«Έκπληκτη» η ελληνική κοινωνία – παρά την αντικειμενική της ευθύνη – παρακολουθεί φαινόμενα βίας με πρωταγωνιστές μαθητές. Ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης, μαθητές δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων εμπλέκονται σε επεισόδια που συγκλονίζουν την κοινή γνώμη και εγείρουν ερωτήματα για τον τρόπο που μπορεί πλέον το σχολείο να ανταποκριθεί στον παιδαγωγικό του ρόλο και να προσφέρει στην κοινωνία υπηρεσίες που έχει ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε. Επιτακτική προβάλλει πλέον η ανάγκη ενίσχυσης του κοινωνικοπαιδαγωγικού ρόλου του εκπαιδευτικού και αναθεώρησης των παιδαγωγικών μέτρων που λαμβάνονται στην προσπάθεια αντιμετώπισης παραβατικών συμπεριφορών.
Του Παναγιώτη Πολυδωρόπουλου *
Ο εκπαιδευτικός συχνά αισθάνεται μόνος στην προσπάθεια ορθής διαπαιδαγώγησης των μαθητών του. Αν και η πλειονότητα των γονέων είναι συνεργάσιμη, δεν είναι σπάνια τα φαινόμενα γονέων που, εξαιτίας δικών τους ελλειμμάτων, επιδιώκουν την επιβολή της δικής τους «ηθικής» και «παιδαγωγικής», αρνούμενοι τη συνεργασία με το σχολείο και επιλέγοντας τον ρόλο του «συνηγόρου υπεράσπισης» του παιδιού τους για κάθε παραβατική του συμπεριφορά. Επιπλέον, νομικά κενά επικρέμονται ως απειλή για τους εκπαιδευτικούς και για τη μετατροπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε δικαστική αντιπαράθεση, όπως η πρόσφατη παραπομπή στη Δικαιοσύνη ολόκληρου του Συλλόγου Διδασκόντων από γονέα μαθητή με παραβατική συμπεριφορά, επειδή, σύμφωνα με δημοσιεύματα, αποφάσισε τον αποκλεισμό του παιδιού του από πολυήμερη εκδρομή, για λόγους ασφαλείας. Ας σημειωθεί ότι πρόσφατα ήρθε στη δημοσιότητα, επίσης, περίπτωση εκπαιδευτικού που συνελήφθη, διότι μαθητής έκανε χρήση αεροβόλου όπλου που έκρυβε στη βαλίτσα του! Επίσης, δεν είναι σπάνιες οι «πελατειακές» προσεγγίσεις ή οι αδυναμίες της Διοίκησης που παρεμβάλλουν εμπόδια στην υλοποίηση του παιδαγωγικού έργου, φαινόμενο εντονότερο στην ιδιωτική εκπαίδευση, όπου σήμερα ισχύει το καθεστώς των αναιτιολόγητων απολύσεων. Επιπρόσθετο εμπόδιο στην υλοποίηση του παιδαγωγικού έργου αποτελεί η επιρροή φορέων υποκουλτούρας που δηλητηριάζουν τις ψυχές νέων στην ευαίσθητη εφηβική ηλικία με «μαθήματα» αντικοινωνικής συμπεριφοράς και χυδαιότητας.
Ποιες είναι, όμως, οι πρωτοβουλίες της Πολιτείας που θα διευκόλυναν τον εκπαιδευτικό στην υλοποίηση του παιδαγωγικού έργου;
- Επανεξέταση του προγράμματος σπουδών και επαναπροσδιορισμός της διδακτέας ύλης, ώστε το ακαδημαϊκό και το παιδαγωγικό έργο να υλοποιούνται ισόρροπα και απρόσκοπτα.
- Ενίσχυση της παιδαγωγικής αυτονομίας του Σχολείου και προστασία του εκπαιδευτικού στην προσπάθεια εφαρμογής της εκπαιδευτικής νομοθεσίας. Έλεγχος της καταχρηστικότητας των απολύσεων των ιδιωτικών εκπαιδευτικών από αρμόδια υπηρεσιακά συμβούλια του Υπουργείου Παιδείας ή από άλλη ανεξάρτητη αρχή.
- Υποστήριξη του ρόλου του Συμβούλου Σχολικής Ζωής στην προσπάθεια προληπτικής αντιμετώπισης της παραβατικότητας των μαθητών, σε συνεργασία με τις αρμόδιους φορείς του Υπουργείου Παιδείας. Ο Σύμβουλος Σχολικής Ζωής μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο ως προς τη στήριξη και προστασία μαθητών που αντιμετωπίζουν σημαντικά ζητήματα, καθώς και των γονέων που αδυνατούν να ανταποκριθούν στα γονεϊκά τους καθήκοντα.
- Εμπιστοσύνη στον Σύλλογο Διδασκόντων και άμεση εκτέλεση των αποφάσεών του, δίχως υπαγωγή σε διαδικασίες που, κατ’ ουσία, τις καθιστούν άκυρες. Ο ρόλος του ΚΕΣΥ ή του Υπεύθυνου Παιδαγωγικής Ευθύνης Συντονιστή Εκπαιδευτικού Έργου της σχολικής μονάδας πρέπει να είναι συμβουλευτικός και όχι ακυρωτικός των αποφάσεων του Συλλόγου Διδασκόντων.
- Επανεξέταση των παιδαγωγικών μέτρων που λαμβάνονται στην προσπάθεια αντιμετώπισης παραβατικών συμπεριφορών. Δυνατότητα του Διευθυντή και του Συλλόγου Διδασκόντων επιβολής κλιμακωτών ποινών αποβολής, ανάλογα με τη σοβαρότητα των παραπτωμάτων, ώστε να εκπέμπονται καθαρά μηνύματα στους μαθητές και μελλοντικούς πολίτες. Σήμερα, ο Διευθυντής μπορεί να επιβάλει ημερήσια αποβολή και ο Σύλλογος Διδασκόντων διήμερη, οποιαδήποτε και αν είναι η σοβαρότητα της παραβατικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, δεν προβλέπεται έλεγχος της συμπεριφοράς μαθητή εκτός του σχολείου, όταν αυτή δε συνάδει με τη μαθητική του ιδιότητα, ούτε αποκλεισμός μαθητή με έντονα παραβατική συμπεριφορά από πολυήμερη εκδρομή, όταν διακυβεύεται η ασφάλεια των υπολοίπων μαθητών και τίθεται εν αμφιβόλω η ομαλή υλοποίηση του προγράμματος της εκδρομής.
- Δυνατότητα του Συλλόγου Διδασκόντων να αποφασίζει την οριστική αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος ως έσχατου παιδαγωγικού μέτρου για περιπτώσεις μαθητών που επιδεικνύουν σημαντικά παρεκκλίνουσα συμπεριφορά και κρίνεται αδύνατη η επανόρθωση της παρέκκλισης εντός του ίδιου σχολικού περιβάλλοντος. Σήμερα ο Σύλλογος Διδασκόντων δεν μπορεί να αποφασίσει την οριστική αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, αλλά μόνο για το τρέχον σχολικό έτος. Επίσης, η απόφαση του Συλλόγου τελεί υπό την αίρεση της σύμφωνης γνώμης του ΚΕΣΥ ή του Υπεύθυνου Παιδαγωγικής Ευθύνης Συντονιστή Εκπαιδευτικού Έργου της σχολικής μονάδας, κάτι που ουσιαστικά καθιστά γραφειοκρατική και εν πολλοίς ατελέσφορη τη διαδικασία.
- Λειτουργία Σχολής Γονέων ανά εκπαιδευτική μονάδα ή ανά περιοχή. Η πολυπλοκότητα των προκλήσεων αλλά και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι νέοι καθιστά απαραίτητη την ενημέρωση των γονέων από τους αρμόδιους φορείς. Η οικογένεια, ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης, πρέπει να στηρίζεται με κάθε μέσο, ώστε να ανταποκρίνεται με επάρκεια στο παιδαγωγικό της έργο.
- Καταβολή επιδομάτων σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, για την αντιμετώπιση της μαθητικής διαρροής, υπό τον όρο της επιτυχούς ολοκλήρωσης της φοίτησης των μαθητών κατά το τρέχον σχολικό έτος. Σήμερα τα επιδόματα καταβάλλονται πριν από την ολοκλήρωση του σχολικού έτους (!), με αυτονόητες συνέπειες ως προς τη μαθητική διαρροή και την παραβατικότητα.
Είναι γεγονός ότι το θέμα της νεανικής παραβατικότητας δεν αντιμετωπίζεται μόνο με μέτρα που αφορούν το σχολείο. Το σχολείο, όμως, μπορεί και επιβάλλεται να συμβάλει σημαντικά στην προσπάθεια αντιμετώπισής της, εφόσον ενισχυθεί ο κοινωνικοπαιδαγωγικός του ρόλος, η παιδαγωγική του αυτονομία και στηριχθεί ο εκπαιδευτικός στο έργο του. Η επικαιροποίηση των προβλεπόμενων παιδαγωγικών μέτρων, ως μέσων πρόληψης της παραβατικότητας, αποτελεί αδήριτη ανάγκη, καθώς και η αγαστή συνεργασία του εκπαιδευτικού με τη Διοίκηση και τους γονείς, στο πλαίσιο σεβασμού των διακριτών τους ρόλων.
* Ο Παναγιώτης Πολυδωρόπουλος είναι Φιλόλογος, Μ.Α. Ιδιωτικός εκπαιδευτικός
