Η προσέγγιση της αναπηρίας υπό την οπτική του δικαιωματικού μοντέλου, έχει αναδείξει την ανάγκη διαμόρφωσης των κατάλληλων συνθηκών για τη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα, με τους ίδιους όρους με το γενικό πληθυσμό.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδρυση και λειτουργία των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης για άτομα με αναπηρία αποτελεί μια πρακτική που κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας και είναι συμβατή με το αρ.19 της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, που κατοχυρώνει το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση.
Του Γιώργου Σταμάτη *
Στην πλειονότητα των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης, φιλοξενούνται άτομα με νοητική αναπηρία, σύνδρομο Down και αυτισμό, ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας στεγών και γι άτομα με κινητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες, τα οποία δε μπορούν να ζήσουν αυτόνομα στην κοινότητα και χρειάζονται ένα υποστηρικτικό πλαίσιο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Στελεχώνονται από επαγγελματίες φροντιστές και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και μπορεί να είναι χωρητικότητας είτε από 1 έως 4 ατόμων είτε από 5 έως 9 ατόμων. Η ίδρυση και λειτουργία των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης, στοχεύει στην επίτευξη πραγματικής και ποιοτικής διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα, μέσω της αναγκαίας υποστήριξης, υπό το πρίσμα των αρχών του σεβασμού της εγγενούς αξιοπρέπειας, της ισότητας και της ελευθερίας των επιλογών. Επιπλέον, οι στέγες αποτελούν το πλέον ισχυρό μέσο για την πρόληψη και αποφυγή της ιδρυματοποίησης και έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι συμβάλλουν ουσιαστικά στην αποϊδρυματοποίηση ατόμων που ζούσαν χρόνια σε δομές κλειστής φροντίδας. Οι ωφελούμενοι που φιλοξενούνται στις στέγες εκπαιδεύονται στην υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων και μαθαίνουν να εκφράζουν τις επιθυμίες και τις επιλογές τους, ενώ έχουν τον έλεγχο των αποφάσεων για την καθημερινότητα τους στο μέγιστο εφικτό βαθμό. Περαιτέρω συντελούν ώστε οι ένοικοι να διαβιούν με ασφάλεια, ενισχύουν την αυτονομία τους και την ανάπτυξη των ικανοτήτων, δεξιοτήτων και ταλέντων τους. Συμβάλλουν επίσης στην ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση των ατόμων, ενώ παράλληλα οι ένοικοι ενθαρρύνονται ώστε να εκπαιδεύονται, να εργάζονται και να μετέχουν ισότιμα στις ευκαιρίες εξέλιξης και ψυχαγωγίας που προσφέρουν οι τοπικές κοινωνίες. Οι στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης είναι ενταγμένες στον αστικό ιστό, έτσι ώστε να υποστηρίζεται έμπρακτα η κοινωνικοποίηση των ωφελούμενων και η ένταξη τους σε ποικίλες πτυχές της κοινωνικής δραστηριότητας. Κατά συνέπεια, οι ΣΥΔ συμβάλλουν ουσιωδώς στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία και στην ενίσχυση της ορατότητάς τους, εξασφαλίζοντας περισσότερες ευκαιρίες για ισότιμη συμμετοχή τους στον κοινωνικό ιστό. Σε αυτό το πλαίσιο, καίριο ρόλο για την ουσιαστική τους ενδυνάμωση και την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους έχει η συμμετοχή τους σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και εργασιακής ένταξης, είτε μέσω παραγωγικών εργαστηρίων προστατευόμενης απασχόλησης, είτε μέσω των προγραμμάτων της ΔΥπΑ (πρώην ΟΑΕΔ), είτε εντασσόμενοι στο πιλοτικό πρόγραμμα υποστηριζόμενης εργασίας για άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Επιπρόσθετα, η δημιουργία των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωση είναι μια αξιοπρεπής και τεκμηριωμένη λύση στην αγωνία των γονιών, σχετικά με το μέλλον των παιδιών τους, όταν οι ίδιοι θα αδυνατούν να υποστηρίξουν επαρκώς τη διαβίωση τους στο οικογενειακό πλαίσιο.
Για την επόμενη ημέρα, είναι κρίσιμη η ένταξη της λειτουργίας των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης, υπό το πρίσμα μιας πιο συνεκτικής προσέγγισης, σε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για την διαβίωση των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα και την κοινωνική τους συμπερίληψη. Οι ΣΥΔ πρέπει να διασυνδεθούν με ενεργητικές πολιτικές επαγγελματικής ένταξης, όπως είναι για παράδειγμα η θεσμοθέτηση της υποστηριζόμενης εργασίας. Επιπλέον, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου πλέγματος υποστηρικτικών υπηρεσιών, ένας ακόμη ισχυρός πυλώνας για την επίτευξη της αποϊδρυματοποίησης θα ήταν η ίδρυση και λειτουργία στεγών αυξημένης φροντίδας, για τα άτομα με βαριές αναπηρίες που χρειάζονται διαρκή και ενισχυμένη υποστήριξη, προκειμένου να διαβιούν στην κοινότητα με ασφάλεια, ισότητα και αξιοπρέπεια, μακριά από πρακτικές διαχωρισμού και απομόνωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει αποδείξει έμπρακτα ότι έχει ενισχύσει τη λειτουργία των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης, γιατί είναι ένα μοντέλο που προάγει τη διαβίωση στην κοινότητα και τη συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία, με όρους αξιοπρέπειας και αμοιβαίας αποδοχής.
* Ο κ. Γιώργος Σταμάτης είναι Βουλευτής Επικρατείας Νέας Δημοκρατίας
