική και τη χονδρική πώληση, τη μεταποίηση και την αγροτική παραγωγή.
Καλές πρακτικές στα νοικοκυριά
«Το βασικότερο στοιχείο για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων είναι ο καλός προγραμματισμός στις αγορές μας, ώστε να μην αγοράζουμε πράγματα που δεν θα καταναλώσουμε. Προγραμματισμός μπορεί να γίνεται και για το μαγείρεμα, με λίστες εβδομάδας, γενικό πλάνο γευμάτων εβδομάδας και πριν από τα ψώνια, έλεγχο του τι υπάρχει στα ντουλάπια και το ψυγείο. Είναι επίσης καλό όσα αγοράζουμε να μην τα τοποθετούμε στις μπροστινές θέσεις όταν υπάρχουν πιο πίσω τρόφιμα που έχουν περισσέψει. Αυτή η πρακτική εφαρμόζεται συστηματικά και σε όλες τις αποθήκες αλλά και στην εστίαση» σχολιάζει η καθηγήτρια του Τμήματος Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Επιπλέον είναι καλό να αξιοποιεί κανείς όσα τρόφιμα έχουν περισσέψει για μια νέα συνταγή (για παράδειγμα με το τυρί, το γιαούρτι και τα λαχανικά που έχουν μείνει στο ψυγείο). «Οι περισσότερες συνταγές μαγειρικής δεν είναι γραμμένες στην πέτρα, οπότε λίγη δημιουργικότητα στην κουζίνα μπορεί να σώσει πολλά πράγματα» προσθέτει.
Τη λίστα των έξυπνων λύσεων στα νοικοκυριά συμπληρώνουν ακόμη οι συχνότερες αγορές φρέσκων τροφίμων, προτού προλάβουν να χαλάσουν, η μη προετοιμασία φαγητών σε μεγάλες ποσότητες, η μεριδοποίηση και τοποθέτηση του φαγητού που δεν καταναλώθηκε στην κατάψυξη, η σωστή αποθήκευση τροφίμων ώστε να μην αλλοιώνονται εύκολα, η προσεκτική ανάγνωση των ημερομηνιών λήξης ή ανάλωσης κατά προτίμηση και η χρήση των αισθήσεων από την πλευρά των καταναλωτών ώστε να διαπιστώνουν αν κάτι έχει αλλοιωθεί ή όχι.
Εστίαση, μεταποίηση και σούπερ μάρκετ
Κάποιες από τις παραπάνω ενέργειες εφαρμόζονται ήδη στην πράξη στον τομέα της εστίασης για λόγους εξοικονόμησης πόρων. Για παράδειγμα γίνεται καλύτερος προγραμματισμός προμηθειών, προτείνεται στους πελάτες των εστιατορίων η επιλογή ανάμεσα σε μεγάλη ή μικρή μερίδα, δίνεται η δυνατότητα παραλαβής του φαγητού που έχει περισσέψει σε πακέτο για το σπίτι, ενώ υπάρχει διασύνδεση εστιατορίων, ξενοδοχείων και σούπερ μάρκετ με κοινωνικούς φορείς για δωρεά τροφίμων προς σίτιση ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.
Κάποιες ακόμη δυνατότητες είναι η δημιουργία ζωοτροφών από προϊόντα του πρωτογενή τομέα που δεν οδηγούνται στην αγορά λόγω λαθών στις συσκευασίες, η εκπαίδευση του προσωπικού των σούπερ μάρκετ ώστε να προσέχουν τα κοντόληκτα, η διασύνδεση δωρητών με κοινωνικούς φορείς και η προώθηση των κοντόληκτων σε χαμηλότερες τιμές, πρακτική που είναι αρκετά διαδεδομένη κυρίως στο εξωτερικό.
«Πρόκειται για ένα θέμα ενημέρωσης, γνώσης αλλά και δοκιμής, με βιωματικό τρόπο. Είναι μια συνολική διαδικασία αλλαγής συμπεριφοράς που απαιτεί ένα βάθος χρόνου, όμως μπορεί να αποδώσει πολλά» υπογραμμίζει η κ. Λαζαρίδη. Παράλληλα γνωστοποιεί ότι αναμένονται νομοθετικές εξελίξεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω των οποίων θα καλούνται οι χώρες – μέλη της να αναλάβουν υποχρεωτικά δράση για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων σε συγκεκριμένο ποσοστό έως το 2030.
